Mỹ không cần "cải tổ" hay "công khai hóa" vì làm thường xuyên

- Có nhà báo hỏi Tổng thống Reagan là nước Mỹ có ý định thực thi "cải tổ" và "công khai hóa" như Gorbachev đang theo đuổi hay không. Câu trả lời đại ý là: Gorbachev đang làm cái việc mà đáng ra các nhà lãnh đạo Liên Xô phải làm từ lâu….

Kì 1: Năm cuộc "đại chiến" chưa từng thấy của ông Donald Trump

Kỳ 3: “Phởn chí” nên chủ quan, giờ ráo riết sửa sai lầm chiến lược

Kỳ 4: Mỹ “khoe” đã tìm ra “viên thuốc độc” để “trị” Trung Quốc

Cuộc chiến thứ Ba:  Chống lại các thiết chế đã định hình và sự "trì trệ" của nước Mỹ

Nếu chỉ đọc qua về sự "trì trệ" của nước Mỹ, người đọc dễ liên tưởng đây là câu chuyện hoang tưởng, nhưng đó lại phản ánh một phần sự thật.

Nước Mỹ từ lâu vốn được xem là quốc gia năng động bậc nhất, là nơi tập trung các trường đại học, các trung tâm nghiên cứu hàng đầu thế giới, là nơi có nhiều nhà khoa học đoạt giải Nobel nhất thế giới, nơi luôn khuyến khích sự sáng tạo, các ý tưởng lạ. Tóm lại, nước Mỹ được nhìn nhận là quốc gia luôn thay đổi và biết cách "tự làm mới" mình liên tục.

Còn nhớ câu chuyện giữa những năm 1980, cách đây quãng ba chục năm, khi đó Liên Xô dưới sự lãnh đạo của Mikhail Gorbachev đã đưa ra ý tưởng "cải tổ" và "công khai hóa" ("perestroika” and “glasnost") đã làm thế giới phát sốt, còn nước Mỹ thì bị lo qua mặt. Khi đó có nhà báo hỏi Tổng thống Ronald Reagan là nước Mỹ có ý định thực thi "cải tổ" và "công khai hóa" như Gorbachev đang theo đuổi hay không thì câu trả lời của Reagan, đại ý là: Gorbachev đang làm cái việc mà đáng ra các nhà lãnh đạo Liên Xô phải làm từ lâu, nhưng họ đã không làm và để vấn đề tích tụ lại. Mỹ không cần "cải tổ" hay "công khai hóa" vì đây là việc Mỹ làm thường xuyên.

Bốn vị Tổng thống được tạc tượng, từ trái qua: George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt, Abraham Lincoln.

Kết quả là "cải tổ" và "công khai hóa" của Gorbachev thiếu một tầm nhìn và cách làm bài bản đã đưa Liên Xô và hệ thống Xã hội chủ nghĩa Đông Âu đến chỗ sụp đổ, còn khẩu hiệu "làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại" (Make America Great Again) của Reagan cùng chính sách kinh tế Reaganomics và "làm mới lại nước Mỹ ngay trên đất Mỹ" đã giúp nước Mỹ hùng mạnh trở lại trên mọi phương diện vào đầu những năm 1990.

Quay trở lại nước Mỹ trước khi ông Trump lên cầm quyền. Từ góc độ của một nhà kinh doanh thành đạt trên đỉnh cao sự nghiệp và góc nhìn mới của một chính trị gia Trump cảm thấy hết sức "thất vọng" vì nước Mỹ đang trở nên già nua, xơ cứng, có quá nhiều "trì trệ", sức ỳ, quá nhiều rào cản. Bên cạnh đó, quá nhiều thế lực hùng mạnh trong giới chính trị, kinh doanh, truyền thông... sẵn sàng liên kết, ra tay bóp nghẹt các ý tưởng mới để bảo vệ đặc quyền của mình, mà như từ ngữ ta hay dùng là lợi ích nhóm.

Lợi ích nhóm ở nước Mỹ hiện quá hùng mạnh, bám rễ quá sâu nên các nhóm này sẵn sàng liên kết, tiến hành "chiến tranh tổng lực" chống lại Trump và toàn bộ chính quyền của ông ta đến cùng. Ngược lại, để thực hiện cam kết tranh cử đưa nước Mỹ "vĩ đại trở lại" Trump, với tác phong và cách làm "phi truyền thống" cũng lao vào ăn thua đến cùng với nhóm lợi ích.

Đỉnh điểm là ngày 16/8/2018 vừa qua, cùng lúc 350 tờ báo trên khắp nước Mỹ, trong đó có những tờ lâu đời và nổi tiếng như Boston Globe, the New York Times, Washington Post, Philadelphia Inquirer... đồng loạt đăng xã luận, công kích chính quyền Trump, coi cá nhân và Chính quyền Trump là mối đe dọa lớn nhất đối với tự do báo chí - vốn từng được coi là một trụ cột quan trọng trong xã hội Mỹ cùng với tam quyền phân lập.

Đây là điều chưa từng xảy ra trong lịch sử và xã hội Mỹ từ xưa đến nay. Nói đến đặc quyền của báo chí Mỹ thì phải kể đến câu chuyện cách đây 36 năm, chỉ với tờ Washington Post đi tiên phong, cùng các phóng sự của hai nhà báo điều tra gạo cội là Carl Bernstein và Bob Woodward đã góp phần "hạ bệ" Tổng thống đương nhiệm Richard Nixon trong vụ Watergate. Với sức mạnh của báo chí tới mức có thể "làm nên" hay "làm tiêu tùng" (make or break) sự nghiệp của một Tổng thống như vậy nên các chính trị gia thường chọn cách "dĩ hòa vi quý" thay vì làm "mếch lòng" báo chí.

Ảnh: Reuters

Tuy nhiên, Tổng thống Trump thì khác, chọn ngay cách đối đầu "không cùng phe”, điển hình là CNN, Washington Post, the New York Times. Ông Trump sử dụng còn bài nhất quán ngay từ đầu là coi ba tập đoàn truyền thông lớn này cùng các bài báo chỉ trích cá nhân và chính quyền của mình là "báo chí của phe Dân chủ" và chuyên đăng "tin giả" (fake news)! Nói cách khác, Trump đánh trực tiếp vào tính chính danh và sự khách quan của báo chí "không cùng phe".

Nhìn một cách công bằng, sự ra đời của Internet, và cùng với nó là các mạng xã hội như Facebook, Twitter, Snapchat, YouTube... trong những năm qua đã làm giảm đáng kể quyền lực của các "ông lớn" truyền thông trong khi các ông lớn này vẫn ngủ quên trên đỉnh cao quyền lực thời hoàng kim. Mặt khác, sự phân hóa Xã hội Mỹ về mọi mặt, từ câu chuyện ranh giới giàu nghèo, thu nhập, đẳng cấp, sự hình thành giới chính trị gia "xa lông" ngày càng tách dời tầng lớp "thấp cổ bé họng"... dưới tác động đa chiều của Cách mạng công nghiệp 4.0, toàn cầu hóa đã tác động mạnh, làm mất đi sự trung lập vốn có và khiến báo chí cũng phân làn rõ rệt. Trước đây thì rất khó phát hiện, nhưng nay chỉ cần cầm tờ báo đọc qua vài bản tin hoặc bật xem TV vài phút là có thể nói tương đối chính xác thiên kiến chính trị của tờ báo hoặc hãng một truyền thông nào đó.

Do đó, khá dễ hiểu là 350 tờ báo cùng lúc đả kích Trump nhưng lại ít nhiều đều chia sẻ các quan điểm chính trị như nhau. Và như thường lệ, chỉ vài dòng "Tweets" với 50 triệu người theo dõi mỗi ngày, Trump dễ dàng "vô hiệu hóa" các xã luận trên. Trước đây khi mạng xã hội chưa phát triển, các Tổng thống, chính trị gia thường đứng im chịu trận. Nhưng nay, Trump cũng lên tiếng "đòi" được đối xử công bằng, không bị báo chí tấn công một chiều!

Tuy nhiên, chủ đích cuối cùng của Tổng thống Trump là "vô hiệu hóa" sự chỉ trích của đối thủ, khiến ông ta có vị thế áp đảo trong giới truyền thông, từ đó gây ảnh hưởng, truyền tải các thông điệp chính trị.

Trong lĩnh vực kinh tế, quốc phòng, quản trị đất nước.... ông Trump cũng có những cách làm "lạ đời", giúp tiết kiệm hàng chục triệu giờ công lao động hoặc hàng tỷ USD tiền đóng thuế của người dân, doanh nghiệp, cụ thể là:

- Tổng thống Trump ngay khi nhậm chức đã yêu cầu Boeing phải xem xét và đàm phán lại Hợp đồng mà Chính quyền Tổng thống Obama đã ký trước đó để mua hai máy bay "Không lực số một" (Air Force One) giao hàng vào năm 2024 vì giá quá cao. Boeing đứng trước tình thế phải đàm phán lại nếu không có nguy cơ bị hủy hợp đồng. Kết quả là cặp máy bay nay chỉ còn giá 3,9 tỷ USD, từ giá "trên trời" là 5,3 tỷ USD, tức giảm khoảng 25% giá ban đầu.

- Tương tự như vậy, ông Trump và Lầu Năm Góc cũng buộc hãng Lockheed Martin, nhà cung cấp máy bay chiến đấu F-35 thế hệ thứ năm phải đàm phán lại và giảm giá từ 95 triệu USD/1 chiếc F-35 mà Lầu Năm Góc trả năm 2017, xuống còn 89 triệu USD/1 chiếc cho lô hàng giao trong năm 2018 và 80 triệu USD/1 chiếc năm 2020.

Chỉ qua hai vụ đàm phán đình đám, thông điệp của ông Trump đối với giới doanh nghiệp rất đơn giản: Ngay cả những hàng hóa mang tính biểu tượng của Tổng thống, đến bảo vệ an ninh quốc gia chính quyền cũng sẵn sàng xem xét, thậm chí hủy đơn hàng nếu cần. Dó đó, các hãng lớn nếu muốn làm ăn với chính phủ, muốn có tương lai phải cải tiến, nâng cao chất lượng và giảm giá thành.

- Ngoài việc đơn giản hóa sắc luật thuế liên bang, ngày 30/1/2017 Tổng thống Trump còn ký một sắc lệnh của Tổng thống quy định, từ nay trở đi bất cứ một quy định, hay điều lệ mới nào của liên bangi ra đời thì cơ quan đệ trình buộc phải vô hiệu hóa hai hai quy định hay điều lệ cũ. Mục đích của việc này là tránh biến các cơ quan công quyền thành bộ máy quan liêu, ra các "quy định trên trời", tạo thuận lợi tối đa cho cuộc sống, sinh hoạt của người dân, cũng như hoạt động của doanh nghiệp.

Trên đây chỉ là một số ít ví dụ, nhưng nó cho thấy cuộc chiến chống lại thiết chế đã định hình và gắn với nó là lợi ích nhóm với đủ loại biến tướng là hết sức khó khăn, phức tạp. Hơn nữa, đây lại là cuộc chiến nội bộ nơi các đồng minh lẫn đối thủ đều minh tường các điểm mạnh, yếu của nhau và sẵn sàng ra đòn dứt điểm đối phương bất cứ khi nào khi có thời cơ.

Đọc tiếp kỳ 3:  “Phởn chí” nên chủ quan, giờ ráo riết sửa sai lầm chiến lược

TS. Hoàng Anh Tuấn, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược, Bộ Ngoại giao.

Năm cuộc 'đại chiến’ chưa từng thấy của ông Donald Trump

Trong lịch sử thế giới cận đại gần 500 năm qua, thế giới chưa từng chứng kiến một nhân vật lãnh đạo nào của một quốc gia hùng mạnh nhất thế giới như Donald Trump.

Donald Trump – bản sao của Neville Chamberlain thời nay?

Tổng thống Mỹ Donald Trump “giương cơ” bằng việc sử dụng “vũ khí” thuế đã đẩy thế giới vào cục diện phức tạp.

Liên minh Nga-Trung có thể đảo lộn chiến lược quân sự Mỹ

Lần đầu tiên trong lịch sử, 3.200 binh sĩ Trung Quốc tham gia diễn tập bên cạnh khoảng 300.000 binh sĩ Nga ở miền Đông Siberia.

Rung lắc ngoại giao và "tam giác chiến lược Mỹ – Hàn – Triều"

Các xung lực ngoại giao và chiến lược đang thay đổi chóng mặt trên bán đảo Triều Tiên báo trước các thỏa thuận an ninh tiềm năng, sẽ khác nhiều so với bất kỳ sự mong đợi hay tưởng tượng nào cách đây vài năm.

Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung: "Người phát bóng"

Nhiều nhà quan sát cuộc chiến tranh thương mại đồng ý rằng Mỹ đang là “người phát bóng” trong cuộc đấu này. Nhưng cuộc chơi vẫn còn dài.    

Khuynh hướng “tả phái” của giới trẻ Mỹ sẽ đi về đâu?

Còn hai tháng nữa người ta sẽ biết liệu khuynh hướng “tả phái” của giới trẻ Mỹ sẽ đi về đâu, rồi giới công nhân từng bầu cho ông Donald Trump sẽ bầu cho ai.

Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung: Nhìn từ góc độ chính trị

Cuộc leo thang của Mỹ không chỉ nhằm vào Trung Quốc mà vào tất cả những nước còn lại, kể cả đồng minh của Mỹ.

Cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung: Những cảnh báo với Việt Nam

Tác động lớn nhất hiện nay không phải ở thương mại hàng hóa mà là ở thị trường tiền tệ.