Kế sách soán ngôi bá chủ công nghệ của Trung Quốc

Hậu thuẫn các cánh chim đầu đàn

Kế hoạch Made in China 2025 thực hiện từ năm 2015 ưu tiên phát triển 7 cánh chim đầu đàn về công nghệ thông tin và viễn thông thế hệ mới với nhiệm vụ xác định. Alibaba về thương mại điện tử, tài chính, điện tử và thanh toán điện tử. Tencent về trò chơi điện tử, thương mại điện tử, tài chính. Baidu về công cụ tìm kiếm trực tuyến, công nghệ viễn thông và các trò chơi trực tuyến.

Huawei về công nghệ thông tin, công nghệ cao, phần mềm, điện thoại di động và chip điện tử. Xiaomi về phần cứng công nghệ thông tin, điện thoại di động. Byte Dance về mạng xã hội. ZTE về chip điện tử, chất bán dẫn, công nghệ số…

Để đạt mục tiêu trên, Trung Quốc dùng đủ chiêu thức, phổ biến là trợ cấp tài chính, tiếp cận nguồn đất đai giá rẻ, giảm thuế, gạt các đối thủ nước ngoài, điển hình như việc gạt Facebook, Google, YouTube ra khỏi thị trường Trung Quốc, cưỡng ép các công ty nước ngoài chuyển giao công nghệ để được tiếp cận thị trường, nới lỏng quy định cho các doanh nghiệp công nghệ cao Trung Quốc tự do phát triển…

Huawei nhanh chóng tiến ra chiếm lĩnh thị trường 5G toàn cầu

Việc này được các doanh nhân tầm cỡ, tham vọng và tài năng của Trung Quốc phát huy triệt để. Do vậy, những doanh nghiệp ưu tiên lớn nhanh như thổi, nhanh chóng trở thành các “ông vua nội địa” với sứ mệnh tiên phong tiến ra chiếm lĩnh thị trường toàn cầu. Điển hình là Huawei.

Được thành lập năm 1987, năm 2001 Huawei bắt đầu tiến ra toàn cầu bằng việc lập công ty con tại Plano, Mỹ. Với sự hậu thuẫn của nhà nước, Huawei nhanh chóng vượt mặt các đối thủ lâu đời như Nokia và Ericsson, trở thành "nhà vô địch" trong cuộc đua 5G. 

Ngay cả năm 2020, dù bị Mỹ và đồng minh trừng phạt rất nặng nhưng với sự hậu thuẫn của nhà nước trong việc bố trí các dự án lớn ở thị trường nội địa, Huawei vẫn dẫn đầu về thị phần thiết bị 5G toàn cầu với 31,7%.  

Các cánh chim đầu đàn khác cũng gặt hái thành công lớn. Xiaomi thành lập năm 2010 nhưng đến năm 2019 đã đứng thứ 4 thế giới về sản xuất smartphone, năm 2020 vươn lên thứ 3, quý 2 năm nay đứng thứ 2. Alibaba thành lập năm 1999 và nhanh chóng trở thành “ông vua nội địa” về thương mại điện tử, thanh toán điện tử… Bytedance với mũi nhọn là mạng xã hội Tiktok đã thu hút được hơn 2 tỷ người trên thế giới theo dõi…

Xây dựng Con đường tơ lụa kỹ thuật số

Trung Quốc khởi xướng Con đường tơ lụa kỹ thuật số năm 2015 nhằm nhân rộng mô hình kỹ thuật số ra toàn cầu, lập “vùng ảnh hưởng độc quyền” với tiêu chuẩn, quy tắc và luật chơi của họ.

Dưới sự dẫn dắt và hoạt động tích cực của các gã công nghệ khổng lồ, nước này đang dần lấp đầy các “khoảng trống” kỹ thuật số rộng khắp thế giới, trải dài 3 châu lục Á - Âu - Phi, trong đó trọng tâm là Đông Nam Á, Trung Á, Trung Âu, Đông Âu và Đông Phi, tập trung vào các nước đang phát triển nhưng cũng gồm cả nước phát triển.

Gian trưng bày điện thoại và máy tính bảng tại đại hội thế giới di động ở Thượng Hải, Trung Quốc. Ảnh: THX

Trung Quốc đã xây dựng hơn 30 tuyến cáp quang đất liền xuyên biên giới và hơn 10 tuyến cáp ngầm dưới biển quốc tế, đi đầu trong phát triển thành phố thông minh ở nhiều nơi trên thế giới, bao gồm ở Trung Á và Nga, châu Phi, Trung Đông… Họ còn vươn tới cả lĩnh vực không gian.

Thương mại điện tử cũng được xúc tiến mạnh mẽ, Trung Quốc ký kết hợp tác xây dựng thương mại điện tử với 19 nước ở khu vực Á - Âu - Phi tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp công nghệ Trung Quốc dễ dàng thay thế Nokia, Ericsson ở Ethiopia, Nigeria, Séc, Pakistan, Mông Cổ…   

Đến nay, Trung Quốc dần lấp đầy các “khoảng trống” kỹ thuật số rộng khắp thế giới, đã phần nào lập được “vùng ảnh hưởng độc quyền”, nắm trong tay hệ thống cáp quang, hệ thống định vị vệ tinh Bắc Đẩu, các trung tâm dữ liệu, nền tảng ứng dụng thương mại. Nước này dễ dàng kiểm soát và tạo ảnh hưởng đối với các đối tác, giám sát dòng trao đổi thông tin trên Internet, từ hệ thống cáp quang, truy cập các kho dữ liệu địa phương…

Con đường tơ lụa kỹ thuật số là cách Trung Quốc tái cấu trúc trật tự quốc tế theo lợi ích và ý thức hệ của họ.

Thiết lập tiêu chuẩn công nghệ toàn cầu

Trung Quốc ý thức rất rõ rằng "ai thiết lập tiêu chuẩn sẽ giành được cả thế giới”. Năm 2020, nước này ban hành Kế hoạch tiêu chuẩn Trung Quốc 2035 đưa ra đường hướng và kế hoạch chi tiết 15 năm để thiết lập các tiêu chuẩn toàn cầu cho thế hệ công nghệ tiếp theo, tập trung vào các công nghệ mới nổi như công nghệ 5G, trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, điện toán đám mây, dữ liệu lớn...  

Con đường tơ lụa kỹ thuật số khởi xướng năm 2015 là một kênh quan trọng để Trung Quốc quốc tế hóa tiêu chuẩn công nghệ, công nghiệp quốc gia. Một phương thức phổ biến là các viện trợ và các dự án phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật số đều có ràng buộc mua công nghệ của công ty đại lục, trực tiếp tích hợp hệ thống theo chuẩn công nghệ của Trung Quốc vào các quốc gia tiếp nhận viện trợ.  

Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng của ở các diễn đàn quốc tế then chốt về thiết lập tiêu chuẩn công nghệ và quản trị.

Các gã công nghệ khổng lồ Trung Quốc với vị thế đi đầu và ảnh hưởng mạnh mẽ trên thị trường toàn cầu về các công nghệ mới nổi tạo thuận lợi lớn trong thiết lập tiêu chuẩn toàn cầu.

Gần đây, Trung Quốc cũng đã đề xuất những sửa đổi sâu rộng đối với Internet thông qua giao thức Internet mới; thúc đẩy nghị trình về lĩnh vực thành phố thông minh và không gian….  

Tóm lại, Trung Quốc ngày càng gia tăng ảnh hưởng và có tham vọng lớn trong thiết lập tiêu chuẩn toàn cầu, nhất là ở các công nghệ mới nổi. Dẫu vậy, để với tới ngôi vị bá chủ, Trung Quốc còn một chặng đường dài phía trước với nhiều chông gai.

Nền công nghệ Trung Quốc có gót chân Achilles không dễ khắc phục một sớm một chiều, phụ thuộc vào Mỹ và đồng minh về công nghệ cốt lõi. Chưa kể, các nước rất cảnh giác với công nghệ Trung Quốc. 

* Kỳ 3: Phản đòn của Mỹ trong cuộc chiến công nghệ với Trung Quốc 

Phạm Mạnh Hùng  

Kỳ 1: Hành trình xưng bá công nghệ của Trung Quốc

Cuộc chiến công nghệ Mỹ - Trung ngày càng khốc liệt, khó lường. Dù thời gian diễn ra chưa dài nhưng đã có không ít quốc gia bị “mắc kẹt” với tình thế “tiến thoái lưỡng nan”, thậm chí chịu tổn thất không hề nhẹ.