Phải mất cả ngày đường để leo lên những ngọn đồi cao, dốc dựng đứng, thân cây nhượng nằm ẩn khuất sau những tán cây rừng rậm rạp. Người có kinh nghiệm và tinh mắt mới tìm được những thân cây to, khỏe khoắn để chặt thành bó mang về. 

 

 

“Trước đây, để tìm cây nhượng rất dễ, chỉ cần đi một buổi sáng là có đủ để uống trong cả tháng. Nhưng giờ phải cất công leo lên đồi cao, đường đi hiểm trở mới tìm được” - trưởng bản Bùi Văn Vịnh vừa nói vừa thở gấp. 

Cây nhượng có màu xanh sẫm lẫn trắng bạc, nhiều chấm nhỏ, thường quấn vào các thân cây lớn, lá cây có tán rộng, thân cây dài khoảng từ 4-6m. 

 

Kích thước tùy thuộc vào tuổi của cây, lớn nhất đường kính khoảng 10cm. Tuy nhiên, những năm gần đây phải thật may mắn mới tìm loại cây như vậy, đa phần chỉ có loại 2-3cm.

 

Uống là ‘nghiện’ 

Từng đoạn cây nhượng được đặt lên tấm gỗ lớn chặt thành những miếng nhỏ dài khoảng 2-3cm, sau đó đem đi phơi vài lượt nắng là có thể sắc nước uống. Mỗi lần đun chỉ cần 10 miếng nhỏ, đun uống ba lần thì thay lượt khác. 

 

“Nhà nào cũng uống nước này, phần vì do tập quán sinh hoạt cộng đồng, phần vì tác dụng tích cực đối với sức khỏe”, ông kể. 

Tác dụng dễ nhận thấy nhất là kích thích ăn uống. Có những đứa trẻ biếng ăn, uống nước này khoảng một tuần thì ăn nhiều lên trông thấy. Bình thường chỉ ăn được 1 bát cơm thì sau có thể ăn 3-4 bát, thể trạng cũng bụ bẫm lên. 

 

Ngoài ra, nước nhượng, theo những người cao tuổi trong bản, giúp phòng ngừa và chữa trị bệnh đau dạ dày, mát gan, bổ máu. 

Bà Bùi Thị Vân, người dân bản Ong chia sẻ: “Tôi uống nước này mấy chục năm rồi, cả nhà ai cũng rất thích. Có những đợt cây khan hiếm, tìm không ra, chúng tôi phải nấu đi nấu lại nhiều lần, dù cho màu đỏ của nước nhạt đi, nhưng ngửi mùi hương và nhấm nháp nước nhượng là vui rồi”.

Cũng chính vì lượng cây ngày một khan hiếm, nên bà con bản Ong cũng ‘tiết kiệm’ hơn. Vào mùa hè, để nước uống ngon hơn, có hộ còn đong vào các chai nhựa để bỏ tủ lạnh uống dần.

 

 

“Mình uống ngót 40 năm nay, bỗng dưng mấy ngày không uống thấy nhạt miệng” - trưởng bản Ong cười vui nói.

Thương lái nườm nượp tìm đến

Khoảng giai đoạn 2013-2015, một số thương lái từ miền xuôi nghe tiếng đã lên tìm mua số lượng lớn cây nhượng với giá 35 nghìn đồng/kg.

 

 

“Ngày ấy có người đánh cả ô tô bán tải lên mua hàng tấn” - ông Vịnh cho hay.

 
“Nhiều thương lái lên đặt vấn đề mua với giá cao nhưng tôi không bán, mình giữ lại thì còn có cho gia đình, con cái uống, bán đi được một khoản tiền, tiêu rồi cũng hết” - anh Lâm nói.

Ở bản Ong, trong các sự kiện lớn nhỏ của các ngày hội, ngày lễ, cưới hỏi đều dùng loại nước ngày một hiếm này để mời khách. 
 
Đoàn Bổng