Trong chiến dịch Barbarossa xâm lược Liên Xô, thống chế Wilhelm von Leeb là tư lệnh Cụm tập đoàn quân (TĐQ) Bắc quân đội Đức quốc xã có tổng quân số trên một triệu người với 21 sư đoàn bộ binh, 4 sư đoàn xe tăng, 2 sư đoàn cơ giới, 7 sư đoàn quân Phần Lan và một trung đoàn quân của Franco.
Cụm TĐQ này được giao nhiệm vụ tấn công hướng Leningrad và vùng tây bắc Liên Xô, hợp vây các đơn vị thuộc Quân khu Leningrad của Hồng quân Liên Xô, tấn công dọc theo bờ biển Baltic hướng về Leningrad, bao vây và đánh chiếm thành phố này.
 |
| Thống chế Wilhelm von Leeb có mặt tại tòa án Nurnberg. Ảnh: Wikipedia |
Ý đồ của quân Đức là sử dụng những mũi đột kích mạnh của các binh đoàn xe tăng để chia cắt và đẩy lùi ba TĐQ Liên Xô phòng ngự tại vùng biên giới. Sau đó, khép chặt sườn phải với cụm TĐQ Trung tâm hợp vây các TĐQ phía sau của Liên Xô trên vùng cửa ngõ nam Leningrad, cắt đứt các tuyến giao thông từ Moscow đi Leningrad, hội quân với Phần Lan tại vùng hồ Ladoga, cô lập Leningrad trên bộ.
Tại hướng ven biển, Leeb sử dụng Quân đoàn cơ giới 57 phối hợp với TĐQ 18 dồn quân đội Liên Xô ra biển ở hướng Tallin-Riga, bao vây và tiêu diệt các binh đoàn này.
Đến ngày thứ ba của chiến tranh, TĐQ xe tăng 4 Đức ở mũi chính diện đã đẩy lùi các TĐQ 8, 11 và Quân đoàn cơ giới 3 Hồng quân vào sâu nội địa Liên Xô có nơi từ 80 đến 100km, nhanh chóng chiếm các bến vượt quan trọng trên sông Tây Dvina, đánh chiếm Daugapinsk, đẩy lùi các cuộc phản kích của Hồng quân và tiến đến vùng đông nam Leningrad.
Tại cánh nam của mặt trận, TĐQ 16 Đức tiến về phía thành phố Pskov. Tại cánh bắc mặt trận, TĐQ 18 Đức chiếm được Litva, Latvia, Estonia (trừ khu vực xung quanh Tallin). Leningrad bắt đầu bị uy hiếp với nguy cơ quân Đức vượt sông Luga trên đoạn phòng ngự mỏng nhất của quân đội Liên Xô.
Ngày 11/7/1941, Cụm TĐQ Bắc tiếp tục tấn công. Cánh phải TĐQ xe tăng 4 phối hợp với cánh trái của TĐQ 16 tấn công và đánh chiếm thành phố Pskov. Mặc dù không quân Liên Xô ném bom vào các bến vượt tại sông Tây Dvina, nhưng quân Đức vẫn chiếm được một số đầu cầu quan trọng. Ngày 12/7, quân Đức tiếp tục tiến đến Kunda và Kingishep.
Tuy nhiên, những nỗ lực của quân Đức tấn công Leningrad bằng đường biển đều bị Hạm đội Baltic chặn đứng trước tuyến thủy lôi chặn ngang vịnh Phần Lan. Ngày 20/7, Cụm TĐQ Bắc lại một lần nữa phải tạm dừng cuộc tấn công để đối phó với cuộc phản công của TĐQ 42 Hồng quân vào Narva.
Đến cuối tháng 8/1941, TĐQ 16 Đức tiến đến phía nam hồ Ilmen, đe doạ cô lập Leningrad từ phía tây nam và dự kiến hội quân với quân đội Phần Lan tại bờ đông hồ Ladoga.
Ngày 7/9/1941, do phải điều TĐQ xe tăng 4 của tướng Erich Hoepner đến yểm trợ cho Cụm TĐQ Trung tâm đánh chiếm Moscow, Leeb cho quân chuyển từ tấn công sang bao vây cô lập Leningrad. Ngày 8/9, con đường cuối cùng liên lạc với thành phố bị cắt đứt khi quân Đức tiến tới hồ Ladoga ở Orekhovets và Shlishenburg.
Từ ngày 16/10 đến ngày 8/11/1941, Leeb ra lệnh TĐQ 16 tấn công đánh chiếm Tikhvin, tiến sát thành phố Volkhov, cắt đứt đường sắt Moscow-Lenigrad và chỉ bị chặn lại trước tuyến phòng ngự do Đại tướng Liên Xô Meretskov chỉ huy. Vận dụng chiến thuật phòng thủ chủ động và liên tục phản công, tướng Meretskov đã làm quân Đức sa lầy và đến ngày 10/12/1941 thì Hồng quân đã chiếm lại được Tikhvin.
Đến ngày 30/12, Meretskov đẩy được đoàn quân của Leeb về vị trí trước khi tấn công Tikhvin. Đây là lần đầu tiên trong chiến tranh Thế giới thứ hai, học thuyết Chiến tranh chớp nhoáng (Blitzkrieg) của người Đức bị thất bại.
Trận Tikhvin còn có ý nghĩa quan trọng trong việc phòng thủ Moscow khi thay vì gửi quân hỗ trợ hướng Mosow, Cụm TĐQ Bắc của Leeb đã phải bố trí lại ở hướng Leningrad cùng với nhiều đơn vị khác vốn được dự định dành cho mặt trận Moscow. Quân Đức mất 45.000 người trong trận này.
Thất bại trong việc chiếm Leningrad, Leeb bị Hitler chỉ trích là “quá tỉ mỉ trong kế hoạch phòng thủ của mình ở khu vực tây bắc và muốn tiến vào Moscow nên đã không thể chiếm Leningrad như tôi muốn. Ông ấy rõ ràng là đã quá già yếu (65 tuổi, là sĩ quan cao tuổi thứ hai của quân đội Đức quốc xã), quá thiếu nhuệ khí và là một tín đồ Công giáo nên chỉ muốn cầu nguyện chứ không thích chiến đấu”.
Vì những bất đồng với Hitler xung quanh vấn đề trận tuyến phòng thủ trước cuộc phản công của Hồng quân, ngày 18/1/1942, Leeb bị mất chức tư lệnh Cụm TĐQ Bắc và từ đó không còn được Hitler trọng dụng nữa.
Trong các cuộc chinh phạt, các đơn vị quân Đức dưới quyền chỉ huy của Leeb đã phạm tội ác chống lại dân thường và hợp tác chặt chẽ với lực lượng SS Einsatzgruppen-là các đội lính SS chủ yếu được giao nhiệm vụ tàn sát người Do Thái trong chiến dịch mang mật danh Holocaust.
Tháng 5/1945, Leeb bị quân Mỹ bắt giữ, đến năm 1948 bị đưa ra xét xử tại tòa án Nurnberg và bị tuyên 3 năm tù giam, nhưng được trả tự do ngay sau phiên tòa vì đã bị giam quá thời gian này.
Đọc lịch sử thế giới trên VietNamNet
Nguyên Phong
Vị nguyên soái của những kế hoạch và chiến dịch tầm cỡ
Theo đánh giá của giới quân sự Liên Xô, Vasilevsky là một vị chỉ huy thông minh, và có tài trong việc hoạch định chiến lược và tổ chức chiến dịch.
Những 'lời tiên tri' khiến thế giới nể phục của nguyên soái Liên Xô
Với tài năng quân sự lỗi lạc, với võ công vang dội, Zhukov được nhân dân Liên Xô gọi bằng cái tên trìu mến “Vị nguyên soái của chiến thắng”.
.svg){kind=icon}
