Bầu trời Đông Âu biến thành bàn cờ địa chính trị căng thẳng

Những căng thẳng hiện nay bùng phát từ ngày 23/5 khi Belarus điều tiêm kích MiG-29 áp sát máy bay chở khách của hãng hàng không Ryaniar (Ireland), khi đó đang hành trình từ Athens đến Litva, buộc máy bay đổi hướng và đáp xuống Minsk.

Khi máy bay hạ cánh, nhà chức trách Belarus đã bắt nhà báo đối lập Roman Protasevich - người thường xuyên chỉ trích Tổng thống Lukashenko và trốn ra nước ngoài vào năm 2019 - cùng bạn gái ông này là Sofia Sapega.

Hành khách làm thủ tục lên chuyến bay từ Kiev, Ukraina, đến Minsk, Belarus, ngày 25/5. Đây là chuyến cuối cùng trước khi Ukraina dừng bay tới Belarus sau vụ bắt giữ nhà báo Roman Protasevich. Ảnh: Reuters

Chính phủ Belarus lý giải làm như vậy vì mối đe dọa đánh bom qua email chứ không phải vì mục đích bắt giữ ông Protasevich. Một nhà cung cấp email Thụy Sĩ khẳng định, email mà nhà chức trách Belarus viện dẫn là lời đe dọa đánh bom, trên thực tế, được gửi đi sau khi máy bay đã bị ép chuyển hướng.  

Trên bầu trời, những diễn biến nhanh chóng cho thấy vụ chuyển hướng chuyến bay từ Hy Lạp đến Lithuania và vụ bắt giữ Protasevich đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho thương mại và hoạt động đi lại, cũng như cho mối quan hệ giữa Nga và phần lớn châu Âu.

Họ cũng chỉ ra, Moscow có thể sẵn sàng tăng gấp đôi sự ủng hộ dành cho Tổng thống Aleksandr G. Lukashenko. Kremlin thông báo cuộc gặp giữa nhà lãnh đạo Belarus và Tổng thống Vladimir V. Putin sẽ diễn ra tại Sochi, Nga, trong ngày 28/5.

Giới chức hàng không Nga, ngày 27/5, đã từ chối phê chuẩn các kế hoạch bay mới của một chuyến bay Air France (Pháp) và một chuyến bay của Austrian Airlines (Áo) tới Moscow muốn tránh không phận Belarus. Lithuania giờ cũng cấm các chuyến bay từng di chuyển qua bầu trời Belarus, hãng hàng không nhà nước Nga Aeroflot đã phải hủy một chuyến bay từ Moscow tới Vilnius, Lithuania, mà hành trình thông thường vẫn bay qua Belarus. 

Tại sân bay thủ đô Minsk, 13 trong số 36 chuyến khởi hành theo lịch trình đã bị hủy vì Liên minh châu Âu (EU) thực hiện tuyên bố cắt đứt các đường bay trực tiếp đến Belarus.  

Những quyết định trên được đưa ra sau khi Cơ quan Hàng không Dân sự quốc tế (Liên Hợp Quốc) mở cuộc điều tra về vụ Belarus chuyển hướng máy bay Ryaniar. Đây là kết quả cuộc họp khẩn cấp của hội đồng điều hành Cơ quan này trong cùng ngày 27/5 theo yêu cầu của Mỹ, Anh, Ireland và Lithuania. Báo cáo sơ bộ sẽ được công bố vào ngày 25/6.

"Những hành động không thể chấp nhận được này là một cuộc tấn công vào an ninh hàng không châu Âu, và gây nguy hiểm đến tính mạng hành khách và phi hành đoàn khi họ di chuyển giữa hai thủ đô thuộc EU", Bộ trưởng Giao thông Ireland Eamon Ryan nhấn mạnh trong một thông cáo hoan nghênh cuộc điều tra.   

Chuyến bay FR4978 của Ryanair từ Athens tới Vilnius buộc phải chuyển hướng và đáp xuống Minsk.

Nhiều ý kiến cho rằng, tuyên bố của Belarus về lời đe dọa đánh bom thực chất là âm mưu bắt giữ ông Protasevich. Protonmail tuyên bố "chưa thấy bằng chứng đáng tin cậy cho thấy những tuyên bố của Belarus là đúng sự thật". Nhà cung cấp email này cam kết sẽ "hỗ trợ các nhà chức trách châu Âu điều tra nếu nhận được yêu cầu hợp pháp".

Giới chức châu Âu đã yêu cầu các hãng hàng không khu vực tránh xa không phận Belarus và các sân bay EU hãy cấm cửa các máy bay của quốc gia 9,5 triệu dân. Kết quả là Belarus gần như bị cô lập khỏi phần lớn châu Âu. Do vậy, biên giới mở với Nga trở thành một trong số ít những con đường để mọi người ra vào đất nước này.

Nhưng rõ ràng từ 27/5, sự tức giận của phương Tây đối với Belarus đã có những tác động lớn hơn. Để tuân thủ chỉ dẫn của EU, các hãng hàng không châu Âu đã bắt đầu định tuyến lại các chuyến bay đến và đi từ Nga để tránh không phận Belarus.

Ảnh minh họa: TVN 24

Và Belarus đã chịu sức ép nặng nề vì người dân không còn được thoải mái và thuận tiện khi đi ra nước ngoài như trước. Hôm 26/5, một chuyến bay của hãng hàng không quốc gia Belarus Belavia từ Minsk tới Barcelona đã phải bay lòng vòng 2 giờ đồng hồ gần biên giới Ba Lan rồi quay đầu về Minsk.

Lý do, theo Belavia: Các nhà chức trách Pháp từ chối kế hoạch bay đã định của hãng mà không hề thông báo. Phía Paris khẳng định máy bay "không được phép tiến vào không phận Pháp". 

Theo dữ liệu của Flightradar24d, ngày 27/5, chỉ duy nhất một chuyến bay có đích đến thuộc EU (Tallinn, Estonia) khởi hành từ sân bay Minsk, trong khi 13 chuyến bay tới các sân bay EU và Ukraina bị hủy.  

Thanh Hảo 

Máy bay khách của Belarus phải quay đầu vì bị Pháp cấm cửa

Chiếc máy bay Belarus trên đường từ thủ đô Minsk tới Barcelona (Tây Ban Nha) buộc phải quay đầu vì bị Pháp không cho bay qua không phận chiều 26/5.

Belarus buộc chuyến bay đổi hướng để bắt nhà báo đối lập, Mỹ và EU phẫn nộ

Mỹ và EU đều chỉ trích Belarus sau khi nước này điều chiến đấu cơ, giả cảnh báo bom để buộc một máy bay thương mại phải chuyển hướng nhằm bắt giữ một nhà báo đối lập.