Chính quyền Tổng thống Obama đã bất ngờ cho công bố các báo cáo mật trước đó và một lệnh của tòa cùng một lúc liên quan tới chương trình nghe lén mà 'người thổi còi' Edward Snowden tiết lộ.

TIN BÀI LIÊN QUAN

{keywords}
Edward Snowden

Cơ sở pháp lý

Các văn bản này được coi là cơ sở pháp lý cho việc yêu cầu các công ty điện thoại của Mỹ cung cấp dữ liệu các cuộc gọi cho Cơ quan An ninh Quốc gia (NSA) năm năm trước đây.

Việc công bố các tài liệu này được tiến hành vào một thời điểm then chốt, khi mà con số các nghị sĩ đang bày tỏ sự bất bình về quy mô khổng lồ của hai chương trình do thám của NSA.

Gần ba tháng sau khi Snowden tiết lộ về các tài liệu mật, trong một động thái dường như tăng cường tính minh bạch, và có thể là cả xoa dịu các nhà lập pháp, văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia đã trình ba tài liệu mật thời trước cho Ủy ban Tư pháp Thượng viện trong phiên điều trần về các quyền cá nhân, an ninh quốc gia và việc giám sát các hoạt động trong nằm trong luật Theo dõi tình báo nước ngoài (FISA), nhằm giải thích thêm về Điều 215 trong Luật Yêu nước cho phép các điều tra viên thu thập dữ liệu các cuộc gọi hàng ngày của hàng triệu người Mỹ.

Trong số ba hồ sơ này, DNI đã công bố hai báo cáo về chương trình thu thập dữ liệu điện thoại của năm 2009 và 2011. Một chương trình thu thập dữ liệu trên internet đối với người nước ngoài, còn chương trình còn lại thu thập dữ liệu cuộc gọi của người dân Mỹ và nước ngoài - đây chính là tâm điểm cho sự giận dữ của công chúng Mỹ.

"Theo chương trình dựa trên điều 215 [của Luật Yêu nước], NSA được quyền thu thập từ các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông một số dữ liệu kinh doanh bao gồm thông tin về các liên lạc giữa hai số điện thoại, chẳng hạn như ngày, giờ và thời lượng cuộc gọi" - trích tài liệu năm 2009.

"Chương trình này không gồm việc thu thập nội dung của bất kỳ cuộc gọi nào" - tài liệu này cho biết thêm, 'và theo quyết định lâu đời của Tòa án Tối cao, thông tin thu thập được không được quy định pháp luật trong Tu chính án thứ Tư bảo vệ'.

Trong tài liệu khác đề ngày 25/4/2013, Tòa án Theo dõi tình báo nước ngoài yêu cầu một công ty điện thoại phải chuyển 'dữ liệu cuộc gọi' cho NSA về 'các liên lạc ra bên ngoài nước Mỹ hoặc hoàn toàn bên trong nước Mỹ, bao gồm cả các cuộc gọi nội địa".

Cũng theo văn bản này thì tòa án không có dự định công bố tài liệu mật này cho tới ngày 12/4/2038.

Sự thật kinh hoàng

Song song với việc phía Mỹ cung cấp cơ sở pháp lý của chương trình nghe lén, tờ Guardian của Anh hôm nay đưa ra phân tích thêm đầy bất ngờ từ những công bố của Snowden. Theo đó, chương trình tối mật của NSA cho phép các nhà phân tích tìm kiếm các dữ liệu khổng lồ mà không cần xin phép, trong đó có thư điện tử, các đoạn hội thoại trên mạng, lịch sử truy cập website của hàng triệu cá nhân.

NSA nói rằng tài liệu tập huấn cho chương trình được gọi là XKeyscore là hệ thống 'tiếp cận rộng lớn nhất' của họ để phát triển thông tin tình báo từ internet.

Các dữ liệu này đã soi rọi lại một trong những tuyên bố gây tranh cãi nhất của Snowden trong băng ghi hình gửi cho tờ Guardian hôm 10/6 vừa qua.

Snowden nói rằng: "Dù đang ngồi trên ghế của mình, nhưng tôi có thể nghe trộm điện thoại của bất kỳ ai, từ chính bạn cho tới nhân viên kế toán của bạn, cho tới thẩm phán tòa án liên bang hay kể cả của tổng thống nếu như tôi có một thư điện tử cá nhân".

Các quan chức Mỹ lập tức phản đối dữ dội tuyên bố này của Snowden. Mike Rogers - chủ tịch ủy ban tình báo quốc hội - nói: "Người này đang nói dối. Hắn ta không thể làm được điều mà hắn nói".

Tuy nhiên, các dữ liệu tập huấn cho XKeyscore lại nói rõ làm thế nào một nhà phân tích có thể sử dụng nó và các hệ thống khác để khai thác các kho dữ liệu khổng lồ bằng cách điền vào một bản kê đơn giản trên màn hình để tìm kiếm. Yêu cầu này không hề được bất kỳ phiên tòa nào hay nhân viên NSA thẩm định trước khi tiến hành.

Theo tài liệu này thì XKeyscore là hệ thống 'tiếp cận rộng rãi nhất' phát triển thông tin tình báo từ các mạng lưới máy tính - đó là thứ mà cơ quan này gọi là Mạng lưới tình báo số.

Một bản trình bày khác cho rằng chương trình này bao trùm 'gần như mọi việc mà một người sử dụng làm trên internet', bao gồm cả nội dung các thư điện tử, các website truy cập và các tìm kiếm cũng như dữ liệu của họ.

Các nhà phân tích cũng có thể sử dụng XKeyscore và các hệ thống khác của NSA để theo dõi hoạt động trên internet của một cá nhân ngay khi nó đang diễn ra.

Lê Thu (tổng hợp)