Mua nhà, ôtô: Tiền cả bao tải mới sướng

- Đã từng có đề xuất mua nhà, ôtô phải thanh toán qua ngân hàng... như một cách để hạn chế dùng tiền mặt trong thanh toán dân cư. Tuy nhiên, cuối cùng nó vẫn bị gác lại vì người dân Việt vẫn có thói quen ôm cả bao tải đi thanh toán mới yên tâm, mới sướng.

Nhượng bộ thói quen

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa có chỉ đạo các ngân hàng thương mại phải đảm bảo hoạt động của hệ thống ATM thông suốt, đặc biệt vào dịp Tết Nguyên Đán sắp tới khi mà nhu cầu rút tiền mặt qua ATM thường gia tăng mạnh, gây áp lực lớn và dẫn đến tình trạng quá tải ATM.

Khá nhiều biện pháp đã được đưa ra như triển khai dịch vụ ATM lưu động, tăng cường kiểm tra giám sát và xử phạt ngân hàng có ATM hết tiền... Bên cạnh đó, NHNN yêu cầu thực hiện chi trả lương bằng tiền mặt đối với doanh nghiệp tại các khu vực có ATM không đáp ứng kịp thời nhu cầu.

Đã từng có đề xuất mua nhà, ôtô phải thanh toán qua ngân hàng... như một cách để hạn chế dùng tiền mặt trong thanh toán dân cư

Theo NHNN, tính đến hết tháng 11/2014, cả nước đã có trên 79 triệu thẻ do 52 tổ chức phát hành. Số lượng ATM được lắp đặt trên toàn quốc là 15.931 máy. Số lượng điểm chấp nhận thanh toán thẻ POS cũng được phát triển đạt tới 167.943 máy góp phần giảm bớt áp lực cho hệ thống ATM của các ngân hàng.

Tuy nhiên, tình trạng nhiều máy ATM hết tiền, gặp sự cố... cùng với hình ảnh hàng dài người xếp hàng rút tiền tại các khu công nghiệp tập trung, khu đông dân cư vào các dịp lễ tết hay ngày nhận lương... vẫn là một sự thật đáng buồn.

Nguyên nhân có nhiều nhưng theo NHNN thói quen sử dụng tiền mặt của người dân còn phổ biến nên các giao dịch qua ATM chủ yếu vẫn là giao dịch rút tiền mặt. Mặc dù, tỷ lệ giao dịch rút tiền mặt qua ATM đã giảm so với các năm trước nhưng vẫn chiếm gần 80% tổng số giao dịch qua ATM.

Trước đó, hồi đầu năm 2013, NHNN cũng đã dự tính một bước tiến mới trong việc thanh toán không dùng tiền mặt. Theo đó, trong dự thảo lần 1 Nghị định Thanh toán dùng tiền mặt có nội dung bắt buộc thanh toán qua ngân hàng khi mua nhà ở, ôtô hay những tài sản có giá trị lớn để lấy ý kiến các chuyên gia cũng như người dân.

Dự thảo dự kiến được nhanh chóng trình Thủ tướng Chính phủ để ban hành ngay trong năm 2013.

Tuy nhiên, tới đầu tháng 6/2013, trong dự thảo lần 2, nội dung này đã không còn được đề cập tới. Lý do là nhiều địa phương, hạ tầng thanh toán không dùng tiền mặt còn chưa phát triển. Người dân cũng còn lo lắng về những thủ tục cũng như mức phí phải trả cho ngân hàng.

Đường còn dài

Có thể thấy, việc gia tăng số lượng thẻ ngân hàng, máy ATM đã bắt đầu đem lại nguồn thu cho các ngân hàng nhờ những khoản dịch vụ đầu tiên như rút tiền, chuyển khoản, truy vấn, in sao kê... và giúp đẩy mạnh phương thức thanh toán không dùng tiền mặt.

Máy ATM giúp đẩy mạnh phương thức thanh toán không dùng tiền mặt

Tuy nhiên, ông Đào Minh Tú, Phó Thống đốc NHNN cho rằng, lâu nay việc hoạt động ATM thực chất cũng chưa thực sự sòng phẳng, chủ yếu là phục vụ và mức phí các ngân hàng thu khi cung cấp dịch vụ ATM mới chỉ ở mức tượng trưng.

Cũng theo ông Tú, số lượng ATM và POS vẫn còn khiêm tốn so với quy mô dân số và đa số tập trung ở các thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM... Hạ tầng phục vụ lĩnh vực này như đường truyền... cũng ảnh hưởng tới hoạt động hiệu quả của hệ thống.

Vướng mắc lớn nhất, theo nhiều đại diện của NHNN, là thói quen thanh toán bằng tiền mặt của người dân.

Với trên 90 triệu dân chủ yếu ở nông thôn, cho tới giờ, rất nhiều người thậm chí còn chưa biết để thẻ tín dụng là gì thì việc phát triển giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt thực sự khó khăn. Những giao dịch như mua bán nhà đất, xe cộ vốn phổ biến ở cả nông thôn và thành thị có thể là chưa hợp lý ở Việt Nam.

Bên cạnh đó, nhiều người còn e ngại về độ an toàn, thủ tục và những phiền toái, chi phí phát sinh... Dư luận gần đây vẫn than phiền về hiện tượng một số siêu thị, cửa hàng thu phí thanh toán bằng thẻ, cho dù, theo quy định, các điểm POS không được phép thu bất kỳ loại phí nào, nếu vi phạm, sẽ bị cấm trong vòng 1 năm và tái phạm bị cấm từ 3-5 năm.

Trái ngược với những khó khăn vướng mắc đang gặp phải, nhiều ngân hàng vẫn đang chạy đua đầu tư vào lĩnh vực này để đón đầu một xu hướng tiêu dùng không tránh khỏi trong tương lai là thanh toán không dùng tiền mặt.

Trong thời gian gần đây, rất nhiều ngân hàng đã tham gia vào làn sóng khuyến mãi, giảm giá cho khách hàng mở thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng, thanh toán qua thẻ tại các điểm mua sắm hàng hóa, dịch vụ, siêu thị...

Ông Tú cho biết, báo cáo từ các ngân hàng cho thấy, việc đầu tư vào các hệ thống ATM lỗ khá nhiều. Chi phí để dịch vụ vận hành tốt rất lớn bởi quy trình phức tạp tốn công tốn của để đảm bảo an toàn...

Cho dù vậy, lợi ích về lâu dài là rõ ràng. Các ngân hàng chạy đua lắp đặt thêm ATM và đặc biệt phát hành thẻ để gia tăng nhận diện thương hiệu, để chiếm lĩnh thị trường. Việc thu phí cũng như tận dụng được khoản tiền khổng lồ nằm trong các tài khoản với lãi suất thấp cũng đem lại lợi nhuận lâu dài và ổn định.

Việc thanh toán qua thẻ không chỉ văn minh, an toàn và tiện lợi mà thuận lợi cho hoạt động quản lý nhà nước. Nó góp phần giúp giám sát thu nhập, nộp thuế; hạn chế tình trạng trốn thuế, rửa tiền, tham nhũng...

Lê Hà