- Bà nội tôi có một mảnh đất khoảng 100 mét vuông. Trước khi bà mất, có dặn lại mọi người rằng mảnh đất đó chia đều cho 4 người con, không viết di chúc hay ghi âm gì hết.

Nhưng trong bốn người thì chỉ có chú út nhà tôi có tên trong sổ hộ khẩu của gia đình cùng với bà, vì chú chưa lập gia đình, trong khi những người khác đã có gia đình và nhập hộ khẩu sang cùng nhà chồng mình hoặc mua nhà riêng. Nay chú tôi không cho mọi người bán đất mà một mực cho rằng, mảnh đất đó là của chú. Xin hỏi luật sư chú làm như vậy có đúng không? Di chúc miệng của bà tôi như vậy có được chấp nhận không? Việc chỉ có duy nhất chú đứng tên trong sổ hộ khẩu gia đình cùng với bà ảnh hưởng thế nào đến việc chia tài sản chung của gia đình?

{keywords}
Chú út không chịu ký giấy chia đất cho mọi người (Ảnh minh họa)

Bạn không nêu rõ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của mảnh đất đó được cấp cho ai, nên có các quy định sau đây để bạn tham khảo. Nếu di sản thừa kế đứng tên bà bạn thì sẽ được chia như sau.

Thứ nhất: Chia di sản thừa kế

Theo quy định tại Bộ luật dân sự, quyền thừa kế được xác định theo di chúc của người để lại di sản. Trường hợp không có di chúc hoặc di chúc không có hiệu lực thì di sản thừa kế được chia theo pháp luật.

Điều 676 BLDS 2005 quy định về những người có quyền thừa kế theo pháp luật như sau:

“1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.”

Bà của bạn mất không để lại di chúc di sản thừa kế sẽ được chia theo pháp luật cụ thể là chia đều cho 4 người con thuộc hàng thừa kế thứ nhất. Những người con trong gia đình nên thỏa thuận phân chia di sản thừa kế và công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế.

Như vậy, quyền thừa kế di sản không được xác định dựa vào tên người có trong sổ hộ khẩu gia đình.

Thứ hai: Về di chúc miệng của bà bạn

Di chúc có thể được lập bằng văn bản, nếu không lập được di chúc văn bản thì có thể di chúc miệng. Tuy nhiên di chúc miệng chỉ được coi là hợp pháp nếu thỏa mãn  theo khoản 1 Điều 651 Bộ luật dân sự 2005 quy định: “Trong trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa do bệnh tật hoặc các nguyên nhân khác mà không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể di chúc miệng.”Như vậy việc lập di chúc miệng phải trong trường hợp thực sự cấp thiết do bị bệnh tật hay các nguyên nhân khác mà không thể lập được di chúc bằng văn bản. Thứ hai, khoản 5 Điều 652 quy định: “Di chúc miệng được coi là hợp pháp, nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau đó những người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn năm ngày, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng hoặc chứng thực". 

- Như vậy di chúc miệng phải có ít nhất hai người làm chứng, người làm chứng không được thuộc một trong những người sau (theo Điều 654): 

1. Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc;

2. Người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc; 

3. Người chưa đủ mười tám tuổi, người không có năng lực hành vi dân sự.

- Những người làm chứng ngay sau đó phải ghi chép, cùng kí tên hoặc điểm chỉ vào văn bản đó.

- Trong thời hạn 5 ngày kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng  phải đi công chứng, chứng thực di chúc đó.

Căn cứ vào thông tin bạn cung cấp thì di chúc miệng mà bà bạn để lại chưa thỏa mãn các yêu cầu về tính hợp pháp của di chúc miệng. Do vậy di chúc miệng của bà bạn nếu không đáp ứng điều kiện pháp luật quy định thì sẽ không được pháp luật công nhận. Việc chỉ có duy nhất chú đứng tên trong sổ hộ khẩu gia đình cùng với bà không ảnh hưởng đến việc chia di sản thừa kế nếu di sản đứng tên bà bạn.

Tư vấn bởi Luật sư Phạm Thị Bích Hảo, Công ty luật TNHH Đức An, Thanh Xuân, Hà Nội.

Bạn đọc muốn gửi các câu hỏi thắc mắc về các vấn đề pháp luật, xin gửi về địa chỉ [email protected] (Xin ghi rõ địa chỉ, số điện thoại để chúng tôi tiện liên hệ)

Ban Bạn đọc