"Trở ngại lớn nhất của đổi mới giáo dục là ở giáo viên"

"Nhiêu khê quá, khỏi sáng tạo"

Báo cáo tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Nghĩa, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT cho biết, chất lượng đội ngũ giáo viên ngày càng được nâng cao, tỉ lệ giáo viên đạt chuẩn ở tất cả các cấp học đều đạt xấp xỉ 99%.

Dù vậy, năng lực nghề nghiệp của một bộ phận giáo viên còn yếu, phương pháp giảng dạy chậm đổi mới, chưa đáp ứng yêu cầu dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, một số giáo viên thiếu kỹ năng, phương pháp sư phạm.

Nhiều vấn đề về chất lượng giáo dục phổ thông đã được đưa ra mổ xẻ tại Hội thảo Giáo dục 2017. Ảnh: Lê Văn.

Trong khi đó, Tạ Quang Sum, nguyên Hiệu trưởng Trường THPT Trần Hưng Đạo, Khánh Hòa nhận định, hiện nay, đổi mới giáo dục gặp trở ngại lớn nhất chính từ giáo viên.

"Rất nhiều giáo viên không thích đổi mới VNEN vì ảnh hưởng tới việc dạy thêm học thêm. Việc tổ chức tập huấn đổi mới không chính quy, đại khái chủ nghĩa lan rộng, không tạo ra ảnh hưởng gì mới bởi chính những con người cần phải đổi mới. Bộ có hình dung ra hết những ảnh hưởng này không?" - ông Sum nêu vấn đề.

Bà Hoàng Thị Tuyết, Trường ĐH Mở TP.HCM thì cho rằng, sự sáng tạo, đổi mới của giáo viên đang bị "đè bẹp" bởi chính những người đồng nghiệp của mình. "Những em mới về trường và muốn sáng tạo bao giờ cũng bị tổn thương vì những người đồng nghiệp trong trường không chấp nhận sáng tạo. Sáng tạo luôn phải qua một quy trình, phải thông qua tổ trưởng, khối trưởng nên nhiều người chặc lưỡi: Thôi nhiêu khê quá, khỏi sáng tạo, cứ như cũ mà làm".

Trách nhiệm chưa cao vì lương thấp

Trong khi đó, nhiều đại biểu cho rằng, tiền lương thấp, chế độ đãi ngộ kém cũng là nguyên nhân khiến giáo viên hiện nay thiếu động lực, trách nhiệm với công việc của mình.

Trong báo cáo nêu ra nhiều "nghịch lý" trong việc đào tạo, sử dụng đội ngũ giáo viên phổ thông tại Việt Nam, ông Trần Trung Ninh (Trường ĐH Sư phạm Hà Nội) cho rằng, trong khi giáo viên luôn được khẳng định có vai trò quan trọng trong dạy học, đổi mới chương trình và chất lượng giáo dục thì tiền lương của giáo viên thấp, không đủ đảm bảo đời sống đã hạ thấp vị thế nghề dạy học và vị thế của nhà giáo.

Ông Ninh dẫn lại đề tài khoa học cấp nhà nước do nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình làm chủ nhiệm, cho biết, mức thu nhập bình quân của giáo viên từ lương và phụ cấp trong khoảng từ 3-3,5 triệu đồng/tháng.

Tính theo năm công tác thì sau 13 năm mức lương giáo viên mới đạt từ 2-2,5 triệu đồng/tháng, sau 25 năm mới đạt từ 4,1-4,7 triệu đồng/tháng. Giáo viên mới ra trường ở cả 3 cấp học chỉ nhận mức lương trên dưới 2 triệu đồng.

"Trong lần đổi mới căn bản và toàn diện lần này, vấn đề lương giáo viên không được giải quyết thỏa đáng thì dù chương trình và sách giáo khoa có hiện đại và ưu việt cũng sẽ thất bại" - ông Ninh viết.

Chia sẻ quan điểm này, ông Hoàng Gia Trang (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam) cũng chia sẻ, nghiên cứu khảo sát của viện này cho thấy, lương là vấn đề rất quan trọng với giáo viên. Lương của giáo viên ngoài được hưởng phụ cấp thâm niên, phụ cấp đứng lớp thì lương nói chung chưa đáp ứng nhu cầu mức sống đặc biệt là tại các đô thị.

Ông Phạm Hồng Quang (Trường ĐH Sư phạm, ĐH Thái Nguyên) nhận định, rất nhiều vấn đề của giáo viên bắt nguồn từ trách nhiệm chứ không phải do năng lực, tuy nhiên, hiện nay trách nhiệm của giáo viên Việt Nam không cao và nguyên nhân chính là do chế độ lương.

"Giáo viên trên thế giới làm việc quần quật cả ngày nhưng vẫn rất trách nhiệm. Cái gì bảo hiểm cho trách nhiệm ấy của họ? Đó chính là vấn đề lương".

Ông Tạ Quang Sum cũng lý giải, việc giáo viên có nhu cầu dạy thêm chủ yếu để có thêm nguồn thu nhập ngoài lương để đảm bảo kinh tế của gia đình.

Ông Phan Quang Thế thì nhìn nhận, tâm lí xã hội hiện nay đang đè nặng lên giáo viên, lên ngành giáo dục. "Tâm lí chung vẫn nặng bằng cấp, điểm số, thi cử, coi trọng ứng thí, coi trọng giải. Điều này đang tạo áp lực cho giáo viên chứ nguyên nhân không hẳn do giáo viên".

Nên tuyển sinh sư phạm từ sinh viên năm 3 của các trường đại học

Cho rằng chất lượng đội ngũ giáo viên có ảnh hưởng lớn tới đổi mới giáo dục phổ thông, ông Tạ Quang Sum cũng đề xuất, cần phải quy hoạch lại mạng lưới các trường sư phạm và thay đổi cách tuyển sinh của hệ thống đào tạo giáo viên.

Theo đó, cần phải hình thành các trường ĐH sư phạm quốc gia đặt ở các khu vực chứ không để tràn lan như hiện nay. Bên cạnh đó, sinh viên sư phạm không tuyển học sinh THPT mà tuyển sinh từ sinh viên đã hoàn tất năm 3 hệ cử nhân khoa học.

Sinh viên chỉ học 1 năm chuyên ngành sư phạm ĐH sư phạm chỉ đào tạo chuyên ngành sư phạm, việc đào tạo kiến thức chuyên môn các trường ĐH KHXHNV, KHTN đảm trách.

Trong lúc học chuyên ngành sư phạm, sinh viên được khuyến khích hoàn tất chương trình cử nhân khoa học của trường thứ nhất đã theo học.

"Quan trọng hơn, tất cả sinh viên học trường sư phạm phải được cấp học bổng toàn phần, sau khi tốt nghiệp xong phải được bổ nhiệm mà không qua thi tuyển viên chức" - ông Sum nói.

Cho rằng, chất lượng đội ngũ giáo viên chính là nguyên nhân đầu tiên dẫn đến những "yếu kém" của giáo dục phổ thông hiện nay, ông Nguyễn Đình Anh, nguyên Trưởng phòng Giáo dục Chuyên nghiệp, Sở GD-ĐT Nghệ An cho rằng dạy học là một nghề đặc thù, đòi hỏi giáo viên dạy học phải có năng khiếu sư phạm trong khi tỉ lệ giáo viên có được năng khiếu này chiếm rất nhỏ.

Từ đó, ông Anh đề xuất khi tuyển sinh sư phạm thì ngoài kiểm tra kiến thức, cần có kiểm tra năng khiếu sư phạm. "Hiện nay, chúng ta không còn đào tạo nhiều ngành sư phạm nữa nên hoàn toàn có điều kiện để kiểm tra".

Bà Hoàng Thị Tuyết, Trường ĐH Mở TP.HCM trình bày ý kiến tại hội thảo. Ảnh: Lê Văn.

Trong khi đó, ông Phạm Văn Hùng, Giám đốc Sở GD-ĐT Thừa Thiên- Huế đề xuất một giải pháp "khả thi" hơn là dừng đào tạo hệ cao đẳng sư phạm giáo viên tiểu học và THCS, các trường cao đẳng chỉ tập trung đào tạo giáo viên mầm non.

"Chúng ta đang thừa nhiều đại học như vậy thì không nên đào tạo thêm. Chương trình mới phong phú như vậy, nâng tầm như vậy đưa giáo viên CĐSP thì khó" - ông Hùng nói.

Còn ông Phạm Hồng Quang (Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm, ĐH Thái Nguyên) thì phân tích, các trường sư phạm chưa chịu trách nhiệm đến cùng về sản phẩm của mình, đó là hoạt động hành nghề của giáo viên trong thực tiễn. Điều này là không phù hợp với cơ chế thị trường.

"Hiện nay đang có sự đứt đoạn, sinh viên ra trường là trở thành giáo viên. Ông hiệu trưởng trường phổ thông không có quyền tuyển chọn giáo viên. Rồi quá trình bồi dưỡng, đào tạo lại giáo viên thì bàn tay của các trường sư phạm cũng không với tới tận nơi được".

Theo ông Quang, ai cũng biết là không trường nào muốn tuyển các em yếu kém vào sư phạm cả. Tuy nhiên, để tăng sức hút cho ngành sư phạm cần có chính sách từ đầu ra, đãi ngộ đối với sinh viên sau tốt nghiệp. Vấn đề này gắn liền với quá trình tuyển dụng, đánh giá, sa thải.

"Hiện nay, sức hút cạnh tranh của ngành sư phạm còn yếu do không được bổ nhiệm vị trí công tác sau tốt nghiệp. Vì thế, trong khi các trường tư tuyển được giáo viên rất xuất sắc thì trường công không tuyển được".

Từ đó, ông Quang đề xuất, hệ thống đào tạo giáo viên phải có sự quản lý trực tiếp thống nhất của nhà nước từ trung ương đến địa phương chứ như hiện nay quá nhiều cơ quan tham gia, dẫn đến không thống nhất.

Chia sẻ quan điểm này, ông Nguyễn Đình Anh cho rằng, lâu nay chúng ta tuyển dụng vào ngành sư phạm quá nhiều tiêu cực, không minh bạch, công bằng khiến nhân dân và học sinh chán nên không còn người giỏi vào sư phạm. Đó là nguyên nhân thực tế chứ khiến vừa rồi thí sinh không còn nộp hồ sơ vào trường sư phạm chứ không phải như nhận định của Bộ GD-ĐT là do các trường địa phương.

Lê Văn