Trò chuyện với thạc sĩ nghiên cứu về ngôn ngữ tường thuật bóng đá

- Nghiên cứu sinh Lê Hoàng Trung, quê Tiền Giang vừa bảo vệ thành công luận văn thạc sĩ ngành ngôn ngữ học tại Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn TP.HCM với đề tài “Ngôn ngữ trong tường thuật bóng đá trực tiếp”. 

Để thực hiện luận văn, Trung thu âm lời bình luận trực tiếp bằng tiếng Việt của 10 trận đấu ở World Cup, Champions League, Giải ngoại hạng Anh, SEA Games, giao hữu quốc tế…Sau đó Trung nghe lại và chép ra các câu bình luận, phân tích về mặt ngôn ngữ.

Trong luận văn dài 120 trang, Trung tính toán sự chênh lệch tốc độ phát âm giữa các trận đấu bóng đá của bình luận viên. Cụ thể như tốc độ phát âm của bình luận viên khi tường thuật trực tiếp trận đấu vòng loại World Cup, các trận đấu quốc tế, các trận đấu trong nước như thế nào. 

(Hình minh họa)

Thứ hai,Trung khảo sát việc sử dụng từ ngữ của các bình luận như từ ngữ thuần việt, từ mượn, từ viết tắt và sử dụng một số biện pháp như ẩn dụ, hoán dụ, cường điệu, nói giảm nói tránh…

Trong luận văn, nghiên cứu sinh này cũng chỉ ra những đặc điểm mà bình luận viên hay mắc lỗi như phát âm sai, từ ngữ có nguồn gốc nước ngoài, phát âm không nhất quán giữa các từ viết tắt, dùng từ ngữ không chính xác…

Đề tài luận văn tốt nghiệp thạc sĩ của bạn được xem là đề tài lạ. Lý do vì sao bạn chọn đề tài này?

Tôi rất đam mê bóng đá đặc biệt là các giải đấu quan trọng. Khi xem bóng đá tôi thấy các bình luận viên bình luận rất hay. Về mặt văn nói bình luận không vấn đề gì, nhưng khi khảo sát về mặt ngôn ngữ tôi thấy có nhiều ngôn ngữ không đúng. Nhiều câu sử dụng sai. Nhiều câu không phù hợp với cách nói người Việt. 

Cụ thể người Việt sẽ không nói “kiểu tiếng Anh dịch” như cầu thủ A đã bị phong tỏa bởi cầu thủ B hay con bò bị giết bởi người đàn ông. Mà chúng ta nói là cầu thủ A đã phong tỏa cầu thủ B, người đàn ông giết con bò. Như vậy thì có đúng về mặt ngôn ngữ hay không. 

Vì vậy tôi thực hiện đề tài này để chỉ ra những cái đúng và cả những cái chưa đúng trong ngôn ngữ tường thuật của bình luận viên. Đây là  đề tài về mặt ngôn ngữ chứ không đặt mục tiêu ứng dụng thực tế vì tôi chỉ đứng trên khía cạnh là một người nghiên cứu.

Bạn có thể chia sẻ, đề tài này được đánh giá như thế nào khi bạn trình bày trước hội đồng bảo vệ tốt nghiệp?

Khi tôi bảo vệ các thành viên trong hội đồng cũng có tranh cãi. Có những điểm hội đồng đồng tình nhưng cũng có điểm không đồng tình. Các thành viên hội đồng đã chỉ ra một số vấn đề trong quá trình tôi làm như, cái lỗi tôi chỉ ra có phải là lỗi hay văn nói, đặc thù của phát âm. 

Hội đồng cũng đánh giá đây là đề tài mới, hay, từ trước đến nay chưa có người làm. Tôi làm đề tài này không suy nghĩ gì mà chủ yếu vì mục đích để tốt nghiệp. Tôi đam mê bóng đá nên thấy phù hợp với bản thân nên làm.

Bạn vừa chia sẻ làm luận văn chỉ để mục đích tốt nghiệp thạc sĩ, theo cá nhân bạn đề tài có đúng tầm để tốt nghiệp thạc sĩ?

Tôi nghĩ đây là chuyện bình thường. Khi làm đề cương và bảo vệ trước hội đồng phản biện, luận văn của tôi cũng được đánh bình thường. Tôi nghĩ nếu có vấn đề gì, ngay từ đầu người hướng dẫn đã yêu cầu tôi đổi đề tài, chuyển hướng khác. Hội đồng phản biện cũng cho rằng vấn đề là đề tài khai thác ở khía cạnh nào. Tôi biết vấn đề này khá nhạy cảm trong giai đoạn này, nhưng việc đã lỡ rồi.

Trước tranh luận về tính ứng dụng của đề tài bạn suy nghĩ ra sao?

Khi tôi báo cáo đề tài, giáo viên hướng dẫn cho rằng đề tài này khả thi, thực hiện được. Khi bảo vệ các thành viên hội đồng cũng đánh giá đề tài khả thi. Có lẽ cách thể hiện của tôi chưa thuyết phục nên đang có bàn luận về vấn đề này. Bản thân tôi làm đúng với khả năng, năng lực của mình.

Bạn có thể tiết lộ điểm mà đề tài luận văn này giành được?

Cái này cho tôi giữ bí mật. Nhưng với cá nhân tôi điểm không quan trọng mà quan trọng là đã được thông qua và công nhận.

Trong quá trình nghiên cứu đề tài bạn có gặp khó khăn gì không?

Tôi cũng có một số khó khăn nhất định như khi khảo sát phải ghi âm và gỡ băng. Mặt khác chưa có nguồn tài liệu nào về đề tài này để tham khảo nên chủ yếu tôi “tự lực cánh sinh” dựa trên ngôn ngữ của báo chí như báo phát thanh, truyền hình, báo mạng để nghiên cứu.

Với đề tài nghiên cứu này bạn có nghĩ mình đã thành công trong việc tốt nghiệp thạc sĩ ?

Bản thân tôi vừa đi làm vừa đi học, không có nhiều thời gian nghĩ như thế  tạm hài lòng. Tất nhiên các giảng viên nói nếu có thể nên khai thác ở một khía cạnh sâu hơn. Tôi biết hiện nay đang có nhiều tranh cãi về những đề tài luận văn, luận án không có tính ứng dụng. Nhưng về mặt nghiên cứu, giữa nghiên cứu và ứng dụng là vấn đề sâu xa. Có khi nghiên cứu chỉ để đạt mục đích ở khía cạnh này và bỏ phải đi mục đích khác. Khi tôi làm luận văn này nhiều người hỏi rằng làm như vậy có tường thuật hay bình luận được không. Tôi đành trả lời “bó tay” vì tôi chỉ nghiên cứu ở góc độ ngôn ngữ. Tôi làm luận văn này vì thích xem bóng đá. Tôi muốn chỉ ra một số đặc điểm ngôn ngữ trong tường thuật bóng đá của bình luận viên. Ngoài mặt ngôn ngữ, đề tài không hướng đến mục tiêu khác. 

Cảm ơn bạn đã chia sẻ !

Tuệ Minh