Để triển khai thực hiện các mục tiêu về phát triển văn hoá trong Chương trình MTQG 1719

Phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp đi  đôi với xóa bỏ phong tục lạc hậu

Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14 tháng 10 năm 2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030 đã quy định mục tiêu tổng quát trong lĩnh vực văn hóa của Chương trình là: giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của các dân tộc thiểu số đi đôi với xóa bỏ phong tục tập quán lạc hậu.

Cụ thể hóa mục tiêu tổng quát, Chương trình đã đề ra mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể như sau: Bảo tồn và phát triển các giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc; 80% thôn có nhà sinh hoạt cộng đồng; 50% thôn có đội văn hóa, văn nghệ (câu lạc bộ) truyền thống hoạt động thường xuyên, có chất lượng. Tổ chức khoảng 320 lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, truyền dạy văn hóa phi vật thể; hỗ trợ 200 dự án sưu tầm, phục dựng, bảo tồn, phát huy văn hóa phi vật thể các dân tộc thiểu số có nguy cơ mai một; bảo tồn 120 lễ hội, 80 làng bản, buôn truyền thống phục vụ phát triển du lịch; xây dựng 240 mô hình văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số, 800 câu lạc bộ sinh hoạt văn hóa dân gian tại các thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số; hỗ trợ đầu tư xây dựng 3.590 thiết chế văn hoá, thể thao thôn; hỗ trợ đầu tư xây dựng 80 điểm đến du lịch tiêu biểu vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Trong số các dự án cụ thể của Chương trình, Dự án 6 về Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch đã đề ra mục tiêu: Khôi phục, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, bồi dưỡng, đào tạo cán bộ văn hóa; hỗ trợ cơ sở vật chất, trang thiết bị văn hóa cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi để nâng cao mức thụ hưởng về văn hóa cho đồng bào các dân tộc gắn với phát triển du lịch cộng đồng, trong đó ưu tiên các dân tộc thiểu số rất ít người.

Dự kiến nhu cầu vốn và nguồn vốn để thực hiện Dự án 6 là 5.984,059 tỷ đồng, trong đó: Ngân sách trung ương: 3.233,528 tỷ đồng (vốn đầu tư: 1.828,9 tỷ đồng; vốn sự nghiệp: 1.404,628 tỷ đồng); Ngân sách địa phương: 2.224,776 tỷ đồng; Vốn huy động hợp pháp khác: 525,755 tỷ đồng.

Địa phương vẫn đang chờ văn bản hướng dẫn

Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 là chương trình MTQG lần đầu tiên được phê duyệt dành riêng cho vùng đồng bào DTTS&MN, đồng thời là chương trình có tổng nguồn lực đầu tư từ ngân sách nhà nước lớn nhất hiện nay.

Đánh giá về triển khai thực hiện, TS Nguyễn Thị Mai Thoa, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho hay, các văn bản hướng dẫn thực hiện các nội dung, dự án về văn hóa đã được cơ quan chức năng (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Tài chính) ban hành đầy đủ, tạo cơ sở pháp lý thuận lợi để các địa phương xây dựng kế hoạch triển khai các nhiệm vụ, chỉ tiêu thuộc chương trình, cụ thể là Dự án 6. Tuy vậy, do việc ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện Chương trình của Chính phủ còn chậm (13 tháng sau khi Nghị quyết của Quốc hội được ban hành), theo đó, các văn bản hướng dẫn của bộ ngành trung ương, trong đó có hướng dẫn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng chậm ban hành, ảnh hưởng đến việc thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu, nội dung thuộc Chương trình.

Bên cạnh đó, một số nội dung đã được quy định trong các văn bản hướng dẫn nhưng địa phương vẫn gặp khó khăn khi triển khai. Ngoài ra, các văn bản hiện tại chưa quy định cụ thể mức chi đối với đối tượng người dân, người không hưởng lương từ ngân sách nên việc huy động người dân tham gia các hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống như mục tiêu của dự án đề ra rất khó khăn.

Về công tác lập kế hoạch, phân bổ và giải ngân vốn đầu tư, tổng kinh phí đã giao để thực hiện Dự án 6 là 27.200 triệu đồng; năm 2023 là 75.588 triệu đồng; tỷ lệ giải ngân vốn sự nghiệp trung ương thực hiện Chương trình MTQG vùng DTTS&MN của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đến hết năm 2022 đạt 29.6%. Tại địa phương, tổng số vốn ngân sách trung ương phân bổ cho các địa phương triển khai thực hiện Dự án 6 từ năm 2021 - 2023 là 1.153,053 tỷ đồng.

"Theo báo cáo của 26/42 địa phương, kinh phí giải ngân của Chương trình là 50,659 tỷ đồng trong đó 24,45 tỷ đồng vốn đầu tư phát triển và 26,245 tỷ đồng vốn sự nghiệp. Theo báo cáo của các địa phương thực hiện Chương trình, tỷ lệ giải ngân của các địa phương có báo cáo tới thời điểm 31/12/2022 trên cả nước đạt trung bình 30,66%. Như vậy, tiến độ giải ngân vốn sự nghiệp trung ương thực hiện Dự án còn thấp, có địa phương, việc giải ngân còn rất thấp, đang chờ hướng dẫn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch", TS Nguyễn Thị Mai Thoa nhấn mạnh.

Tại địa phương, do phân bổ nguồn vốn chậm nên triển khai thực hiện không kịp tiến độ, phải chuyển nguồn vốn từ năm 2022 sang năm 2023; việc phân bổ vốn đầu tư đối với một số dự án, đặc biệt là đối với tôn tạo, phục hồi di tích, xây dựng làng văn hóa còn dàn trải, gây khó khăn trong quá trình triển khai. Một số địa phương cho rằng để thực hiện được tất cả các nội dung thuộc Dự án 6 thì nguồn lực như hiện tại chưa đảm bảo yêu cầu.

Về CTMTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN, trong gần 02 năm qua đã đạt được những kết quả bước đầu, nhất là việc hoàn thành hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn, tổ chức thực hiện. Dự án 6 được triển khai thực hiện, giải ngân và thu được những kết quả bước đầu.

Tuy nhiên, Dự án 06 còn một số khó khăn như: (1) Một số nội dung hướng dẫn thực hiện dự án còn chưa rõ ràng hoặc chưa phù hợp với đặc thù của địa phương; (2) Công tác chuẩn bị, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ thành phần của Dự án được triển khai chậm, mới tập trung thực hiện từ 6 tháng cuối năm 2022; (3) Các địa phương còn lúng túng trong xây dựng định mức, phân bổ kinh phí cho các nhiệm vụ thành phần của Dự án 6; (4) Mục tiêu đặt ra cao trong khi nguồn lực chưa đáp ứng yêu cầu.

Kiến nghị của ĐBQH 

Trong bối cảnh đó, để thực hiện thành công các mục tiêu, nội dung, dự án về văn hóa trong các Chương trình mục tiêu quốc gia, trong một bài viết có tựa đề "Thực hiện các mục tiêu về phát triển văn hoá trong chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới và chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi", TS Mai Thoa, đề nghị:

Chính phủ chỉ đạo các bộ ngành liên quan rà soát những quy định chưa phù hợp, chưa rõ ràng, chưa thống nhất để thực hiện điều chỉnh, sửa đổi cho phù hợp; quyết liệt, đôn đốc phân công trách nhiệm kiểm tra, hướng dẫn cụ thể, kịp thời đối với các bộ, ngành, địa phương để thực hiện giải ngân nguồn vốn ngân sách trung ương các năm 2022, 2023 đã phân bổ cho Chương trình.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch kịp thời nắm bắt các vướng mắc của địa phương trong quá trình triển khai văn bản hướng dẫn của Bộ để có văn bản trả lời, hướng dẫn cụ thể gửi tới các địa phương; đồng thời nghiên cứu, sửa đổi văn bản hướng dẫn cho phù hợp với tình hình thực tiễn theo tinh thần tháo gỡ các “nút thắt”, khơi thông các “điểm nghẽn”, tạo điều kiện cho các địa phương tổ chức triển khai thực hiện thuận lợi, thông suốt, hoàn thành các mục tiêu đề ra.

Bộ Tài chính rà soát để sửa đổi, bổ sung một số quy định về quản lý và sử dụng kinh phí sự nghiệp nguồn ngân sách trung ương thực hiện Chương trình giai đoạn 2021 - 2025 (Thông tư số 53/2022/TT-BTC ngày 12/8/2022) để đảm bảo phù hợp với các hướng dẫn thực hiện các nội dung thành phần của Chương trình và điều kiện thực tế; nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Thông tư số 15/20 22/TT-BTC ngày 04/3/2022 theo hướng điều chỉnh một số nội dung hướng dẫn về hoạt động tập huấn, truyền dạy văn hóa phi vật thể; tổ chức ngày hội, liên hoan theo hướng phân định rõ ràng về nội dung và các định mức chi tiết.

Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố tăng cường hoạt động của Ban Chỉ đạo các cấp, đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ, kịp thời giữa các cơ quan, đơn vị, sở ngành trong tổ chức triển khai các CTMTQG. Có các biện pháp cụ thể để thúc đẩy kết quả giải ngân nguồn vốn từ ngân sách trung ương phân bổ thực hiện các CTMTQG khác; phấn đấu giải ngân 100% kế hoạch vốn ngân sách nhà nước năm được giao. Tại các địa phương tự chủ về ngân sách, đề nghị quan tâm, bố trí nguồn lực của địa phương để triển khai thực hiện các nhiệm vụ phù hợp với điều kiện của thực tiễn; ưu tiên chỉ đạo thực hiện các nội dung, nhiệm vụ, mục tiêu về văn hóa.