Thảm họa thiên nhiên tăng tốc đe dọa nhân loại

Kết luận trên vừa được Cơ quan Khí tượng Thế giới (WMO) của Liên Hợp Quốc nêu ra trong bản báo cáo mới nhất.

Lũ lụt xảy ra thường xuyên ở nhiều nơi trên thế giới, gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Ảnh: AP

 Khoảng 11.000 thảm họa tự nhiên đã được ghi nhận trong thời gian từ năm 1970 đến năm 2019, gây tổn thất 3,6 nghìn tỷ USD và cướp đi sinh mạng của khoảng 2 triệu người. Trong số 77 thảm họa thời tiết được ghi nhận từ 2015-2017, có tới 62 sự kiện cho thấy có ảnh hưởng lớn của con người.

Tổng thư ký WMO Petteri Taalas cảnh báo, khi thế giới tiếp tục ấm lên, số lượng thảm họa sẽ tăng lên theo. “Điều đó có nghĩa là chúng ta sẽ phải hứng chịu thêm nhiều đợt nắng nóng, hạn hán và cháy rừng như những gì chúng ta đã từng thấy ở châu Âu và Bắc Mỹ trong thời gian gần đây”, ông giải thích. “Chúng ta có nhiều hơi nước hơn trong khí quyển, khiến những trận mưa lũ chết chóc trở nên trầm trọng hơn”.

Báo cáo được WMO đưa ra trong bối cảnh đang có rất nhiều báo động về tình trạng biến đổi khí hậu. Thời tiết khắc nghiệt đã tác động mạnh đến các cộng đồng từ Tây Bắc Thái Bình Dương đến Siberia và Trung Quốc. Báo cáo do cơ quan khí hậu của Liên Hợp Quốc công bố hồi tháng 8 cho thấy, hiện tượng ấm lên trên toàn cầu đang tăng nhanh và các hoạt động của con người là nguyên nhân lớn nhất gây ra điều này.

Cuộc khủng hoảng thực sự

Hôm 6/9, hơn 200 tạp chí y tế và sức khỏe trên thế giới đã đưa ra một tuyên bố chung chưa từng có, trong đó cho rằng cuộc khủng hoảng y tế lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt chính là biến đổi khí hậu chứ không phải đại dịch. Hai thảm họa thời tiết khắc nghiệt chết chóc nhất là vụ hạn hán ở Ethiopia năm 1983 và trận lốc xoáy năm 1970 ở Bangladesh. Mỗi sự kiện đã khiến 300.000 người thiệt mạng.

Mỹ là nước phải gánh chịu thiệt hại kinh tế lớn nhất do các thảm họa thời tiết. Năm vụ việc gây tổn thất lớn nhất toàn cầu đều nằm trong danh sách những cơn bão đổ bộ vào Mỹ trong hai thập niên qua. Đứng đầu là siêu bão Katrina năm 2005, gây thiệt hại 164 tỷ USD và làm hơn 1.800 người tử vong. Các trận bão đứng ở vị trí thứ 2, 3, 4 đều xảy ra vào năm 2017, lần lượt là Harvey, Maria và Irma.

Tần suất xảy ra các thảm họa tự nhiên ngày càng dày và mức độ ảnh hưởng của chúng ngày một nghiêm trọng hơn. Tuy nhiên, điều may mắn là số người thiệt mạng do tác nhân này gây ra đã giảm đi gần 3 lần trong 5 thập niên qua. Điều đó có được là nhờ những tiến bộ lớn mà các nước đã đạt được trong hệ thống cảnh báo sớm và quản lý thiên tai.

Số thảm họa tự nhiên được ghi nhận từ năm 1900 đến 2019, bao gồm hạn hán, lũ lụt, thời tiết cực đoan, lở đất, cháy rừng, hoạt động của núi lửa và động đất… Biểu đồ: Our World in Data

Theo báo cáo, trong thập niên 1970, trung bình mỗi năm có 50.000 người thiệt mạng vì các thảm họa liên quan đến thời tiết. Đến thập niên 2010, con số này ở mức dưới 20.000. 

Dẫu vậy, vẫn còn rất nhiều chỗ trống cần phải cải thiện. Hàng chục quốc gia trong thế giới đang phát triển vẫn chưa có các hệ thống cảnh báo sớm, trong khi mạng lưới thu thập dữ liệu trên khắp châu Phi, Mỹ Latin và vùng Caribe vẫn tồn tại vô số lỗ hổng lớn. Thực trạng này khiến cho việc chuẩn bị phòng chống thảm họa trong tương lai thêm khó khăn và khiến nguy cơ thương vong tăng lên.  

Thiệt hại ngoài sức tưởng tượng

Biến đổi khí hậu có nguy cơ khiến cho một số khu vực trên thế giới trở thành nơi không thể sinh sống. Theo Mami Mizutori, một quan chức của Liên Hợp Quốc phụ trách Văn phòng Giảm thiểu Rủi ro Thiên tai, dù thế giới hiện nay được trang bị tốt hơn để ngăn ngừa tử vong, song sự gia tăng dân số cùng với tần suất ngày càng nhiều của các hiện tượng thời tiết cực đoan đã làm bùng nổ cuộc khủng hoảng di dời.

"Cần phải hợp tác quốc tế nhiều hơn nữa thì mới giải quyết được vấn đề kinh niên về số lượng lớn người phải di dời mỗi năm do bão lụt và hạn hán. Chúng ta cần đầu tư nhiều hơn vào quản lý rủi ro thiên tai toàn diện, để đảm bảo việc thích ứng với biến đổi khí hậu được tích hợp trong các chiến lược giảm nhẹ rủi ro thiên tai của quốc gia và địa phương", bà Mami Mizutori kêu gọi. 

Năm ngoái, Viện Kinh tế và Hòa bình (ở Sydney, Australia) ước tính 1,2 tỷ người có nguy cơ phải di dời do biến đổi khí hậu vào năm 2050.

Thời điểm WMO tung ra báo cáo trùng với thời điểm các hiện tượng thời tiết cực đoan đang chiếm sóng các bản tin thời sự trên khắp toàn cầu. Tại Mỹ, bão ‘quái vật’ Ida đang gây ra những thiệt hại khủng khiếp. Cơn bão đã cướp đi mạng sống của hơn 60 người. Ở miền tây nước Mỹ, những vụ cháy rừng xảy ra thường xuyên, và phần lớn khu vực đang phải vật lộn với tình trạng hạn hán.

Còn tại Australia, khu vực Nam Âu, phía Bắc lục địa Á-Âu, một phần của châu Mỹ và các khu rừng nhiệt đới ở châu Phi, cảnh nắng nóng, hạn hán và cháy rừng diễn ra đồng thời đang ngày càng phổ biến hơn.

Khủng cảnh hồ Nhật Nguyệt ở đảo Đài Loan khi bị hạn hán. Ảnh: AP

Biển xanh trở nên khắc nghiệt hơn

Các số liệu cho thấy, các đại dương hiện hấp thụ tới 91% năng lượng từ sự gia tăng hiệu ứng nhà kính. Điều này đã dẫn đến sự ấm lên của đại dương và tạo nên nhiều đợt sóng nhiệt biển hơn, đặc biệt là trong vòng 15 năm trở lại đây.

Sóng nhiệt biển đã gây ra cái chết của hàng loạt sinh vật biển, chẳng hạn như các rạn san hô bị "tẩy trắng". Chúng cũng gây hiện tượng tảo nở hoa và làm xáo trộn thành phần của các loài sinh vật biển. Kể cả khi Trái đất có thể hạn chế sự nóng lên ở mức từ 1,5 đến 2 độ C theo tiêu chuẩn của Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, các đợt nắng nóng trên biển sẽ tăng gấp 4 lần vào cuối thế kỷ này.

Các núi băng và sông băng tan chảy, cùng với sự mở rộng của đại dương khi ấm lên, đã khiến mực nước biển trung bình trên toàn cầu tăng với tốc độ đáng quan ngại: từ 1,3 mm/năm trong giai đoạn 1901-1971, cho đến 1,9 mm/năm trong giai đoạn 1971-2006, và lên tận 3,7 mm/năm trong giai đoạn 2006-2018.

Viễn cảnh băng vĩnh cửu ở Alaska, Canada và Nga tan vượt quá mức giới hạn cũng là một chủ đề được thảo luận rộng rãi. Điều đáng quan ngại ở đây là khi băng tan, một lượng lớn carbon tích tụ hàng nghìn năm từ thực vật và động vật chết có thể sẽ bị giải phóng khi chúng phân hủy. Quá trình axit hóa đại dương, gây ra bởi sự hấp thụ khí CO2, đã xảy ra trên tất cả các vùng biển trên Trái đất. 

Nếu con người không mạnh tay ngăn chặn ô nhiễm không khí và tình trạng ấm nóng trên toàn cầu, các thảm họa thời tiết sẽ diễn ra ngày càng thường xuyên hơn và nghiêm trọng hơn. Trong một báo cáo mới đây, Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu cảnh báo, kể cả khí hậu Trái đất ổn định lại, những thiệt hại vẫn không thể đảo ngược trong vòng nhiều thế kỷ, thậm chí hàng thiên niên kỷ.

Thanh Hảo

Nhiều thị trấn tại California, Mỹ chịu cảnh hoang tàn do cháy rừng

Theo giới chức Mỹ, vụ cháy Dixie kéo dài nhiều tuần qua tại bang California đã thiêu rụi diện tích rừng rộng gấp hai lần thành phố New York.