Tại sao đề xuất không phân biệt bằng chính quy và tại chức?

Ý tưởng chỉ cấp một loại bằng cấp chung cho tất cả các hình thức đào tạo (chính quy và vừa làm vừa học) trên cơ sở một chuẩn đầu ra chungnhận được nhiều chú ý của dư luận những ngày vừa qua.

VietNamNet có cuộc trao đổi với bà Nguyễn Thị Kim Phụng, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD-ĐT), Thường trực Tổ Biên tập dự thảo Luật Giáo dục Đại học sửa đổi để hiểu rõ hơn vấn đề này.

Tất cả các hình thức đào tạo đều cần phải chuẩn hóa

Thưa bà, bà đánh giá như thế nào về chất lượng đào tạo vừa học vừa làm hiện nay?

- Hiện nay, các nghề phải thi và cấp chứng chỉ hành nghề quốc gia theo một chuẩn chung về chất lượng chưa nhiều… nên những đánh giá về chất lượng đào tạo vừa làm vừa học (VLVH) phần lớn mang tính trực quan, cảm quan hoặc đánh giá trong điều kiện chọn mẫu hẹp.

Bà Nguyễn Thị Kim Phụng, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD-ĐT)

Nếu căn cứ vào điều kiện đầu vào và điều kiện học tập thì có thể nói hiện nay đa số các học viên VLVH có điều kiện đầu vào thấp hơn chính quy, trong quá trình học thì VLVH thường học ở các cơ sở liên kết nên điều kiện học tập không đồng đều như sinh viên chính quy.Với phân tích đó, có thể nói, trong điều kiện hiện nay, nhìn chung, chất lượng đào tạo VLVH ở mỗi trường chưa bằng chất lượng chính quy của chính trường đó.

Những hạn chế một phần ở khâu tổ chức giảng dạy, ở ý thức và mục đích của người học và chủ yếu ở khâu kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của người học ở hình thức VLLVH chưa được thống nhất theo những yêu cầu, chuẩn mực chung như đối với hệ đào tạo chính quy, nên ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.

Nhưng nhìn một cách tổng thể, chất lượng đào tạo trước hết phụ thuộc vào chính sách chất lượng và chất lượng thực tế của từng cơ sở đào tạo (những cơ sở đào tạo khác nhau thì chất lượng đào tạo khác nhau), sau đó mới tính đến hình thức đào tạo. Thực tế thì ngay cả đào tạo chính quy cũng đã có một số trường tuyển bằng hình thức xét học bạ, từ ngưỡng đảm bảo chất lượng trở lên nên tất cả các hình thức đều cần phải chuẩn hóa về chất lượng, không chỉ VLVH.

Vì vậy, nếu đánh giá chất lượng chỉ căn cứ vào hình thức đào tạo chính quy hay VLVH mà không căn cứ vào chất lượng đầu ra thực tế trên yêu cầu mặt bằng chất lượng chung (bao gồm cả việc đánh giá tương quan chất lượng giữa các trường) là không công bằng.

Trong khi chất lượng giữa các hình thức đào tạo còn chênh lệch, vì sao Bộ GD-ĐT lại đưa ra ý tưởng cấp chung một loại bằng cho tất cả hình thức đào tạo, thưa bà?

- Đây là ý tưởng của Thường trực Tổ biên tập, đồng bộ với việc thay đổi các hình thức đào tạo, không phải là nội dung trong Dự thảo. Nếu ngay bây giờ áp dụng quy định cấp một loại bằng chung cho hai hình thức đào tạo chính quy và VLVH thì chắc là chưa hợp lý, không công bằng với nhiều sinh viên.

Tuy nhiên, chúng ta đã có Khung trình độ quốc gia (NQF) với chuẩn chất lượng đầu ra chung cho mỗi trình độ đào tạo. Nếu mãi duy trì hai loại văn bằng theo hình thức đào tạo trong 5-10 năm tới thì không thực hiện được NQF, không bao giờ nâng được chất lượng đào tạo VLVH theo một chuẩn chất lượng chung như đã được quy định trong NQF và theo chuẩn chất lượng đào tạo chính quy của mỗi trường…

Khi thực hiện sửa Luật Giáo dục Đại học, một trong những câu hỏi đặt ra cho Tổ Biên tập chúng tôi là phải làm gì và bắt đầu từ đâu để chấm dứt tình trạng trong một trường, cùng một trình độ nhưng vẫn tồn tại loại chất lượng hạng 2, hạng 3 như hiện nay.

Và dự kiến của chúng tôi là thay đổi hình thức giáo dục chính quy và giáo dục thường xuyên (gồm VLVH và đào tạo từ xa) về đúng tên gọi của nó là đào tạo tập trung và đào tạo không tập trung.

Tên gọi dự kiến này khá tương đồng với nhiều nước phát triển và hàm ý là: Chương trình đào tạo chung, chuẩn giáo viên và điều kiện học tập được quy định như nhau…, chỉ khác nhau ở cách thức tổ chức thực hiện (tập trung và không tập trung). Để phù hợp với điều kiện của người học thì không nên phân biệt chính quy và không chính quy, mà đều phải đạt chuẩn đầu ra như nhau theo NQF và theo chuẩn chất lượng đào tạo chính quy của mỗi trường.

Dự kiến quy định như vậy cũng là nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 29 đã đề ra: “Chuẩn hóa các điều kiện bảo đảm chất lượng và quản lý quá trình đào tạo, chú trọng quản lý chất lượng đầu ra”.

Bên cạnh đó, quy định này cũng chuẩn bị cho sự thay đổi của giáo dục đại học (GDĐH) trong những năm tới, khi mà công nghệ xâm nhập ngày càng sâu vào GDĐH.

Thực tế ở một số nước phát triển cho thấy, thời gian gần đây, tỷ lệ sinh viên theo học hình thức full time (tập trung) có xu hướng giảm và theo học hình thức partime (bao gồm cả đào tạo từ xa) ngày càng tăng do có thể sử dụng các giải pháp công nghệ để hỗ trợ việc tổ chức đào tạo.

"Dự kiến chỉ nên cấp một loại văn bằng để tạo cơ sở đảm bảo chuẩn hoá chất lượng đối với tất cả các hình thức đào tạo"

Nếu không thay đổi để chuẩn hoá chất lượng đào tạo thì chẳng lẽ chấp nhận tình trạng càng ngày, tỷ lệ sinh viên được đào tạo bởi những hình thức kém chất lượng càng tăng?

Vì vậy, nếu ý tưởng này của Tổ soạn thảo được thông qua, nghĩa là việc tổ chức đào tạo có thể mềm dẻo, linh hoạt nhưng chương trình đào tạo và chuẩn đầu ra của người học là thống nhất đối với mỗi trình độ, ngành đào tạo, thì dự kiến chỉ nên cấp một loại văn bằng để tạo cơ sở đảm bảo chuẩn hoá chất lượng đối với tất cả các hình thức đào tạo.

Chúng tôi cũng mong tình trạng quá tôn sùng bằng cấp có thể cũng sẽ được giảm thiểu. Các nhà sử dụng lao động sẽ chú trọng đánh giá thực lực của người dự tuyển, người được đề bạt, bổ nhiệm... thay vào việc chỉ căn cứ vào văn bằng như ở một số ngành, địa phương trong thời gian qua.

Nếu được thông qua, năm 2019 sẽ triển khai cả nước

Trên thế giới hiện nay có phân biệt bằng đại học chính quy và vừa học vừa làm không, thưa bà?

- Ở một số nước phát triển mà chúng tôi tham khảo thì hầu hết họ đều có hai hình thức đào tạo (full time và partime – tương đương với tập trung và không tập trung như trong dự thảo Luật sửa đổi) nhưng theo chuẩn chương trình đào tạo chung, có khung trình độ quốc gia quy định cụ thể về chuẩn đầu ra theo từng trình độ đào tạo.

Các hình thức đào tạo khác nhau có thể khác nhau ở thời gian học nhưng không khác chương trình, giảng viên và người tốt nghiệp hình thức đào tạo nào cũng phải đạt chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo đó.

Các trường căn cứ vào đó để quy định và quản lý chất lượng đào tạo của trường mình, các tổ chức kiểm định dựa trên cơ sở đó để kiểm định chương trình đào tạo…, nên trên văn bằng thường không ghi hình thức đào tạo. Các thông tin về hình thức đào tạo có thể thấy chủ yếu trên bảng điểm hay phụ lục văn bằng.

Vậy nếu dự thảo Luật được thông qua, lộ trình thực hiện quy định này sẽ ra sao?

- Thực tế, đây mới chỉ là Dự thảo ban đầu để lấy ý kiến xã hội, đặc biệt là các cơ sở đào tạo. Tổ biên tập Dự án Luật sẽ lắng nghe tất cả các ý kiến góp ý và cân nhắc kỹ để hoàn thiện dự thảo phù hợp, chất lượng nhất.

Dự kiến, nếu dự thảo được Quốc hội thông qua vào 2018, thì đến tháng 7/2019 sẽ có hiệu lực pháp luật. Trong khoảng thời gian này, các trường/ngành sẽ dần triển khai NQF và chuẩn chương trình theo quy định. Việc chuẩn hoá chất lượng đào tạo được thực hiện trên phạm vi ngày càng rộng.

Đồng thời, năm 2018, chúng tôi cũng đề xuất một chương trình khảo sát chất lượng đối với hình thức đào tạo VLVH, đào tạo từ xa trong phạm vi rộng để đánh giá tổng thể chất lượng, tìm ra nguyên nhân chất lượng thấp để có biện pháp khắc phục nâng cao chất lượng đào tạo cả ở cấp trường và cấp toàn hệ thống. Đồng thời, việc kiểm định chất lượng cũng đã và đang được tăng cường.

Đến 2019, khi Luật Giáo dục Đại học sửa đổi có hiệu lực, thì triển khai tổng thể trong phạm vi cả nước. Những sinh viên được tuyển vào từ khi Luật sửa đổi có hiệu lực (7/2019) sẽ áp dụng chương trình chuẩn, chuẩn đầu ra thống nhất với các biện pháp quản lý chặt chẽ để đến khoảng từ 2023 trở đi, khi các sinh viên này tốt nghiệp sẽ theo chất lượng chuẩn hoá, không còn phân biệt chất lượng đào tạo theo hình thức đào tạo chính quy hay VLVH.

Như nhiều nước khác, thông tin về hình thức đào tạo cũng được lưu trong bảng điểm hoặc phụ lục văn bằng.

Lê Văn thực hiện

"Bằng đại học sẽ tiến tới không phân biệt chính quy và tại chức"

Hình thức đào tạo tại các cơ sở giáo dục đại học sẽ đổi thành đào tạo tập trung và không tập trung chứ không còn là đào tạo chính quy và đào tạo thường xuyên như trước đây. 

Học "tại chức" được kéo dài gấp đôi thời gian quy định

Bộ GD-ĐT vừa ban hành Quy chế quy định về hoạt động đào tạo vừa làm vừa học (VLVH) trình độ đại học.

Cần chấm dứt đào tạo tiến sĩ kiểu tại chức

Nhiều ý kiến cho rằng, muốn đào tạo tiến sĩ có chất lượng thì nghiên cứu sinh cần dành toàn bộ thời gian cho việc nghiên cứu, không thể đào tạo kiểu tại chức, vừa làm, vừa học.

Sinh viên biểu tình 4 ngày phản đối hệ tại chức

Khoảng 100 sinh viên tại ĐH Ewha Womans (Seoul, Hàn Quốc) đã ngồi 4 ngày liên tiếp để biểu tình phản đối kế hoạch xây dựng một trường học buổi tối dành cho công nhân vào năm 2017