Sao chổi Your Name và ánh trăng Kubo đã khiến Nhật Bản đẹp rạng rỡ trong mắt khán giả

Từ trước tới nay, sự lựa chọn phim hoạt hình để xem tại các rạp chiếu bóng Việt Nam thường là các tác phẩm điện ảnh tới từ Hollywood. Đa số là các sản phẩm đóng mác thương hiệu quen thuộc như Disney, Pixar, Dreamworks hay mới đây nhất là Illumination.

Nội dung của các phim hoạt hình này thường là dành cho mọi lứa tuổi với những câu chuyện công chúa, hoàng tử, người hùng quen thuộc. Và dù có đôi chút biến tấu để đáp ứng “khẩu vị” của người lớn thì nhìn chung, chúng vẫn là những bộ phim với đối tượng khán giả chính là trẻ em. Một sự lựa chọn cho các bậc phụ huynh cho gia đình của mình dịp cuối tuần.

Nhưng gần đây, dòng phim hoạt hình đã được nhìn nhận theo hướng khác, không còn đơn thuần là phim dành cho trẻ nhỏ mà đã vươn rộng ra, trở thành một sự bổ sung trong “bảng thực đơn” phim dành cho người lớn. Và sự xuất hiện của Kubo and the two Strings cùng Your Name. (Kimi no nawa.)chính là minh chứng rõ ràng nhất

Những siêu phẩm hoạt hình không dành cho trẻ nhỏ

Laika trước giờ đã khá quen thuộc với khán giả yêu phim hoạt hình nói riêng và cộng đồng phim ảnh nói chung. Những câu chuyện được kể bằng hình thức stop-motion (phong cách đặc trưng riêng của hãng) tuy mang mác là phim hoạt hình nhưng nội dung thì không đơn thuần như thế. Từ Coraline, Paranorma cho tới Boxtrolls, tất cả chúng đều mang gam màu tối tăm, khá quái dị và hợp với số đông khán giả trưởng thành hơn. Tác phẩm mới nhất Kubo and the two strings cũng không nằm ngoài hướng đi đó.

Thậm chí, câu chuyện người hùng trong Kubo - tuyệt phẩm được đánh giá là đỉnh cao hiện thời của Laika - còn nhuốm màu bi kịch hơn những gì chúng ta nghĩ. Một đứa trẻ mồ côi có cha và mẹ bị sát hại bởi chính người thân họ ngoại của mình. Một kết thúc chia lìa không trọn vẹn và một thông điệp mà hẳn là trẻ em sẽ khó tiếp nhận được hết.

Từ trước tới nay, nhắc tới anime, người ta thường nghĩ ngay tới hãng phim đình đám Ghibli Studio. Nhưng Makoto Shinkai cùng tác phẩm mới nhất có tựa đề Your Name. đã định hình lại một phần suy nghĩ ấy. Đó là một bộ phim hoạt hình được dán mác 13+ hẳn là không hợp với tất cả trẻ nhỏ vì những hình ảnh trong phim, khi có cảnh hai nhân vật nam nữ đổi thay thân xác cho nhau. Nhưng trên hết, ý nghĩa và thông điệp mà phim gửi gắm là điều mà chỉ có khán giả trưởng thành mới được chiêm nghiệm đầy đủ.

Kubo and the Two Strings hiện đang là một trong hai ứng cử viên sáng giá của hàng loạt giải thưởng điện ảnh lớn nhỏ. Còn Your Name. là hiện tượng phòng vé toàn cầu với doanh thu cực lớn. Cả hai bộ phim, đặc biệt là Your Name. đều lần lượt có cơ hội ra mắt chính thức tại Việt Nam, đánh dấu một bước thay đổi lớn trong thị trường phim ảnh tại Việt Nam.

Hai kẻ tuy lạ mà quen

Điểm chung của Kubo và Your Name. chính là chúng đều là những tác phẩm mang đậm nét văn hóa Nhật Bản. Kubo, tuy được sản xuất bởi đội ngũ làm phim Hollywood, nhưng mang bối cảnh, cốt truyện và tinh thần đậm chất samurai. Một cậu bé kế thừa dòng máu của người cha võ sĩ, một lãnh chúa oai hùng với trọng trách bảo vệ nhân dân.

Your Name. thì do chính tay người Nhật làm ra, một câu chuyện gắn với những đặc trưng Nhật Bản không lẫn vào đâu được. Lịch sử thiên tai trường kỳ, cuộc sống đô thị và thôn quê hay những biểu tượng tâm linh được truyền tải trong anime mang đậm phong vị từ xứ sở mặt trời mọc.

Kubo và Your Name., về một khía cạnh nào đó có thể xem là những câu chuyện có nhiều nét tương đồng. Không chỉ là về bối cảnh mà còn là về ý nghĩa truyền tải. Nếu Your Name. nhắc tới “musubi” như sự kết nối thời không, một liên kết vô hình “trói buộc” những thứ hữu hình. Thì trong Kubo, “musubi” cũng hiện diện nhưng là ở một hình thái khác. Đó là sự kết nối từ quá khứ tới hiện tại, từ những ký ức và kỷ niệm lưu giữa trong tâm trí.

Kẻ thành công, người chìm nghỉm

Tương đồng về nội dung “chín chắn”, bối cảnh “đậm chất Nhật”, thế nhưng số phận của cả hai tại Việt Nam lại rất khác. Dù sở hữu lợi thế với một cộng đồng người hâm mộ thể loại stop-motion được Laika xây dựng từ trước đó, hứa hẹn lôi kéo những ai yêu thích văn hóa Nhật và những lời truyền miệng về một tuyệt phẩm hoạt hình xuất sắc. Thế nhưng, số phận Kubo ở Việt Nam lẫn thế giới đều rất ảm đạm. Phim có kinh phí 60 triệu USD và chỉ thu về 70 triệu USD trên toàn cầu. Ở Việt Nam, thậm chí phim cũng rơi vào cảnh nhiều suất chiếu với hàng dài ghế trống.

Lý do có lẽ bởi sự u ám trong kịch bản và một cái kết hơi nhuốm màu bi kịch khiến nhiều khán giả cảm thấy “quá sức chịu đựng” với một phim hoạt hình. Ngoài ra, một phần cũng là do sự đầu tư quảng bá cho Kubo cũng không được đẩy mạnh, khiến phim rơi vào tình trạng “xuất hiện và biến mất không ai hay”.

Ngược lại, Your Name. lại là hiện tượng vượt ngoài sức mong đợi. Có lẽ sức mạnh của “bom tấn phòng vé” chưa bao giờ đúng hơn trong trường hợp này. 9 tuần đứng đầu liên tiếp, 19,4 tỉ yên cùng danh hiệu là anime có doanh thu cao thứ hai và đứng thứ 5 trong top phim ăn khách nhất lịch sử Nhật Bản đã tạo ra “hiệu ứng” truyền thông không thể nào tốt hơn. Khán giả quốc tế cũng nhờ hàng loạt “thành công sửng sốt” ấy mà tò mò về phim.

Hiện tại, Your Name. đã thu về 331 triệu USD và vươn lên trở thành anime có doanh thu cao nhất mọi thời (vượt qua biểu tượng Spirited Away). Còn ở Việt Nam nói riêng, chỉ sau 3 ngày đầu công chiếu, phim đã thu về tới 3,6 tỷ đồng - một kỳ tích với thể loại anime nói riêng và cũng là bộ phim Nhật Bản đầu tiên tạo ra “cơn sốt” tại Việt Nam. Bất chấp chuyện phim được dán mác C13.

Bên cạnh khâu truyền thông cực tốt, sự thành công của Your Name. còn có thể lý giải từ chính nội dung giàu cảm xúc. Không quá logic về mặt cốt truyện nhưng “vũ khí” quan trọng nhất của phim chính là kết nối thành công giữa câu chuyện trong phim với bản thân mỗi khán giả. Người xem tìm thấy những điểm tương đồng trong bối cảnh, suy nghĩ của nhân vật và phim cũng “đánh thức” khát khao ẩn sâu trong họ: một ước mơ lãng mạn về một người dành riêng cho mình.

Your Name. đang chuẩn bị hồ sơ để tham dự giải thưởng danh giá Oscar. Và liệu hai kẻ “đồng môn cùng bối cảnh” này có phải đối đầu trực tiếp với nhau? Dù thắng hay thua, thì Nhật Bản - nơi hình thành ý tưởng cho cả hai - vẫn là kẻ được hưởng lợi nhiều nhất với thứ “sức mạnh mềm” đang tác động mạnh mẽ tới phần còn lại của thế giới.

Kaito