Rủi ro huy động qua trái phiếu doanh nghiệp sai mục đích

Liên quan đến 9 lô trái phiếu bị hủy của ba công ty con thuộc tập đoàn Tân Hoàng Minh gồm: Công ty TNHH đầu tư bất động sản Ngôi Sao Việt, CTCP Cung Điện Mùa Đông và CTCP Đầu tư và Dịch vụ khách sạn Soleil Tân Hoàng Minh có giá trị hơn 10.000 tỷ đồng, theo thông tin tiết lộ từ các công ty chứng khoán tư vấn phát hành trái phiếu cho Tân Hoàng Minh, có 2 lô trái phiếu với tổng trị giá 1.600 tỷ đồng được bán hoàn toàn cho Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Khách sạn Tân Hoàng Minh. Việc mua bán trái phiếu giữa nội bộ các công ty thành viên đang cho thấy 1 hiện tượng nguy hiểm gì không chỉ ở câu chuyện Tân Hoàng Minh mà nhìn rộng ra cả thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

Lý do hủy 9 lô trái phiếu như đã được đề cập là vì "có hành vi công bố thông tin sai sự thật, che giấu thông tin trong hoạt động phát hành trái phiếu riêng lẻ".

Căn cứ vào dữ liệu của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX), ở lô phát hành vào 16/12/2021, dù huy động tới 3.230 tỉ đồng nhưng công ty Cung Điện Mùa Đông lại không nêu rõ mục đích phát hành. Một điểm trùng hợp là vài ngày trước đó công ty "anh em" là Ngôi Sao Việt đã trúng đấu giá lô đất vàng tại khu đô thị mới Thủ Thiêm (nhưng sau đó bỏ cọc).

Mục tiêu cụ thể của lô phát hành này là gì có lẽ chúng ta cần chờ thêm những điều tra từ cơ quan chức năng. Theo các chuyên gia, việc mập mờ trong công bố thông tin không loại trừ nghi vấn rất có thể doanh nghiệp sử dụng trái phiếu làm công cụ để đảo nợ, dùng tiền của người mua trái phiếu sau trả cho người mua trước, tiềm ẩn rủi ro đổ vỡ domino như đa cấp biến tướng nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời.

Ông Phan Lê Thành Long, chuyên gia tài chính, cho biết: "Mua trái phiếu bây giờ lãi 9% nhưng 3 năm tới lãi ngân hàng tăng thì mình thiệt nên người ta thích mua trái phiếu ngắn hạn. Tuy nhiên, kỳ hạn ngắn thì doanh nghiệp phát hành trái phiếu chưa sinh lời, chưa có lời thì họ chưa có nguồn tiền trả nợ thì trả nợ thế nào, họ lại phát hành trái phiếu tiếp theo, đợt sau lại cao hơn đợt trước và người mua sau lại gặp rủi ro hơn người trước.

Trái phiếu là một công cụ tài chính mang tính dài hạn, người nào nào mua bán trái phiếu có thể thấy trong hợp đồng về thời gian đáo hạn của trái phiếu kéo dài nhiều năm, tuy nhiên, có ai thích đem tiền của mình đưa cho người khác lâu thế dù rằng lãi suất có hấp dẫn đi chăng nữa.

Vậy nên để trái phiếu hấp dẫn hơn trong mắt nhà đầu tư, các điều khoản cam kết mua lại trái phiếu trước thời hạn đáo hạn là phổ biến, thậm chí mua 6 tháng bán trái phiếu vẫn có được vài % lãi. Nó tạo cho đại bộ phận người dân về cảm giác 1 dạng tiết kiệm ngân hàng nhưnglãi suất cao hơn.

Nếu chỉ nhìn sự hấp dẫn theo con mắt người dân thông thường là dựa trên lãi suất, trong thời gian qua, trái phiếu do Tân Hoàng Minh phát hành là dạng trái phiếu hấp dẫn hàng đầu, lãi suất các đợt đều khoảng 12% năm.

Nhưng có lẽ bây giờ nhiều nhà đầu tư đã hiểu về mặt rủi ro trên thị trường trái phiếu nói riêng và đầu tư nói chung, Lãi suất cao đồng nghĩa với rủi ro cao. Một doanh nghiệp sẽ sàng trả lãi cao tức là doang nghiệp đó tức là một doanh nghiệp đang quá "khát dòng tiền".

Ông Nguyễn Thanh Tùng, chuyên gia tư vấn đầu tư trái phiếu nhận định: "Nhiều nhà đầu tư cũng tự rơi vào kỳ vọng thái quá, có thể 1 vài lần đầu tham gia vào trái phiếu Tân Hoàng Minh, họ mua ít tiền thôi 500 triệu - 1 tỷ, thời hạn ngắn thấy oke nên các lần sau họ lại bỏ nhiều tiền hơn, có người vài chục tỷ nhưng đấy là lúc bài học lớn nhất".

Thực ra trách nhiệm một phần về phía nhà đầu tư, nhưng có lẽ trách nhiệm cũng phải đặt ra với các đơn vị phân phối trái phiếu là các ngân hàng và công ty chứng khoán. Theo chia sẻ bên lề riêng với phóng viên Bản tin Tài chính Kinh doanh, hoa hồng cho 1 môi giới/nhân viên tư vấn trong 1 deal (1 thương vụ) bán trái phiếu thành công cho nhà đầu tư vào khoảng 0,2%. Tức là bán được trái phiếu trị giá 500 triệu thì hoa hồng là 1 triệu đồng. Nhưng riêng với các trái phiếu của Tân Hoàng Minh, và một số công ty khác hoa hồng là 1% tức là lên tới 5 triệu đồng, bán càng nhiều, cái lợi cho nhân viên của ngân hàng và công ty chứng khoán càng lớn. Trước cái lợi về bán trái phiếu lớn như vậy, không khỏi thấy nhiều ngân hàng và công ty chứng khoán đang tìm mọi cách đưa trái phiếu đến tay nhà đầu tư.

Biết trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ rủi ro, Bộ Tài chính đã có quy định chỉ nhà đầu tư chuyên nghiệp được mua trái phiếu riêng lẻ nhưng chứng nhận mức độ chuyên nghiệp có thể "làm được" với giá vài triệu/chứng nhận.

Vài tháng qua, liên tục các trường hợp xử phạt bán chui trái phiếu và sử dụng không rõ mục đích của VSET GROUP, APEC và nay là Tân Hoàng Minh cho thấy sự quyết tâm chấn chỉnh, thanh lọc thị trường trái phiếu doanh nghiệp của Chính phủ. Nhưng rõ ràng từ phía cơ quan quản lý, vẫn cần những chính sách thuận lợi và minh bạch hơn để phát triển thị trường. Hiện nay, trái phiếu phát hành ra công chúng (dạng trái phiếu được niêm yết với độ minh bạch cao) chỉ chiếm 4% trong khi trái phiếu phát hành riêng lẻ (với tiêu chuẩn công bố thông tin thấp hơn và độ rủi ro cao hơn) đang chiếm tới 96%.

Thuận lợi hóa các thủ tục phát hành ra công chúng, tăng cường vai trò của tổ chức xếp hạng tín nhiệm trái phiếu doanh nghiệp đã là những đề xuất được nhắn đến nhiều nhưng đến bây giờ mới thực sự cho thấy tính cấp bách.

(Theo VTV)