Thời gian qua, những thành tựu đạt được trên các lĩnh vực kinh tế - văn hóa - xã hội của tỉnh Nam Định có phần đóng góp không nhỏ của văn hóa - nguồn lực “sức mạnh mềm”, trong đó nổi bật là vai trò của thiết chế văn hóa. Tỉnh Nam Định luôn nhận thức sâu sắc vai trò, ý nghĩa quan trọng của các thiết chế văn hóa cũng như nâng cao hiệu quả hoạt động của các thiết chế văn hóa đối với các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Kế thừa và phát triển quan điểm chỉ đạo của Hội nghị lần thứ năm BCH Trung ương Đảng (khóa VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; đồng thời triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 33-NQ/TW của BCH Trung ương Đảng (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tham mưu BCH Đảng bộ tỉnh Nam Định (khóa XIX) ban hành Nghị quyết số 07-NQ/TU ngày 09/6/2016 về “Xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Nam Định”.
Triển khai thực hiện Nghị quyết, các cấp ủy Đảng, chính quyền từ tỉnh đến cơ sở đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo đầu tư và dần hoàn thiện các thiết chế văn hóa, đặc biệt ở cấp cơ sở; xây dựng và nâng cao chất lượng hoạt động của các thiết chế văn hoá; đẩy mạnh các hoạt động phong trào văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao; giữ gìn và phát huy các giá trị của văn hoá vật thể và văn hoá phi vật thể...; góp phần thực hiện hiệu quả công tác tuyên truyền, phục vụ các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của địa phương.
Đến nay tỉnh Nam Định có 01 bảo tàng tỉnh, 01 bảo tàng tư nhân và 48 nhà truyền thống, phòng truyền thống, nhà lưu niệm; 01 thư viện tỉnh, 10 thư viện huyện, thành phố, 1.324 thư viện, tủ sách cơ sở (01 thư viện xã, 229 tủ sách pháp luật, 198 điểm Bưu điện văn hóa xã, 914 tủ sách thôn/tổ dân phố), 12.664 tủ sách lớp học và 04 thư viện tư nhân... Trung tâm Văn hóa, Điện ảnh và Triển lãm tỉnh, Trung tâm Văn hóa Thanh thiếu niên; các ngành công an, quân đội có nhà truyền thống; có 10 trung tâm văn hóa, thể thao cấp huyện; 226/226 xã, phường, thị trấn có NVH/hội trường đa năng; có 2.160/2.160 thôn/ xóm/ tổ dân phố có nhà văn hóa/ nơi sinh hoạt văn hóa.
Đẩy mạnh công tác xã hội hoá các hoạt động văn hoá, thể thao
Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, các huyện, thành phố tiếp tục ưu tiên dành quỹ đất và đầu tư xây dựng các thiết chế văn hóa cấp xã, cấp thôn và không gian vui chơi giải trí phù hợp với quy hoạch xây dựng nông thôn mới ở địa phương. Thiết chế văn hoá cấp tỉnh, Trung tâm Văn hoá - Thể thao cấp huyện, cấp xã đã phát huy vai trò trong việc tổ chức các hoạt động văn hoá, thể thao phong phú phục vụ nhân dân vào những ngày lễ, ngày kỷ niệm của địa phương, đất nước.
Các phong trào văn hóa, văn nghệ, các cuộc liên hoan, hội thi, hội diễn nghệ thuật quần chúng được tổ chức từ cấp tỉnh đến cơ sở đã khẳng định vai trò và phát huy hiệu quả các thiết chế văn hóa, nâng cao chất lượng hoạt động nghệ thuật cho các hạt nhân văn nghệ cơ sở, tạo điều kiện thuận lợi để các hạt nhân tham gia hội thi, hội diễn cấp tỉnh, khu vực. Đồng thời, làm phong phú các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, thúc đẩy vào quá trình phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của địa phương.
Thời gian qua, Sở VHTT&DL đã tham mưu UBND tỉnh ban hành văn bản chỉ đạo các sở, ban, ngành, đoàn thể và UBND các huyện, thành phố khai thác hiệu quả, nâng cao chất lượng các hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở; hướng dẫn các địa phương tiếp tục hoàn thiện, nâng cấp các cơ sở vật chất văn hóa, thể thao, thường xuyên nâng cao chất lượng các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, đổi mới các nội dung, chương trình hoạt động gắn với thực tiễn đời sống xã hội và nhu cầu của người dân theo hướng xây dựng và nhân rộng các mô hình tổ chức hoạt động văn hóa, thể thao tiêu biểu phù hợp với điều kiện sinh hoạt, phong tục tập quán, các nhóm đối tượng, lứa tuổi.
Xây dựng và tổ chức đa dạng loại hình câu lạc bộ văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, vui chơi, giải trí để thu hút người dân tham gia hoạt động tại hệ thống thiết chế văn hóa, đặc biệt ở cấp xã và thôn trên địa bàn. Các phong trào văn hóa, văn nghệ, các cuộc liên hoan, các giải thể thao, hội thi, hội diễn nghệ thuật quần chúng được tổ chức từ cấp tỉnh đến cơ sở với 1.720 CLB thể thao cơ sở và cơ sở kinh doanh hoạt động thể thao, thu hút số người tham gia luyện tập thể dục, thể thao thường xuyên chiếm hơn 36,7% dân số toàn tỉnh; khoảng 19,1% số hộ gia đình đạt tiêu chuẩn gia đình thể thao.
Toàn tỉnh có gần 900 đội văn nghệ quần chúng, hơn 60 CLB văn hóa, văn nghệ thu hút hơn 3.000 lượt hội viên tham gia, tổ chức được hơn 700 buổi hoạt động/năm, tạo điều kiện để người dân tham gia sáng tạo, hưởng thụ các giá trị văn hóa, đồng thời đã khẳng định vai trò và phát huy hiệu quả các thiết chế văn hóa, làm phong phú các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
Tại các địa phương, việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống thiết chế văn hóa được chỉ đạo thực hiện đồng bộ cùng với việc huy động nguồn lực, đẩy mạnh công tác xã hội hoá các hoạt động văn hoá, thể thao. Các huyện, thành phố tiếp tục thực hiện công tác quy hoạch thiết chế văn hóa, thể thao các cấp phù hợp với quy hoạch xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025; quan tâm hỗ trợ kinh phí để chỉnh trang, cải tạo, nâng cấp thiết chế văn hóa, thể thao tại các thôn, xóm/ tổ dân phố; rà soát, bổ sung, lắp đặt các dụng cụ thể dục thể thao ngoài trời (TDTT).
Đến nay, nhiều huyện trên địa bàn tỉnh đã triển khai lắp đặt các dụng cụ tập luyện TDTT ngoài trời tại các điểm công cộng hoặc nhà văn hóa thôn/xóm, tiêu biểu như huyện Hải Hậu đã lắp đặt được 431 bộ dụng cụ tập luyện TDTT ngoài trời tại nhà văn hóa, điểm công cộng của 390/390 xóm/tổ dân phố; huyện Giao Thủy lắp đặt được 147 bộ dụng cụ tập luyện TDTT ngoài trời tại 140/195 xóm/tổ dân phố…
Quan tâm thực hiện các cơ chế, chính sách phù hợp
Tuy nhiên trong thực tế vẫn còn một số tồn tại. Đó là còn tình trạng cấp ủy, chính quyền địa phương chưa quan tâm đúng mức đến việc đầu tư xây dựng, chỉnh trang nâng cấp các thiết chế văn hóa, chưa thấy được vai trò, vị trí của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế - xã hội; sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo phát triển phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao chưa được thường xuyên;
Một số địa phương chưa quan tâm phân bổ đúng mức đối với nguồn lực để đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật, trang thiết bị và tổ chức hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở; công tác huy động nguồn lực xã hội hóa trong xây dựng cơ sở vật chất và tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao ở cơ sở còn gặp nhiều khó khăn, chưa đồng đều giữa các địa phương.
Bên cạnh đó, tại các địa phương vẫn còn thiết chế văn hóa, thể thao xuống cấp, chưa được quan tâm đầu tư sửa chữa kịp thời, hiệu quả sử dụng chưa cao; các nguồn lực cho các phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao còn hạn chế...
Để tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động của thiết chế văn hóa, tạo chuyển biến tích cực trong xây dựng văn hóa, con người Nam Định đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, góp phần hoàn thành thắng lợi các mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XX, nhiệm kỳ 2020-2025 đã đề ra, trong thời gian tới cần tập trung triển khai thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp, cụ thể như sau:
Thứ nhất, đẩy mạnh công tác tuyên truyền tới cán bộ, đảng viên, các ngành, đoàn thể, doanh nghiệp, quần chúng nhân dân nhằm tăng cường nhận thức về vai trò, vị trí, lợi ích của việc phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở trong việc phục vụ các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh, của địa phương; đáp ứng nhu cầu tập luyện, biểu diễn và tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao, nâng cao chất lượng xây dựng đời sống văn hóa cơ sở.
Thứ hai, tiếp tục quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng các hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở gắn với triển khai có hiệu quả các Nghị quyết, Chương trình, Đề án của ngành, của địa phương, đặc biệt là Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu giai đoạn 2021- 2025.
Thứ ba, quan tâm thực hiện các cơ chế, chính sách phù hợp nhằm thu hút, huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực xã hội hóa trong xây dựng thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở đồng bộ với đẩy mạnh công tác xã hội hóa các hoạt động văn hóa, thể thao nhằm phát huy hiệu quả, nâng cao chất lượng hoạt động của các thiết chế văn hóa.
Thứ tư, chỉ đạo, hướng dẫn đổi mới nội dung, phương thức tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương; thực hiện hướng dẫn, bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ văn hóa, thể thao, cộng tác viên cơ sở trong công tác hướng dẫn tổ chức các hoạt động phát huy hiệu quả thiết chế văn hóa.
Thứ năm, tăng cường công tác hướng dẫn, kiểm tra, giám sát việc khai thác, sử dụng các thiết chế văn hóa, thể thao đặc biệt cấp cơ sở; tạo điều kiện để người dân tham gia sáng tạo, hưởng thụ các giá trị văn hóa, góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp, góp phần xây dựng, phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
.svg){kind=icon}
