Để có được báo cáo giám sát trình Quốc hội, ngay từ những tháng đầu năm 2024, đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội, do Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải làm trưởng đoàn, đã tập trung khảo sát, làm việc với 10 địa phương đại diện cho các vùng, miền và làm việc với Chính phủ,12 bộ, ngành, cơ quan trung ương để đưa ra các đánh giá, nhận định kết quả việc thực hiện các chính sách quan trọng này.
Đoàn giám sát đã chia thành 4 tổ công tác khảo sát, giám sát tập trung tại các cụm địa phương, tiếp thu nhiều ý kiến, kiến nghị. Đồng thời, sử dụng tối đa kết quả kiểm toán, thanh tra Chính phủ và đoàn đại biểu Quốc hội địa phương để tổng hợp, phân tích. Đây chính là những bài học kinh nghiệm trong thiết kế chính sách thời gian tới.
Phạm vi giám sát là việc thực hiện Nghị quyết số 43 của Quốc hội từ khi ban hành Nghị quyết đến hết ngày 31/12/2023 trên phạm vi cả nước.
Báo cáo giám sát việc thực hiện Nghị quyết 43, Đoàn giám sát của Quốc hội khẳng định “nhiều mục tiêu, chỉ tiêu đặt ra trong nghị quyết này cơ bản hoàn thành”. Trong đó, tăng trưởng GDP năm 2022 đạt 8,12%, là mức cao nhất trong giai đoạn 2011-2022; tăng trưởng GDP năm 2023 là 5,05% – tuy không đạt mục tiêu Quốc hội giao song cũng là mức khá cao so với các quốc gia trên thế giới và trong khu vực.
Các chính sách miễn, giảm, giãn thuế, giảm lãi suất cho vay đã góp phần hỗ trợ dòng tiền, tạo điều kiện cho người dân, doanh nghiệp vượt qua khó khăn, duy trì và phục hồi sản xuất, kinh doanh. Cụ thể, chính sách giảm 2% thuế suất thuế giá trị gia tăng thực hiện đạt 44.458 tỉ đồng, bằng 90% số dự kiến; lãi suất cho vay giảm khoảng hơn 1%/năm so với cuối năm 2022. Ngân sách trung ương hỗ trợ cho 59/60 địa phương để hỗ trợ tiền thuê nhà cho gần 5,2 triệu lượt người lao động với tổng số kinh phí 3.679,3 tỉ đồng, đạt 56% dự kiến. Đến hết năm 2023, Ngân hàng Chính sách Xã hội đã giải ngân cho vay các chương trình tín dụng đạt 38.400 tỉ đồng cho hơn 615.600 lượt khách hàng, đạt 100% tổng quy mô chính sách.
Bên cạnh những kết quả tích cực, việc ban hành và tổ chức thực hiện Nghị quyết 43 còn một số hạn chế đã được Đoàn giám sát của Quốc hội chỉ rõ. Trong đó, đáng chú ý là công tác chuẩn bị đầu tư một số dự án chậm, chưa đảm bảo tính sẵn sàng để thực hiện, giải ngân vốn theo yêu cầu của Nghị quyết 43. Danh mục dự án trình Quốc hội không sát thực tế, phải điều chỉnh nhiều so với dự kiến khi trình Quốc hội ban hành nghị quyết này. Việc hoàn thiện thủ tục đầu tư, phân bổ vốn còn chậm trễ, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai thực hiện và giảm hiệu quả sử dụng nguồn vốn của chương trình.
Cùng với đó, tiến độ thực hiện và giải ngân vốn nhiều dự án đầu tư không bảo đảm thời hạn quy định trong hai năm 2022-2023, đặc biệt, các dự án đầu tư trong lĩnh vực y tế, công nghệ thông tin có tiến độ rất chậm nên Chính phủ đã kiến nghị và được Quốc hội cho phép kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân các dự án sử dụng vốn của Chương trình.
Một số chính sách được người dân, nhất là công nhân lao động và cộng đồng doanh nghiệp quan tâm và chờ đợi thì kết quả lại hết sức khiêm tốn. Ví dụ, chính sách hỗ trợ lãi suất 2%/năm thông qua hệ thống các ngân hàng thương mại đạt tỷ lệ thấp, chỉ khoảng 3,05% kế hoạch. Chính sách hỗ trợ tiền thuê nhà cho người lao động cũng chỉ đạt 56%, phải chuyển nguồn để thực hiện chính sách khác. Chính sách sử dụng Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích chưa thực hiện giải ngân được như dự kiến. Quỹ Hỗ trợ phát triển du lịch đã được tăng vốn điều lệ nhưng cũng chưa được sử dụng hiệu quả.
Việc không triển khai đúng hạn và đầy đủ các dự án, các gói ưu đãi của Chương trình khiến các giải pháp chính sách không đạt mục tiêu như kỳ vọng. Hơn nữa, vào thời điểm ban hành Nghị quyết 43, điều kiện của đất nước hết sức khó khăn, nhưng Chính phủ, Quốc hội đã cố gắng cân đối, dành nguồn lực cho Chương trình. Thực tế, chúng ta chưa sử dụng hết, chưa sử dụng hiệu quả nguồn lực này thì cũng có thể xem là một sự lãng phí.
Trong số những nguyên nhân dẫn đến việc thực hiện Nghị quyết 43 chưa đạt được kết quả mong đợi, bên cạnh tình trạng đùn đẩy, né tránh, sợ sai, sợ trách nhiệm của một bộ phận cán bộ trong thực thi công vụ dẫn đến giải quyết công việc chưa hiệu quả thì một số bộ, cơ quan trung ương và địa phương cũng chưa sát sao, quyết liệt trong chỉ đạo triển khai thực hiện các chính sách.
Đặc biệt, hạn chế trong năng lực đề xuất, ban hành chính sách đã dẫn đến một số chính sách chưa sát thực tế.
Cho đến nay, hầu hết các chính sách theo Nghị quyết 43 đã kết thúc, chỉ còn chính sách về đầu tư phát triển đang tiếp tục thực hiện do Quốc hội cho phép kéo dài đến 31-12-2024 và chính sách giảm 2% thuế suất thuế giá trị gia tăng áp dụng đến 30-6-2024. Triển khai giám sát việc thực hiện Nghị quyết 43 tại thời điểm này – bên cạnh việc đánh giá kết quả, làm rõ nguyên nhân dẫn đến chậm tiến độ và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan, thì điều quan trọng không kém là phải rút ra các bài học kinh nghiệm ban hành chính sách trước tình huống bất thường, khó khăn, thách thức của đất nước.
Nhóm PV
.svg){kind=icon}
