Toàn văn phát biểu của Bộ trưởng Trần Hồng Hà tại diễn đàn kinh tế tuần hoàn 2022

- Thưa bà Caitlin Wiesen, Quyền Điều phối viên thường trú Liên hợp quốc, Trưởng đại diện Chương trình phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam, 

- Thưa lãnh đạo các Bộ, Ban, ngành, các cơ quan Trung ương và địa phương, các cơ quan đại diện nước ngoài, các tổ chức quốc tế tại Việt Nam,

- Thưa các quý vị đại biểu và các vị khách quý,

Thay mặt Bộ Tài nguyên và Môi trường, tôi xin nhiệt liệt chào mừng bà Caitlin Wiesen, đại diện các Bộ, Ban, ngành, các cơ quan Trung ương và địa phương, các tổ chức quốc tế, các doanh nghiệp trong và ngoài nước tham dự Diễn đàn Kinh tế tuần hoàn năm 2022 với chủ đề “Phát thải ròng bằng “0” - từ cam kết đến hành động” tại Hội trường trung tâm cũng như tham dự thông qua các nền tảng trực tuyến.

Ngài Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính hết sức quan tâm đối với Diễn đàn này; tuy nhiên vì lý do công tác đặc biệt không thể tham dự. Thủ tướng gửi tới Diễn đàn thông điệp:

Thứ nhất, nhân loại đã trải qua đại dịch Covid-19 và bài học kinh nghiệm từ phòng chống đại dịch vừa qua cho thấy, chúng ta chỉ có thể vượt qua các khủng hoảng mang tính toàn cầu khi có sự chung tay, đoàn kết, sẻ chia và cùng hành động vì mục tiêu chung. Tương tự như vậy, để chuyển hóa các cam kết thành hành động trong giảm phát thải khí các-bon, cần thống nhất trong tư duy và hành động của tất cả các bên liên quan. Mục tiêu phát thải ròng bằng “0” phải là mục tiêu thống nhất, tiêu chí để đầu tư, phát triển các dự án kinh tế tuần hoàn.

Thứ hai, cần có cơ chế hợp tác giữa các quốc gia cũng như với các tổ chức quốc tế nhằm đẩy mạnh mô hình kinh tế tuần hoàn, nhất là trong chuyển giao, chia sẻ kiến thức, thúc đẩy hợp tác nghiên cứu khoa học, phát triển và chuyển giao công nghệ. Do đó, việc gỡ bỏ các rào cản, bao gồm về quyền sở hữu trí tuệ, công nghệ có ý nghĩa quan trọng đối với các nước đang phát triển với nguồn lực và trình độ phát triển còn hạn chế.

Thứ ba, chính sách có vai trò quan trọng trong việc đẩy mạnh mô hình kinh tế tuần hoàn. Do đó, cần có cơ chế, chính sách phù hợp để khuyến khích cộng đồng doanh nghiệp tăng cường đầu tư cho kinh tế tuần hoàn, đặc biệt là từ khâu thiết kế, lập quy hoạch đến sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. 

Cuối cùng, cần có sự hưởng ứng và tham gia tích cực của toàn xã hội, từ thay đổi thói quen tiêu dùng, thải bỏ các sản phẩm đã qua sử dụng đến chấp nhận các sản phẩm sản xuất từ vật liệu tái chế, hay các sản phẩm được được làm mới sau khi đã qua một chu trình sử dụng. Chỉ có như vậy, chúng ta mới có một nền kinh tế tuần hoàn, một xã hội tuần hoàn.

Ngài Thủ tướng đặt ra yêu cầu và mong muốn các bộ, ngành, địa phương, các tổ chức quốc tế, tổ chức chính trị xã hội, cơ quan nghiên cứu, cộng đồng doanh nghiệp thảo luận, đóng góp sáng kiến, giải pháp cho xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn của Việt Nam và sớm có mô hình thành công về phát triển kinh tế tuần hoàn ở cấp độ địa phương, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư; làm sao để kinh tế tuần hoàn đóng góp vào mục tiêu Phát thải ròng bằng “0” của Việt Nam và thế giới.

Thưa các quý vị đại biểu, 

Biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và suy giảm hệ sinh thái tự thiên đang là khủng hoảng kép đối với nhân loại hiện nay. 

Báo cáo Biến đổi khí hậu 2022 của Ban liên Chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC-AR6) một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo, nếu mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu không được kiểm soát ở 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp, loài người và môi trường tự nhiên có nguy cơ sẽ chịu nhiều tác động không thể đảo ngược. IPCC ước tính, kể từ năm 2008 đến nay, mỗi năm có hơn 20 triệu người trên thế giới phải rời bỏ nhà cửa do bão, lũ lụt và một nửa dân số thế giới thiếu nước ít nhất 01 tháng mỗi năm.

Trong tháng 5 năm 2022, Tổ chức Khí tượng thế giới vừa mới công bố 04 chỉ số chính về biến đổi khí hậu, bao gồm nồng độ khí nhà kính, mực nước biển dâng, nhiệt đại dương và axit hóa đại dương đã lập kỷ lục mới vào năm 2021, cho thấy các hoạt động của con người đang gây ra những thay đổi ở quy mô cấp hành tinh trên đất liền, trong lòng đại dương và bầu khí quyển, tạo ra những hậu quả nghiêm trọng và lâu dài đối với sự phát triển bền vững và các hệ sinh thái.

Liên hợp quốc cũng đã cảnh báo, các hệ sinh thái trên Trái đất đang tiếp tục suy thoái hoặc biến đổi; đa dạng sinh học đang suy giảm với tốc độ chưa từng có trong lịch sử loài người chạm ngưỡng không thể đảo ngược ảnh hưởng đến việc thực hiện Mục tiêu phát triển bền vững (SDG), gia tăng các thách thức về biến đổi khí hậu, sức khỏe, an ninh lương thực và nguồn nước. 

Đây chính là hệ lụy của mô hình phát triển tuyến tính [Khai thác tài nguyên - Sản xuất - Tiêu dùng và cuối cùng Thải loại ra môi trường] thiếu bền vững trong hơn 150 năm qua của nhân loại. Liên hợp quốc cảnh báo, đến năm 2030 nếu tiếp tục phát triển với mô hình kinh tế tuyến tính, nhu cầu sử dụng tài nguyên sẽ tăng 3 lần so với hiện nay, vượt ngoài khả năng cung ứng của Trái Đất, lượng chất thải sẽ vượt giới hạn sức chịu tải của môi trường. Nếu hành động chậm chễ, chúng ta sẽ bỏ lỡ cơ hội quý giá để đảm bảo Trái đất có thể sinh sống được và duy trì một hành tinh bền vững cho tất cả trong tương lai.

Vì vậy, yêu cầu cấp bách hiện nay là cần có mô hình kinh tế hiệu quả hơn về sử dụng tài nguyên, ngăn ngừa biến đổi khí hậu, giảm ô nhiễm, suy thoái môi trường. 

Thưa các quý vị đại biểu, 

Tại Hội nghị COP26, các quốc gia đã đưa ra những cam kết mạnh mẽ về giảm phát thải khí nhà kính với mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 để giữ cho mức tăng nhiệt độ Trái đất không quá 1,5 độ C vào cuối thế kỷ này, trong đó, chuyển đổi năng lượng từ hóa thạch sang năng lượng sạch, tái tạo là trọng tâm. Tuy nhiên, theo nhiều tổ chức quốc tế, trong đó có Quỹ Ellen Macarthur, chuyển đổi năng lượng cùng với tiết kiệm sử dụng hiệu quả năng lượng chỉ đóng góp được 55% cho mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, 45% nằm ở các giải pháp kinh tế tuần hoàn. 

Việc áp dụng các nguyên tắc loại bỏ chất thải và ô nhiễm, lưu thông các sản phẩm, nguyên liệu và tái tạo thiên nhiên trong mô hình kinh tế tuần hoàn sẽ giúp giảm phát thải khí nhà kính trong công nghiệp, nông nghiệp. Cụ thể là việc giảm thiểu và loại bỏ chất thải và ô nhiễm sẽ giảm phát thải khí nhà kính trong toàn bộ chuỗi giá trị; bằng cách luân chuyển các sản phẩm và vật liệu, có thể thu giữ lại năng lượng có trong các sản phẩm và vật liệu; tái tạo tự nhiên sẽ giúp cô lập và thu giữ được các-bon.

Quỹ Ellen Macarthur đã tính toán và đưa ra ví dụ minh họa, thế giới có thể giảm 38% lượng khí thải từ vật liệu xây dựng vào năm 2050 bằng cách loại bỏ chất thải trong các tòa nhà và quá trình xây dựng, chia sẻ mục đích sử dụng các tòa nhà nhiều hơn, và tái sử dụng và tái chế vật liệu xây dựng. Tương tự như vậy, có thể giảm một nửa lượng khí thải từ hệ thống thực phẩm vào năm 2050 thông qua các biện pháp tuần hoàn trong nông nghiệp. 

Thưa các quý vị đại biểu,

So với mô hình kinh tế tuyến tính truyền thống, việc thúc đẩy các hành động theo mô hình kinh tế tuần hoàn góp phần thực hiện cam kết đạt phát thải ròng bằng “0”, chắc chắn sẽ mang lại nhiều lợi ích cho quốc gia và doanh nghiệp. 

Những lợi ích này được thể hiện ở chỗ: Phát triển kinh tế tuần hoàn là thể hiện trách nhiệm của quốc gia trong giải quyết những thách thức toàn cầu do ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu đồng thời nâng cao năng lực, sức cạnh tranh của nền kinh tế. Kinh tế tuần hoàn giúp tận dụng được nguồn nguyên vật liệu đã qua sử dụng thay vì tiêu tốn chi phí xử lý; giảm thiểu khai thác, tận dụng tối đa tài nguyên thiên nhiên; hạn chế tối đa chất thải, khí thải ra môi trường.

Kinh tế tuần hoàn góp phần giảm rủi ro cho doanh nghiệp về khủng hoảng thừa sản phẩm, khan hiếm tài nguyên; tạo động lực để đầu tư, đổi mới công nghệ, giảm chi phí sản xuất, tăng chuỗi cung ứng...

Xã hội sẽ được hưởng lợi nhờ giảm chi phí trong quản lý, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu; tạo ra thị trường mới, cơ hội việc làm mới, nâng cao sức khoẻ người dân...

Thưa các quý vị đại biểu,

Vấn đề môi trường, khí hậu luôn được đặt ở vị trí ưu tiên cao nhất trong các chương trình nghị sự của Lãnh đạo Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các chương trình, kế hoạch phát triển của đất nước với mục tiêu cao nhất là bảo vệ sức khỏe Nhân dân, bảo đảm chất lượng môi trường sống, bảo vệ đa dạng sinh học và hệ sinh thái. Xây dựng kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, thân thiện với môi trường đã được đưa vào chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng khẳng định chủ trương “xây dựng nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, thân thiện với môi trường”, “xây dựng lộ trình, cơ chế, chính sách, pháp luật để hình thành, vận hành mô hình kinh tế tuần hoàn”. 

Việc chuyển đổi từ mô hình tuyến tính sang kinh tế tuần hoàn bước đầu sẽ gặp khó khăn nhất định trong bối cảnh Việt Nam còn thiếu các cơ chế chính sách thúc đẩy và nguồn lực, công nghệ tái chế, tái sử dụng còn hạn chế.

Tuy nhiên, với sự tham gia của toàn hệ thống chính trị, sự hưởng ứng của toàn xã hội, trong đó doanh nghiệp và người dân là động lực thúc đẩy, nhà nước đóng vai trò kiến tạo, chúng ta có thể tin tưởng rằng có thể sớm thúc đẩy quá trình chuyển đổi.

Với ý nghĩa đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Chương trình Phát triển Liên hợp quốc và một số đối tác quốc tế tổ chức Diễn đàn Kinh tế tuần hoàn năm 2022 với chủ đề “Phát thải ròng bằng “0” - từ cam kết đến hành động. Đây là bước khởi động để huy động sáng kiến từ các Bộ, ngành, địa phương, các tổ chức quốc tế, các cơ quan nghiên cứu, các tổ chức chính trị xã hội đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp và người dân cho xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn của Việt Nam, với các nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm:

Một là, kiến tạo thể chế, cụ thể hóa các quy định trong Luật Bảo vệ môi trường, nhất là những quy định về trách nhiệm của nhà sản xuất, nhà phân phối trong việc thu hồi, phân loại và tái chế hoặc chi trả chi phí xử lý các sản phẩm thải bỏ dựa trên số lượng sản phẩm bán ra trên thị trường; quản lý dự án theo vòng đời, thiết lập lộ trình xây dựng và áp dụng quy chuẩn, tiêu chuẩn về môi trường (phát thải và công nghệ) tương đương với nhóm các tiên tiến trong khu vực. Ban hành các cơ chế chính sách ưu đãi, hỗ trợ thúc đẩy công nghiệp môi trường, trong đó có công nghiệp tái chế; thúc đẩy phát triển thị trường trao đổi sản phẩm phụ, sản phẩm thải bỏ để rác thải, chất thải trở thành tài nguyên thứ cấp trong hệ thống vòng kín của chu trình sản xuất mới. Ban hành các tiêu chí về mua sắm công xanh, sử dụng các sản phẩm có nguồn gốc vật liệu tái chế.

Hai là, lộ trình thay thế các nhiên liệu, sản phẩm sử dụng nguyên liệu nguy hại, sản phẩm sử dụng một lần (đồ nhựa, túi nilong) bằng các nhiên liệu, nguyên liệu thân thiện với môi trường, sản phẩm sử dụng nhiều lần, kéo dài thời gian sử dụng hữu ích của sản phẩm.

Ba là, phát triển các đô thị, khu công nghiệp, khu chế xuất, trung tâm nhiệt điện theo mô hình tuần hoàn, không phát thải chất thải, khí thải và nước thải.

Bốn là, thúc đẩy quan hệ hợp tác hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận với các cơ hội tiếp nhận hỗ trợ về tài chính và công nghệ cho kinh tế tuần hoàn.

Năm là, truyền thông nâng cao nhận thức trách nhiệm của cộng đồng doanh nghiệp và người dân về kinh tế tuần hoàn; về trách nhiệm phân loại tại nguồn các loại rác thải để thực hiện tái chế, tái sử dụng; thay đổi hành vi tiêu dùng hướng tới các sản phẩm thân thiện môi trường.  

Đối với cộng đồng doanh nghiệp, đổi mới tư duy, thiết kế mô hình sản xuất theo hướng: tăng cường sử dụng các sản phẩm có thể tái chế, tái sử dụng hoàn toàn; tăng cường phục hồi tài nguyên từ trong các sản phẩm đã qua sử dụng, kéo dài tuổi đời của sản phẩm thông qua tái chế, tái sử dụng, nâng cấp, làm mới và thiết kế lại. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao như: công nghệ thông tin (Internet kết nối vạn vật, Dữ liệu lớn), trong quản lý nguồn thải và công nghệ sinh học xử lý rác thải; tăng hợp tác trong nghiên cứu, phát triển, kết nối người tiêu dùng thông qua hình thức tiêu dùng chung để nâng cao hiệu quả sử dụng sản phẩm.

Ngoài phiên khai mạc toàn thể, các phiên thảo luận chuyên đề của Diễn đàn sẽ làm rõ hơn các vấn đề liên quan đến vai trò kiến tạo thể chế, chính sách của nhà nước; việc lồng ghép kinh tế tuần hoàn vào các chiến lược thiết kế, chế tạo và cung ứng các sản phẩm và dịch vụ của doanh nghiệp nhằm thực hiện mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính; việc huy động đầu tư cho các giải pháp kinh tế tuần hoàn và việc đưa kinh tế tuần hoàn thành một nội dung trong chương trình nghị sự của các tổ chức quốc tế.

Cũng trong khuôn khổ Diễn đàn, Bộ Tài nguyên và Môi trường và Chương trình Phát triển Liên hợp quốc sẽ giới thiệu Mạng lưới kinh tế tuần hoàn Việt Nam để kết nối giữa các cơ quan nhà nước và doanh nghiệp nhằm thúc đẩy kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam. 

Nhân dịp này, thay mặt Bộ Tài nguyên và Môi trường, tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo Đảng, Quốc hội và Chính phủ, đặc biệt là Thủ tướng Chính phủ đã luôn quan tâm, chỉ đạo thực hiện các hành động về ứng phó với biến đổi khí hậu, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, bảo vệ môi trường, tài nguyên. 

Trân trọng cảm ơn các Bộ, ban, ngành, địa phương, các tổ chức quốc tế, cộng đồng doanh nghiệp và người dân đã tích cực hưởng ứng và tham gia các hoạt động vì môi trường và khí hậu với nhiều sáng kiến rất thiết thực như Hợp tác Công Tư (PPC) ứng dụng kinh tế tuần hoàn; mô hình khu công nghiệp sinh thái; sáng kiến “Không xả thải ra thiên nhiên”; mô hình chế biến phụ phẩm thủy sản; Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam; Đối tác toàn cầu về nhựa của Việt Nam.... 

Xin chúc sức khỏe các quý vị đại biểu.  

Xin trân trọng cảm ơn./.