Ông Clinton: 20 năm trước, người ta nghĩ chúng tôi điên

- Buổi lễ trang trọng kỷ niệm ngày Quốc khánh Hoa Kỳ và 20 năm quan hệ ngoại giao Việt - Mỹ được Đại sứ quán Hoa Kỳ tại VN tổ chức tối nay với sự tham dự của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh và cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton.

Nội dung được mong chờ nhất của buổi lễ là bài phát biểu của cựu Tổng thống Bill Clinton, người cách đây 20 năm đã ra tuyên bố lịch sử bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa VN và Mỹ.

Lễ kỷ niệm được bắt đầu bằng Quốc ca Việt Nam do Đội hợp xướng Hy vọng của những thành viên khuyết tật trình bày, và Quốc ca Mỹ do một nữ sĩ quan Mỹ trình bày trên nền nghi lễ rước cờ của Đội cờ thuộc đơn vị thủy quân lục chiến đang bảo vệ Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội.

Đội cờ của đơn vị thủy quân lục chiến Mỹ đang bảo vệ ĐSQ tại Hà Nội

Cựu Tổng thống Bill Clinton, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh, Đại sứ Ted Osius và bạn đời lắng nghe Đội hợp xướng Hy vọng trình bày Quốc ca VN

20 năm như một khoảnh khắc

Người phát biểu đầu tiên là Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh. Ông nhấn mạnh nhân dân VN chia sẻ niềm vui với nhân dân Mỹ trong ngày Quốc khánh trọng đại.

"Tuyên ngôn Độc lập của Hoa Kỳ đã đề cao tư tưởng tự do, bình đẳng và mưu cầu hạnh phúc, mà nhân dân VN cũng như các dân tộc khát khao hòa bình, tự do đều chia sẻ. Ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh của chúng tôi đã trân trọng trích dẫn tư tưởng đó trong Tuyên ngôn Độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Và điều đáng nhớ trong lịch sử hai nước là ở buổi lễ độc lập đầu tiên của VN, các bạn Hoa Kỳ là những vị khách nước ngoài đầu tiên có mặt để chia vui với nhân dân VN", Phó Thủ tướng nói.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh

Ông nhấn mạnh sự đặc biệt của buổi lễ hôm nay là sự có mặt của cựu Tổng thống Bill Clinton, người đã quyết định dỡ bỏ cấm vận VN ngày 3/2/1994 và sau đó tuyên bố thiết lập quan hệ ngoại giao với VN ngày 12/7/1995, đồng thời là Tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên đến thăm Việt Nam độc lập và thống nhất, mở ra trang sử mới hữu nghị và hợp tác giữa hai nước.

"Xin cảm ơn ngài đã vượt vạn dặm xa xôi để đến tham dự sự kiện quan trọng này", Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh nói.

Quan hệ Việt-Mỹ phù hợp lợi ích chung của khu vực

Ông cũng nhận định: Trong lịch sử bang giao của hai dân tộc, 20 năm chỉ như một khoảnh khắc, nhưng trong khoảng thời gian ngắn đó, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đã đạt được những bước tiến ấn tượng.

"Với tư duy luôn tiến về phía trước, hai nước đã và đang nỗ lực rất nhiều để vượt lên trên quá khứ, định hình quan hệ tương lai. Đến nay VN đã trở thành nước đứng đầu trong ASEAN về xuất khẩu vào Mỹ, còn Mỹ là nhà đầu tư lớn thứ 7 tại VN".

Phó Thủ tướng tin rằng hòa bình, thịnh vượng ở khu vực có nhiều điều kiện được duy trì hơn khi quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ phát triển thuận lợi. Quan hệ này cũng phù hợp với lợi ích chung của tất cả các nước trong khu vực.

Chấp nhận nhau, chúng ta đều được giải phóng

Đại sứ Mỹ Ted Osius giới thiệu cựu Tổng thống Bill Clinton lên phát biểu với tư cách người đã có "can đảm và tầm nhìn để dẫn dắt những nỗ lực của cả hai đảng" trong việc bình thường hóa quan hệ với VN.

Cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton

Ông Bill Clinton bước lên bục trong tiếng vỗ tay vang dội của quan khách. Vị cựu Tổng thống trước hết chia sẻ sự xúc động khi nghe hai bài Quốc ca trong buổi lễ.

"Việc bình thường hóa quan hệ với VN đối với tôi vừa có lý do cá nhân, vừa mang ý nghĩa địa chính trị chiến lược, là một trong những việc quan trọng nhất tôi làm được trong nhiệm kỳ của mình", ông Bill Clinton khẳng định.

Theo ông, trong tình bạn giữa Mỹ và Việt Nam, Mỹ là người "được nhiều hơn". Ông lấy ví dụ cựu Đại sứ Pete Peterson, không chỉ là vị Đại sứ đầu tiên của Mỹ ở VN mà còn lấy vợ Việt Nam và đến hôm nay vẫn tiếp tục các công việc hợp tác và giúp đỡ VN.

"Câu chuyện này rất có ý nghĩa, vì 20 năm trước, nói chuyện bình thường hóa quan hệ với VN với một thế hệ như của tôi là rất khó khăn. Người Mỹ lúc đó đều biết một ai đó bỏ mạng hoặc bị thương ở chiến trường VN. Lúc đó người ta đã nghĩ chúng tôi điên rồ", cựu Tổng thống tâm sự.

"Nhưng khi những người VN chấp nhận chúng tôi, và chúng tôi chấp nhận VN, cả hai chúng ta đều được giải phóng".

Ông Bill Clinton nhắc đến công lao của những người lúc đó đã góp phần làm cho ý định bình thường hóa quan hệ giữa hai nước thành sự thật: Thượng nghị sĩ John Kerry, Thượng nghị sĩ John McCain và nhiều người khác, những người "đã được giải phóng".

Ông kể: "Khi tôi trở lại VN và thăm thực địa nơi những người Mỹ và VN cùng tìm kiếm dấu tích một phi công Mỹ rơi trong chiến tranh VN, có cả con của phi công đó. Họ còn bé khi người cha hy sinh, giờ đây, nhìn những người VN lội bùn tìm kiếm từng mảnh xương của cha mình, họ không cầm được nước mắt. Hillary đứng cạnh tôi cũng nói lần đầu tiên bà ấy chứng kiến một việc như vậy".

Hy vọng TPP được ủng hộ

Các lĩnh vực hợp tác khác cũng khiến ông Clinton ấn tượng: học bổng Fulbright cho VN đến nay đã giúp hàng chục nghìn sinh viên VN học tập ở các trường ĐH Mỹ, trong đó có bản thân Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh; chương trình giảng dạy Kinh tế Fulbright được nâng cấp thành ĐH Fulbright, ĐH tư nhân phi lợi nhuận đầu tiên ở VN; thương mại song phương hiện đạt 35 tỉ USD, VN là nước ASEAN xuất khẩu lớn nhất vào Mỹ; triển vọng sớm đàm phán thành công Hiệp định Thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP)...

"Tôi hy vọng TPP của Tổng thống Obama nhận được sự ủng hộ từ cả hai đảng như tôi đã nhận được với quyết định bình thường hóa quan hệ với VN 20 năm trước", ông Bill Clinton nói.

Cựu Tổng thống cũng đề cập đến sự hợp tác hiệu quả giữa hai nước trong việc đảm bảo an ninh khu vực và giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình: "Mỗi quốc gia trong khu vực đều phải được đối xử công bằng, được đảm bảo các quyền, và cám ơn VN đã kêu gọi Mỹ ủng hộ cách tiếp cận này".

Ông cũng bày tỏ hy vọng chuyến thăm tới đây của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đến Mỹ sẽ đạt được kết quả tốt đẹp, người Mỹ sẽ hiểu nhiều hơn về đất nước và con người VN.

"Chúng ta, thay vì trả đũa, hãy nắm tay nhau, tiếp cận với nhau không phải bằng những nắm đấm mà bằng những vòng tay mở rộng", ông Clinton dẫn lại câu nói của Thượng nghị sĩ James William Fulbright, người thầy của mình, để kết thúc bài phát biểu.

Bài và ảnh: Chung Hoàng - Hồng Nhì