Nước mắt du học sinh Úc: Đi toilet cũng bị giám sát!

Nhiều sinh viên Việt Nam mới bỡ ngỡ qua Úc kỳ vọng những người chủ gốc Việt sẽ “chiếu cố” cho họ. Theo lẽ thường, được làm việc với những người đồng hương của mình sẽ thoải mái hơn khi nói cùng một ngôn ngữ.

Xem phần 1

Thế nhưng, điều tra của SBS cho thấy những sinh viên này thường bị trả lương thấp và trở thành nạn nhân của nạn bóc lột.

Mức lương “thị trường” của du học sinh Việt Nam phố biến từ $8 đến $12 một giờ tùy vào kinh nghiệm. Thế nhưng vẫn còn có con số thấp hơn.

Câu chuyện của Helen Nguyễn: $6 một giờ

Helen Nguyễn, từng là du học sinh chia sẻ với SBS Vietnamese cô nhận được mức lương $6 một giờ cho 3 tuần thử việc cùng những lời mắng nhiếc, sỉ nhục của người chủ.

“Họ bảo rằng mình còn bé mà đi làm tội nghiệp quá nên nhận mình với mức lương training là $35/ ngày trong lúc thử việc.

"Mình vui lắm, mình đâu biết mức lương tối thiểu ở Úc là $16, $17 đâu. Họ hứa khi mà mình làm lâu sẽ tăng lương cho mình" - cô kể lại những ngày đầu đến Úc.

Sau khi trò chuyện với bạn của mình, Helen được biết “mức lương tiền mặt” lúc bấy giờ khi làm với chủ người Việt là $11, cô phát hiện ra mình đã bị lừa nhưng vẫn tin tưởng vào người đồng hương tại một đất nước xa lạ mà cô vừa đặt chân tới.

Helen Nguyễn và con heo có những đồng tiền 'nước mắt' giữ lại đến hôm nay | Photo: Trinh Nguyen

Mặc kệ những lời chửi mắng, Helen cho biết cô hy vọng trang trải được phần nào chi phí sinh hoạt, tự giúp mình và đỡ gánh nặng cho gia đình từ Việt Nam. Thế nhưng mọi chuyện tệ hại hơn.

“Họ chửi luôn cả cha mẹ mình, họ bảo cha mẹ mình không biết dạy con. Mình chịu không nổi nghỉ việc thì họ bảo mình “ăn cháo đá bát”. Tại sao được training có kinh nghiệm đòi nghỉ việc.

Mình thật sự sợ hãi vì họ giống như đe dọa mình. Sáng hôm sau họ liên tục gọi điện để chửi mình, đòi lại áo đồng phục. Mình đến trả áo rồi bỏ chạy đi vì quá sợ, không dám gặp mặt chủ" - Helen kể lại giọng vẫn còn hoảng sợ.

Số tiền $35 cho một ngày làm việc vẫn được Helen để dành trong ống heo tiết kiệm, như một lời nhắc nhở về cuộc sống vất vả, đắng cay tại Úc những ngày đầu…

Helen Nguyễn và số tiền trong ống heo, giữ từ những ngày mới đặt chân tới Úc | Photo: Trinh Nguyen

“Tinh thần của mình bị ảnh hưởng. Mình không thể nào quên được chuyện kinh khủng này. Mình vẫn còn giữ $35 đó trong ống heo, để nhắc nhở lúc mới qua mình đã cực như thế nào. $35 cho 6 tiếng…” - Helen thổn thức.

Cuộc điều tra của SBS cho thấy nhiều sinh viên có chung một mẫu số của sự bóc lột và ám ảnh về công việc đầu tiên tại Úc.

Câu chuyện của Aggie Phan: Đi toilet cũng bị giám sát!

Aggie Phan, một sinh viên Việt Nam đang theo học tại một ngôi trường danh tiếng của Melbourne vẫn còn ám ảnh khi nhớ lại công việc đầu tiên làm thêm ở Úc.

Người chủ gốc Cambodia tại Springvale thậm chí còn canh giờ… khi cô đi toilet và tỏ ra khó chịu khi cô ngồi xuống ghế nghỉ mệt vì phải làm việc liên tục 12 tiếng đồng hồ.

Thậm chí em uống nước nhiều quá đi toilet họ cũng không vui, họ nghĩ em nghỉ ngơi. Họ đi theo giám sát em toilet.

Aggie Phan nói chuyện với ký giả SBS Luke Waters | Photo: Olivia Nguyen

“Em tủi thân quá ngồi khóc. Khi thấy em khóc thì người ta không vui. Người ta nói là giống như người ta đang ép em vậy.

Em làm mấy ngày mà người ta theo dõi kỹ lắm, giống như là công nhân vậy. Người ta canh coi nửa tiếng cuốn được bao nhiêu cái gỏi cuốn. Cuốn nhiều, nhanh và mệt lắm".

Aggie kể rõ đến từng chi tiết trong nỗi ám ảnh khó lòng rời khỏi cô.

"Mọi người trong đó đều bị đối xử như vậy chứ không phải riêng mình em. Chỉ có 5 phút buổi trưa để ăn. Nhiều người phải vừa ăn vừa làm, việc nhét vào miệng một miếng bánh vừa phải cuốn.

"Em mệt quá ngồi xuống để ăn, họ không vui. Thậm chí em uống nước nhiều quá đi toilet họ cũng không vui, họ nghĩ em nghỉ ngơi. Họ đi theo giám sát em toilet" - Aggie kể.

Uỷ ban Công bằng nơi làm việc Fair Work đang làm những gì?

Người phát ngôn của Uỷ ban Công bằng nơi làm việc Fair Work khẳng định với SBS rằng Fair Work nhận thức được thực tế các doanh nghiệp nhỏ đang lạm dụng và bóc lột những nhân viên có cùng sắc tộc với mình một cách "cực kỳ nghiêm trọng".

"Fair Work tập trung vào việc bảo đảm các doanh nghiệp ở những lĩnh vực đa dạng văn hóa và ngôn ngữ hiểu và tuân thủ luật lao động Úc.

Chúng tôi hiểu rằng có những trở ngại về văn hoá và các nước trên thế giới có hệ thống luật pháp khác biệt, nhưng Fair Work muốn doanh nghiệp nâng cao nhận thức và hiểu rằng tất cả các doanh nghiệp đang hoạt động tại Úc cần hiểu và áp dụng luật Úc".

Mới đây, vào tháng 2/2017, một cặp vợ chồng người Malaysia sống ở Brisbane đã bị Tòa thượng thẩm phạt $200,000 vì bóc lột nhân viên của họ, những người có chung nguồn gốc sắc tộc.

Khi phán xử tội danh của nhà hàng này, thẩm phán Salvatore Vasta nhấn mạnh hiện tượng "bóc lột những người đồng hương" là "đặc biệt đáng quan ngại".

"Có vẻ như nếu một di dân từ một nền văn hóa khác đến Úc và được làm việc với những người có chung nguồn gốc sắc tộc với mình, họ sẽ ngay lập tức cảm thấy tin tưởng và thoải mái” - Thẩm phán Salvatore Vasta nói trong khi tuyên án.

Chúng tôi tin rằng câu chuyện "bóc lột đồng hương" không chỉ dừng lại ở chỗ "ma cũ bắt nạt ma mới". Nếu quý vị có con, sinh ra ở Úc hay đến Úc từ nhỏ, đang trong giai đoạn tìm việc làm, và cảm nhận sự bóc lột hay bắt nạt từ chủ nhân cùng nguồn gốc văn hóa, chúng tôi muốn nghe tiếng nói của quý vị.

Các nhà hàng qua mặt giới hữu trách như thế nào?

Một tô phở ở nhà hàng Việt | Photo: Pixabay

Sunny Ng, một sinh viên đã được thay đổi tên, cho SBS biết chủ nhà hàng của anh dặn dò một cách kỹ lưỡng về cách đối phó với nhân viên sở thuế khi làm việc tại nhà hàng.

“Theo kinh nghiệm bản thân thì mình thấy để qua mặt cơ quan chức năng, họ sẽ không nói bạn điền vào đơn xin việc, tax file number declaration. Họ chỉ coi bạn như một người gia đình, phụ giúp trong nhà thôi.

"Bạn không có quyền lợi gì hết, đó là cách họ giảm chi tiêu cho doanh nghiệp.

"Mình đi làm, chủ nhà hàng dặn nếu có ai vào hỏi, thì mình nói mình là người trong nhà, phụ giúp anh chị trông coi hàng quán thôi chứ không phải nhân viên" - Sunny Ng chia sẻ với SBS Vietnamese những gì anh quan sát được.

Trong khi đó, Lộc Lâm, một sinh viên Việt Nam khác cho SBS Vietnamese biết một chiêu thức mà chủ nhà hàng nơi anh từng làm việc đã áp dụng.

"Khi mà tôi làm nhà hàng thì họ sẽ có hai cuốn sổ.

"Một cuốn sổ chính thức, ghi tên rất ít nhân viên. Ví dụ nhà hàng có 10 nhân viên một ca thì họ chỉ ghi 4 người thôi. Còn với sổ phụ sẽ phân công thời gian làm của 10 người đó" - Lộc Lâm giải thích.

Một góc bán thức ăn trong hội chợ Tết của người Việt ở Melbourne | Photo: Daniel Le

"Khi mà tổng hợp nộp thuế, họ chỉ cần nộp sổ chính thôi. Có những người có trí nhớ tốt thì họ còn không cần ghi lại nữa. Nó giống như một cuốn sổ ma vậy đó, để nộp cho Sở thuế".

Điều tra của SBS cho thấy nhiều nhà hàng thuê mướn nhân viên có cùng nguồn gốc văn hoá hay sắc tộc với họ. Khi SBS tìm đến, hầu hết các nhân viên trong các nhà hàng Việt Nam tại Footscray, Richmond, St Albans, Sunshine, và Springvale đều nói tiếng Việt.

Nỗ lực của Fair Work chưa đáp ứng kỳ vọng của sinh viên

Tổ chức Công bằng tại nơi làm việc Fair Work Ombudsman cho SBS biết trong năm tài chính 2015 - 2016, Fair Work Ombudsman hoàn thành 1.894 hồ sơ tranh chấp cho các công nhân đang làm việc tại Úc với một loại visa nào đó, 95% các vụ tranh chấp liên quan đến vấn đề trả lương thấp trái phép. 

Trong số 1.894 vụ, ngành khách sạn phục vụ và cung ứng thức ăn chiếm 30%, theo sau đó là công việc hành chính chiếm 20%, nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản 8%, tiếp theo là bán lẻ và xây dựng.

Vào tháng 10 năm ngoái, Chính phủ Úc vừa công bố thành lập The Migrant Workers Taskforce, một lực lượng đặc nhiệm mới nhằm bảo vệ lao động di dân. Migrant Workers Taskforce ra đời nhằm bảo đảm di dân đi làm tại Úc được bảo vệ trước sự bóc lột sức lao động của những chủ doanh nghiệp vô lương tâm.

Tuy nhiên nhiều sinh viên quốc tế cảm thấy thất vọng khi cho rằng chính phủ chưa bảo vệ quyền lợi của họ đúng mức. Trong số đó có Aggie Phan, khi cô chia sẻ với SBS Vietnamese.

“Không khó để chính phủ bắt được. Nếu muốn, họ có thể điều tra, cài người vào để phát hiện chuyện trốn thuế. Nhưng nó vẫn nhan nhản đó thôi"

Gần đây nhất, Fair Work Ombudsman vừa cho ra đời một ứng dụng trên điện thoại mới, Record My Hours, hướng đến giải quyết phần nào nạn bóc lột lao động di dân.

“Văn hóa đồng lõa” là nguyên nhân đằng sau chuyện bóc lột

Ông Wing La, Chủ tịch của Hội thương gia Á Châu Footscray FABA với hơn 30 thành viên, khẳng định “đây là thỏa hiệp ngầm ở phía trong để công việc trôi chảy” và “tiểu thương trong hoàn cảnh cạnh tranh, vì sự sống còn nên họ làm bậy”.

“Việc này xảy ra là bởi cả hai bên - người chủ và người chấp nhận thiệt thòi. Nếu sinh viên cương quyết phải được trả lương đúng mới làm thì việc sai trái này không xảy ra. Đây cũng là một phần lỗi của người sinh viên. Một bên cam tâm chịu thiệt thòi, một bên sẵn sàng phạm pháp”.

Ông Wing La, Chủ tịch của Hội Thương gia Á châu Footscray FABA | Photo: Olivia Nguyen

Giáo sư Joo Cheong Tham từ khoa Luật, Đại học Melbourne, cho biết “văn hóa đồng lõa” là nguyên nhân khiến nạn bóc lột trở nên khó giải quyết.

"Không chỉ những người chủ không muốn tiết lộ, mà người lao động cũng không muốn tố cáo chủ nhân của họ. Một số sinh viên đang vi phạm visa của họ khi họ làm việc nhiều giờ hơn mức quy định. Vì vậy, họ nghĩ rằng nếu họ khiếu nại đến Fair Work Ombudsman, cơ quan này sẽ chuyển thông tin cho Bộ Di trú. Do đó họ có thể phải đối mặt việc bị trục xuất”.

Sống ở Footscray từ năm 2006 đến nay, dân biểu tiểu bang Victoria, bà Marsha Thomson nhấn mạnh bà hiểu những khó khăn mà các doanh nghiệp nhỏ phải đối mặt, và kêu gọi chấm dứt sự bóc lột trong cộng đồng.

Trả lời câu hỏi của SBS về số lượng du học sinh quốc tế hiện đang bị bóc lột ở Úc, bà Jenny Stanger cho biết rất khó để đo lường được con số này.

"Một trong những lý do rất khó để tìm ra con số này vì hiện nay có quá nhiều sinh viên quốc tế cảm thấy sợ hãi khi tìm đến sự giúp đỡ. Họ không biết họ có thể tin tưởng ai, họ không biết điều gì sẽ xảy ra nếu họ tiếp cận các dịch vụ trợ giúp.

Jenny Stager mong muốn chính phủ làm việc nhiều hơn để bảo vệ “nguồn lực của nền kinh tế Úc”.

“Lời khuyên của tôi là ngay cả khi các em sinh viên cảm thấy sợ hãi và không biết nên tin tưởng vào ai, các em không nên chịu đựng trong im lặng nữa mà hãy tìm kiếm sự giúp đỡ”.

Trinh Nguyen - Olivia Nguyen/ SBS