NSND Lê Khanh: Nghệ sĩ không có hưu, cũng không có tuổi

Phóng viên: Ít khi người ta thấy NSND Lê Khanh trở lại mạnh mẽ như thời điểm này. Sau "Nơi giấc mơ tìm về" đang làm mưa làm gió trên sóng truyền hình, "Fanti" cũng chuẩn bị ra rạp. Đó là sự trùng hợp hay là cơ duyên nào, thưa chị?

- NSND LÊ KHANH: Đó là duyên. Giai đoạn này tôi đã hoàn thành nhiệm vụ của một nghệ sĩ công dân với nhà nước. Khi ở Nhà hát Tuổi Trẻ, tôi phải dành thời gian, tâm sức cho nhà hát. Còn bây giờ, môi trường nghệ thuật là gia đình. Giờ tôi đã là cánh chim tự do, tìm đi nhiều hướng. Trong nghệ thuật, tự do có nhiều thuận lợi, nó là cơ hội. Vậy nên mới có câu "Nghệ sĩ không có hưu, cũng không có tuổi". Tôi tận dụng cơ hội này để quay lại điện ảnh. Một khi lâu lâu mình trở lại, mình như gương mặt mới nên các đạo diễn cũng tranh thủ tận dụng gương mặt "mới" này.

Chữ "mới" rất khuyến khích, nó kích hoạt sự sáng tạo, không làm người ta văng ra khỏi guồng quay của thời đại. Nhưng phải mạo hiểm, thậm chí là những rủi ro. Những điều này làm cho mình có thêm nghị lực, có thêm hào hứng.

Chị từng nói trong nghệ thuật chị là một "chiến binh", nhiều người tò mò về điều này lắm?

- À, chỗ này thì phải nói là chiến binh cả trong nghĩa đen và nghĩa bóng đấy. Tôi từng đóng vai anh hùng với một thủ pháp nghệ thuật đặc biệt, sân khấu hoàn toàn trống rỗng, không trang trí. Hình thức sân khấu ấy giúp diễn viên bộc lộ những cảm nhận thấu đáo về anh hùng. Tất cả những tưởng tượng của người nghệ sĩ khiến khán giả tin có một anh hùng trước mắt họ.

Anh hùng trong đời sống là không có ai đỡ lưng, không có điều kiện hoàn hảo, không bỏ cuộc. Gần đây có một câu tôi rất thích - anh hùng hay thành công là sau những lần thất bại lên xuống, người ta không bỏ cuộc. Tôi đã làm nghề với tinh thần ấy.

Có người nhận xét Lê Khanh là người đặc biệt vì chị diễn như đời, như chính mình là nhân vật đó. Để làm được điều này chắc chắn khó, chị có bí quyết gì không?

- Trong nghề của tôi có từ hóa thân - hòa vào nhân vật ngoài mình, trên cơ sở con người mình. Năng khiếu quyết định 30%-40% thành công của mỗi diễn viên. Trong điện ảnh, năng khiếu rất quan trọng. Có nhiều đạo diễn tìm những diễn viên không chuyên và bộ phim đã rất thành công; 60%-70% còn lại là phải tôi luyện trong môi trường diễn xuất và cả học tập suốt đời qua quan sát, nghe, nhìn, cảm nhận. Những điều này sẽ thành thói quen hằng ngày với mỗi diễn viên. Khi có cái nhìn cảm xúc, diễn viên sẽ hóa thân và diễn xuất tốt.

Khi còn trẻ, chị làm việc với các đạo diễn tên tuổi. Còn bây giờ, khi có tuổi, chị thường xuyên làm việc với các đạo diễn trẻ. Có điều gì ở họ lôi cuốn chị?

- Họ làm tôi trẻ lại, cho tôi những năng lượng để tôi thấy mình không lạc hậu. Thêm nữa, họ có con đường độc đáo của tuổi trẻ. Sau khi tu nghiệp nước ngoài về, họ mang những điều hay về nước làm phim - "con hơn cha là nhà có phúc" - tôi thích điều này.

Làm việc với những người trẻ rất thích. Họ làm rõ ràng, không mơ hồ, xác định rõ làm phim cho ai xem, đối tượng khán giả nào, ai là người thích hợp. Họ tính toán kỹ tác phẩm nào là giải trí, tác phẩm nào chinh phục nghệ thuật hay đi ra thế giới. Biết cách truyền thông cho tác phẩm của mình để khán giả đón chờ, trông đợi, cách gọi khác là "hóng", tác phẩm của mình…

Trong giới nghệ sĩ, ít người được như chị, khi thành danh ở cả lĩnh vực sân khấu, điện ảnh và truyền hình. Tất nhiên, đó là kết quả của những nỗ lực không mệt mỏi, nhưng khách quan mà nói, chị có thấy mình gặp may mắn?

- Tôi may mắn có sự hỗ trợ của gia đình, năng khiếu và đam mê. Nhờ đó nên tôi có nhiều cơ hội được đạo diễn tin tưởng giao vai, công việc cứ đến. Tôi chẳng phải đi tìm việc bao giờ.

Con người ta có may mắn nhưng ai may mắn được suốt đời? Gia đình ủng hộ lý tưởng của tôi nhưng nếu không có sức khỏe, không tự làm mới mình, học hỏi bằng mọi giá thì tôi cũng sẽ không có ngày hôm nay. Khi đến những vùng đất mới mà mình mong muốn, mình phải tập trung hết sức, đó cũng là bước tôi luyện rất tốt. Cuộc sống là như vậy.

Tôi từng là người yếu đuối nhưng tôi phải chữa được tất cả những thứ mong manh ấy để sống được. Còn phải tận hưởng cuộc sống ấy tối đa nữa.

Nhìn lại cuộc đời, khi đến với nghệ thuật từ năm 7 tuổi đến nay, chị có thấy mọi thứ trong đời đều là định mệnh không?

- Tôi tin và rất tin, dựa trên những trải nghiệm cuộc đời mình. Tuy nhiên, cũng cần nhắc rằng các cụ có nói "đức năng thắng số". Có những người con mới sinh ra đã lấy lá số tử vi cho con, nhưng tôi tin không có gì tuyệt đối. Càng nhiều tuổi, trải nghiệm nhiều hơn, tôi lại thấy mọi thứ mênh mông hơn. Bằng cách mình sống, ta có thể thay đổi được nhiều thứ. Tôi tin như thế.

Bây giờ, điều gì với chị là quý nhất?

- Đó là sức khỏe, khỏe để sống. Cuộc sống với tôi là vô tận vô cùng, có khi nó ở những hình thái khác nhau, vô cùng huyền ảo. Vậy nên, đừng sợ gì cả.

Và còn điều chị muốn làm nhất?

- Tôi vẫn thế, vẫn coi gia đình là số 1. Nhưng con người luôn có sự nghiệp để sống và tận dụng giá trị của mình cho môi trường xung quanh. Có người nói sinh con để nương tựa, nhưng quan điểm của tôi là phải chủ động, không làm phiền con cái.

Ở nước ngoài, người già vẫn làm việc và sức khỏe cũng như trí tuệ của họ đều tốt, họ tồn tại một cách hữu ích. Nếu mình không hiểu họ, mình sẽ nghĩ khổ thân, con cái đâu mà để cha mẹ như thế, nhưng họ làm việc là thấy vui, nếu không làm là buồn, là đổ bệnh.

Mẹ tôi (NSƯT Lê Mai - PV) 80 tuổi vẫn đóng phim. Có hôm cầm phong bì về, bà khoe vừa có cát-sê vừa gặp gỡ mọi người, tận hưởng cuộc sống, vui lắm.

Gia đình viên mãn, sự nghiệp tràn đầy, chị còn điều gì nuối tiếc chưa làm được không?

- Có đấy, tôi muốn bay vào vũ trụ, nhưng điều kiện của tôi không thực hiện được (cười). Nhưng nếu chúng ta không bay được thì chúng ta có thể khám phá chính bản thân mình. Có những lúc chỉ cần thử khám phá khả năng của mình và vượt qua được giới hạn thử thách thì mình đã như bay vào vũ trụ rồi.

Ở tuổi 60, Lê Khanh vẫn luôn tràn đầy năng lượng. Bí quyết nào để chị luôn tràn đầy nhiệt huyết như vậy?

- Bí quyết ư? Chỉ một thứ thôi, đó là tinh thần. Tôi luôn ý thức tinh thần đưa mình đối diện với mọi thử thách trong cuộc sống. Tận hưởng sự sống chúng ta đang có trong mọi thử thách. Ý nghĩ tích cực sẽ giúp chúng ta nhìn mọi thứ đẹp hơn, đối diện với mọi thứ dễ dàng hơn.