Nỗ lực phổ cập Internet cho nông thôn: Thành công nối tiếp thành công

Ảnh: Ông Phan Hữu Phong, Giám đốc Ban quản lý Dự án thí điểm Nâng cao khả năng sử dụng máy tính và truy nhập Internet công cộng tại Việt Nam (ngoài cùng bên phải) nhận Giải nhất giải thưởng quốc tế dành cho Dự án quản trị nông thôn của eWorld 2011. Ảnh: M.H

Cách thức phổ cập hiệu quả

Dự án thí điểm "Nâng cao khả năng sử dụng máy tính và truy nhập Internet công cộng tại Việt Nam" với tổng kinh phí khoảng 2,18 triệu USD (chủ yếu do Quỹ Bill & Melinda Gates -BMGF tài trợ) được Bộ TT&TT triển khai từ 2009-2011. Dự án đã hoàn thành việc cung cấp và lắp đặt thiết bị máy tính, công tác thông tin tuyên truyền về các ứng dụng và lợi ích của việc sử dụng, truy nhập Internet, về chính sách ICT của nhà nước cho nông thôn..., tổ chức các khoá đào tạo tin học và truy cập Internet cho hàng ngàn lượt người dân, cũng như các khóa đào tạo kỹ năng kinh doanh, ứng xử, phục vụ khách hàng cho cán bộ tại 99 điểm truy cập viễn thông công cộng là các Bưu điện Văn hoá xã (BĐVHX), thư viện tỉnh, huyện, thư viện của bệnh viện, trường học và UBND cấp xã tại 3 tỉnh Thái Nguyên, Nghệ An và Trà Vinh. Đây là những tỉnh khó khăn, mang tính điển hình đại diện cho 3 vùng Bắc, Trung, Nam của Việt Nam. Dự án thí điểm đã nghiên cứu kỹ và lựa chọn các tỉnh này để triển khai phổ cập Internet, với một trong những mục tiêu hướng tới là từ đó sẽ rút ra các kinh nghiệm hữu ích cho việc thiết kế và triển khai dự án mở rộng trên toàn quốc.

Một trong những thành công của Dự án thí điểm là bổ sung và thay đổi hình thức phục vụ truyền thống và tư duy phục vụ kinh doanh cho các thư viện công cộng và BĐVHX tại các điểm của dự án. Trước khi có Dự án thí điểm, nhiều thư viện chỉ phục vụ đọc, mượn sách báo, và BĐVHX chủ yếu phục vụ các dịch vụ bưu chính nên có rất ít người đến sử dụng dịch vụ. Ngoài ra, thời gian mở cửa hạn chế, thiếu các dịch vụ thu hút khách hàng... Đến nay, cùng với việc cung cấp hệ thống máy tính hiện đại, truy cập Internet băng rộng, người dân ở 3 tỉnh thuộc vùng dự án được truy cập Internet miễn phí tại các điểm thư viện và một nửa chi phí tại các BĐVHX. Đi đôi với công tác thông tin tuyên truyền và công tác đào tạo cho các cán bộ thư viện, nhân viên BĐVHX và hàng ngàn lượt người dân ở vùng có điểm thí điểm của dự án để họ biết tác dụng to lớn của Internet là “làm giàu thêm cuộc sống”, thì các cán bộ cũng đã có kỹ năng, phương pháp phục vụ người dùng tốt hơn.

Công tác đánh giá tác động ảnh hưởng được tiến hành một cách bài bản, chuyên nghiệp... đã góp phần cho sự thành công của dự án thể hiện qua số lượng người dân tới sử dụng dịch vụ tại thư viện và BĐVHX tại các vùng Dự án thí điểm đã tăng lên liên tục. Số liệu thống kê cho thấy: tại Trà Vinh, số lượng khách hàng đã tăng từ bình quân 5 người/ngày/BĐVHX lên 50 người/ngày/BĐVHX. Tại Thái Nguyên, số lượng khách hàng tăng từ 5 người lên 30 người/ngày/BĐVHX và tại Nghệ An tăng lên 20 người/ngày/BĐVHX. Đồng thời chất lượng phục vụ và hiệu quả kinh doanh tại các vùng này đã được cải thiện đáng kể, đáp ứng được các tiêu chí và kỳ vọng ban đầu của dự án.

Có thể nói, Dự án đã tạo ra một môi trường thân thiện và nhiều tiện ích, khuyến khích người dân địa phương sử dụng máy tính và dịch vụ Internet công cộng tại các vùng dự án. Bên cạnh đó, Dự án đã hỗ trợ kết nối người dân ở các vùng khác nhau, giảm khoảng cách giữa các vùng nông thôn và thành phố, giữa người giàu và người nghèo. Người dân đã biết áp dụng các thông tin hữu ích tìm được việc làm, cải thiện chất lượng cuộc sống và đạt được các thành công bước đầu. Như nhờ có Internet mà chị Vi Thị Nhang ở xã Mường Nọc, huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An đã nuôi gà có lãi hơn nhiều, và vui hơn nữa là con chị đi cùng mẹ đến điểm BĐVHX để học toán trên mạng và từ học sinh kém trở thành học sinh giỏi toán của lớp. Hay một nông dân người Khơ-me ở ấp Sóc Ớt, xã Ngũ Lạc, tỉnh Trà Vinh đã không còn bị tư thương ép giá do tìm hiểu được thông tin từ Internet. Nhiều bạn học sinh, sinh viên cũng đã sử dụng các tiện ích như “Trường trực tuyến” trên trang Web của dự án www.i4ra.vn để phục vụ cho việc học tập, thi cử và có những bạn tại Nghệ An, Thái Nguyên đã đạt giải Olympic về thi toán trên mạng từ các điểm của dự án...

Thứ trưởng Bộ TT&TT Trần Đức Lai, Trưởng Ban chỉ đạo Dự án thí điểm từng cho biết, đây là dự án liên nhà tài trợ (BMGF, Microsoft), liên Bộ ngành, liên địa phương, liên doanh nghiệp và được triển khai ở các loại hình khác nhau trên nhiều địa bàn khó khăn nên dự án cần có sự chỉ đạo quyết liệt của lãnh đạo Bộ TT&TT, Bộ VH-TT&DL, UBND các tỉnh và sự điều phối chặt chẽ của Ban chỉ đạo dự án, của chuyên gia BMGF. Yêu cầu này đã được thực hiện tốt nên đã giúp Ban quản lý dự án và các đơn vị liên quan triển khai dự án thành công.

Nhân rộng mô hình trên toàn quốc

Từ sự thành công của Dự án thí điểm, Quỹ Bill & Melinda Gates đồng ý tiếp tục tài trợ không hoàn lại cho Việt Nam Dự án mở rộng 5 năm tiếp theo trên địa bàn 40 tỉnh. Đồng thời Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành văn bản giao cho Bộ TT&TT triển khai thực hiện dự án này. Với các bài học và kinh nghiệm quý báu của Dự án thí điểm, khả năng thành công của Dự án mở rộng là rất lớn, góp phần giải quyết các vấn đề như: Một là giúp các thư viện công cộng và BĐVHX thay đổi cách thức hoạt động và phục vụ thông qua việc ứng dụng CNTT và phát triển kỹ năng phục vụ, qua đó góp phần đạt được tầm nhìn phát triển của hệ thống thư viện công cộng và BĐVHX. Hai là Dự án sẽ góp phần thúc đẩy giảm bớt sự bất bình đẳng về khoảng cách số giữa các vùng dân cư về việc hưởng lợi từ các thành quả do CNTT và truy nhập Internet mang lại, phù hợp với khẩu hiệu của BMGF là “mọi người đều bình đẳng trong việc hưởng lợi do CNTT mang lại”. Ba là cùng với khẩu hiệu “Máy tính và Internet làm giàu thêm cuộc sống” của mình, dự án cũng sẽ: đáp ứng nhu cầu sử dụng máy tính và truy nhập Internet ngày càng tăng của nhân dân tại vùng nông thôn và vùng khó khăn; giúp cải thiện đời sống cho người dân ở vùng nông thôn, góp phần xóa đói giảm nghèo, tạo cơ hội tìm kiếm việc làm và học nghề phù hợp; mở rộng phạm vi thông tin và dịch vụ chính phủ điện tử tại địa phương và làm gia tăng mức độ tiếp cận của người dân địa phương đối với các dịch vụ này. Qua đó cùng góp sức thực hiện đạt được mục tiêu: “Trong 5 năm tới (2011-2015), hệ thống thư viện công cộng sẽ trở thành trung tâm thông tin, văn hóa, giáo dục hữu ích, thân thiện và bình đẳng, tạo điều kiện cho việc học tập suốt đời của người dân ở địa phương”.

Đối với hệ thống BĐVHX, mục tiêu trong giai đoạn 2011-2015 là hệ thống này sẽ trở thành trung tâm thông tin cộng đồng, là ngôi nhà văn hóa chung cho người dân ở vùng nông thôn, góp phần nâng cao dân trí, cải thiện đời sống kinh tế, văn hoá, tinh thần cho mọi người dân vùng nông thôn.