Tôi gặp tiến sĩ Trần Thị Hồng Vân (Giảng viên Đại học giảng viên chuyên ngành Biên phiên dịch, Đại học Western Sydney, Chủ tịch Tổ chức Xúc tiến duy trì ngôn ngữ văn hóa Việt ở Australia - Viet School) tại hội nghị chia sẻ về phương pháp dạy tiếng Việt cho trẻ em ở nước ngoài.
Người phụ nữ bé nhỏ nhưng suốt nhiều năm qua, luôn miệt mài với hành trình bảo tồn, gìn giữ và lan tỏa tiếng Việt đến các em nhỏ là thế hệ kiều bào sinh ra và lớn lên ở Australia. Chị Vân từng tham gia dạy tiếng Việt tình nguyện ở trường Việt ngữ Inner West (2018-2019), trường Mẫu giáo Montessori (2018-2020) và mở lớp tiếng Việt miễn phí tại nhà cho các cháu nhỏ trong cộng đồng người Việt ở Croydon, Sydney từ năm 2021 đến nay.
Chị chia sẻ, cộng đồng người Việt Nam chiếm khoảng 1,2% dân số Australia và tiếng Việt là một trong 4 ngôn ngữ được nói nhiều nhất ngoài tiếng Anh ở quốc gia này. Tuy vậy, việc sử dụng tiếng Việt ở Australia có xu hướng mai một dần từ thế hệ thứ hai trở đi.
Theo chị Vân, với những ai sinh sống ở nước ngoài thì việc giữ được tiếng mẹ đẻ còn có nghĩa là giữ được bản sắc của người Việt ở nơi này. Và những đứa trẻ gốc Việt lớn lên ở nước ngoài sẽ có lúc tự hỏi mình là ai, mình thuộc về đâu. Giữ tiếng Việt không đơn thuần là nói thêm một ngôn ngữ mà còn giúp mỗi đứa trẻ hiểu được cội nguồn, gốc rễ của mình.
Trong nhiều gia đình người Việt ở Australia, do cha mẹ quá bận rộn với công việc hàng ngày nên không có thời gian dạy tiếng Việt cho con. Một số phụ huynh vẫn đặt ưu tiên dạy tiếng Anh do các con phải học tập và tham gia các hoạt động ngoại khóa bằng tiếng Anh, nên càng lớn các cháu càng ít có thời gian học tiếng Việt hơn. Nhiều cha mẹ sống ở nước ngoài mặc dù rất muốn nhưng chưa có phương pháp dạy tiếng Việt cho các con như thế nào.
Chính phủ Australia đã có nhiều hình thức hỗ trợ giúp cộng đồng người Việt Nam duy trì ngôn ngữ mẹ đẻ, bao gồm hệ thống các trường dạy tiếng Việt cộng đồng, với thời gian dạy và học thường là một tuần một buổi. Thế nhưng, thời gian dạy và học tiếng Việt như vậy là chưa đủ, do để học tốt một ngôn ngữ, cho dù là tiếng mẹ đẻ hay một ngôn ngữ thứ hai, luôn cần môi trường thực hành hàng ngày.
Từ những trăn trở trên, chị Vân đã tham gia VietSpeech, đây là dự án do Hội đồng nghiên cứu Australia tài trợ, có quy mô lớn đầu tiên trên thế giới nghiên cứu về năng lực ngôn ngữ của trẻ em gốc Việt ở Australia và việc duy trì tiếng mẹ đẻ trong các gia đình người Việt ở nước ngoài nói chung và Australia nói riêng.
Công trình nghiên cứu bốn năm của chị và đội ngũ giáo sư, tiến sĩ chủ trì dự án VietSpeech đã chứng minh việc giữ tiếng Việt không ảnh hưởng tiêu cực đến năng lực tiếng Anh của trẻ và tìm ra những yếu tố quan trọng trong việc giữ tiếng Việt khi sinh sống ở nước ngoài. Hai trong những yếu tố đó là bố mẹ phải nói tiếng Việt với con ở nhà và thái độ tích cực của bố mẹ đối với việc giữ tiếng Việt và văn hóa Việt.
Chị Vân đã cùng với team VietSpeech thử nghiệm chương trình hỗ trợ các gia đình trong việc giúp con nói và học tiếng Việt có tên là SuperSpeech. Chương trình được thực hiện trực tuyến (do dịch Covid-19) vào năm 2019 và kéo dài 10 tuần với sự tham gia của 15 gia đình sinh sống ở Australia. Chương trình đã nhận được những phản hồi tích cực và nhiều gia đình muốn chương trình được thực hiện lại.
Team VietSpeech cho ra đời cuốn cẩm nang Multilingual Children (Trẻ đa ngữ) - tài liệu cung cấp miễn phí kiến thức cho các gia đình người Việt sinh sống ở nước ngoài về các chủ đề như: Lợi ích của việc duy trì tiếng mẹ đẻ; các chiến lược, cách thức để giúp con duy trì tiếng mẹ đẻ, cách dạy con học tiếng Việt vui từ tài liệu sẵn có và từ sinh hoạt, giao tiếp hàng ngày; kiến thức về hệ thống ngôn ngữ tiếng Anh và tiếng Việt để trẻ có thể so sánh...
Tháng 10/2021, chị Vân tiếp cận Đài SBS Việt ngữ và đề nghị sản xuất chương trình "Cùng giữ tiếng Việt", phát sóng hàng tuần trên SBS Việt ngữ. Chương trình là những cuộc phỏng vấn các gia đình, các bạn trẻ thế hệ thứ 2-3 ở Australia và các nước trên thế giới để lan tỏa những gương sáng trong việc giữ tiếng Việt, các chuyên gia hàng đầu thế giới về phát triển ngôn ngữ của trẻ đa ngữ, giáo dục song ngữ, âm ngữ trị liệu và tôn vinh những nét đẹp và độc đáo của tiếng Việt.
Tháng 3/2023, với sự khích lệ và trợ giúp của Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại Sydney, chị Vân thành lập tổ chức thúc đẩy duy trì ngôn ngữ và văn hóa Việt có tên là VietSchool, với ba sứ mệnh chính: Các lớp tiếng Việt sau giờ học cho học sinh các trường tiểu học tại khu vực Inner West, Sydney và các lớp tiếng Việt trực tuyến; chương trình Đọc sách cùng con, cung cấp một bộ truyện sách tiếng Việt và song ngữ cho 100 gia đình người Việt ở Australia cùng video, tài liệu và seminar hướng dẫn cách đọc truyện với con để phát triển tư duy ngôn ngữ và kết nối với tiếng Việt; chương trình SuperSpeech - khóa huấn luyện các gia đình biết cách giúp con giữ tiếng Việt và phát triển song ngữ.
Tiến sĩ Trần Hồng Vân khẳng định, những công việc chị đã, đang và sẽ làm đều nhằm mục đích lan tỏa tinh thần duy trì tiếng Việt khi ở nước ngoài, mong muốn cho thế hệ thứ 2-3 người Việt vẫn tiếp tục nói được tiếng mẹ đẻ cũng như duy trì văn hóa Việt ở nước ngoài.
Việc nói được tiếng Việt, giữ được bản sắc Việt là mỗi cá nhân người Việt đang làm cho tiếng nói cộng đồng người Việt được rõ nét hơn, giúp cộng đồng người Việt ở nước ngoài lớn mạnh hơn.
Chị chia sẻ: “Việc giữ tiếng Việt cũng giúp gắn kết bố mẹ với con cái, con cháu với ông bà, người thân ở Việt Nam. Rất nhiều phụ huynh mong muốn giữ tiếng Việt cho con nhưng không phải ai cũng biết cách. Thực ra, bố mẹ chính là thầy cô của con ở nhà, chỉ cần họ thường xuyên nói tiếng Việt hay nuôi dưỡng tình yêu tiếng Việt cho con từ bé qua việc đọc sách, sinh hoạt hàng ngày. Chỉ khi có môi trường giao tiếp, có cơ hội sử dụng tiếng Việt, các con mới phát triển và học được ngôn ngữ quê hương.
Việc khuyến khích sử dụng tiếng Việt trong các gia đình thế hệ thứ hai và thứ ba còn giúp xây dựng cộng đồng và nguồn nhân tài cho mối quan hệ hợp tác song phương Việt Nam và Australia”.
Thu Hằng và nhóm PV, BTV
.svg){kind=icon}
