Người Dao ở Bắc Kạn có lịch sử lâu đời. Trong văn hóa của người Dao có sự tiếp thu, giao thoa văn hóa với các cộng đồng tộc người lân cận địa bàn cư trú, mà một trong những biểu hiện nổi bật là chữ viết của người Dao - một số nhà nghiên cứu gọi là chữ “Nôm Dao”.

Đặc biệt ngôn ngữ người Dao thuộc hai phương ngữ chính là phương ngữ Miền vả (của người Dao Đỏ, Dao Quần Chẹt, Dao Tiền) và phương ngữ Mùn vả (của người Dao Quần Trắng, Dao Làn Tẻn). Hai phương ngữ này đều sử dụng chữ Nôm Dao.

Chữ “Nôm Dao” là một hệ thống ký tự chữ Hán được phiên âm ra tiếng Dao. Cộng đồng người Dao, cho đến nay, vẫn còn lưu giữ một quyển sách dùng để dạy những người bắt đầu học chữ người Dao, bằng tiếng Dao, tương tự như cuốn “Tam tự kinh” - sách học vỡ lòng của hệ thống giáo dục Nho giáo thời xưa ở Việt Nam.

Hiện nay, hầu hết cộng đồng người Dao ở các tỉnh đều có các lớp dạy và học chữ "Nôm Dao" do chính người dân bản địa tổ chức. Ví dụ như ông Triệu Tiến Vinh ở xã Ngọc Phái (Chợ Đồn - Bắc Kạn) nhiều năm nay cùng các cộng sự mở lớp "Nôm Dao" dạy con em đồng bào Dao tại địa phương và vùng lân cận.

{keywords}
Ông Triệu Tiến Vinh hàng ngày cùng 2 cộng sự thay nhau đến lớp dạy chữ "Nôm Dao" cho con em người dân tộc Dao tại địa phương và các vùng lân cận.
{keywords}
Lớp học chưc "Nôm Dao" nằm ven đường tỉnh lộ chạy qua xã Ngọc Phái.
{keywords}
Điểm danh trước khi vào giờ học.
{keywords}
Ông Triệu Tiến Vinh đang truyền dạy chữ "Nôm Dao" cho các học trò.
{keywords}
Học trò tham gia lớp học không chỉ có người địa phương mà có cả những em ở tỉnh Tuyên Quang, xã sát với huyện Chợ Đồn sang học nội trú.
{keywords}
Học trò học chữ "Nôm Dao" phải sử dụng bút lông, mực tàu.
{keywords}
Học trò người Dao ở xã Ngọc Phái đang trả bài.
{keywords}
Cộng đồng người Dao, cho đến nay, vẫn còn lưu giữ một quyển sách dùng để dạy những người bắt đầu học chữ người Dao, bằng tiếng Dao - Cuốn “Tam tự kinh” - sách học vỡ lòng của hệ thống giáo dục Nho giáo thời xưa ở Việt Nam.
{keywords}
Đây là những chữ Hán dạng phồn thể, được giữ nguyên tự dạng. Tầng lớp trí thức người Dao, qua các thế hệ, đã Dao hóa cách phát âm các chữ Hán, cho gần gũi với tiếng Dao và vẫn giữ nguyên gốc nghĩa của các từ trong sách này.
{keywords}
Trong quá trình giao lưu văn hóa, người Dao cũng tiếp nhận một số từ của Nôm Tày, Nôm Việt, nhưng được Dao hóa bởi lẽ có nhiều từ và khái niệm mà tiếng Dao không thể hiện hết được.
{keywords}
Lớp học có chỗ trọ cho học trò ở xa.
{keywords}
Hệ thống chữ viết này được các bậc trí thức người Dao trước đây sử dụng trong mọi văn tự của người Dao, từ sách vở học tập đến việc ghi chép ngày, tháng, thơ, văn ...

Ảnh: Thanh Hùng