Nâng cao chất lượng môi trường trong phát triển kinh tế

Tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XIV, với đa số đại biểu tán thành, Quốc hội đã thông qua Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi).

Chia sẻ với báo giới sau khi kết thúc kỳ họp, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà bày tỏ, Luật lần này đã thực hiện được mục tiêu nâng cao chất lượng môi trường trong phát triển kinh tế, góp phần đưa đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, chú trọng vào kinh tế tri thức, kinh tế số, giảm bớt hoạt động phục vụ con người phát triển dựa vào thiên nhiên.

Biến đổi khí hậu tác động rất lớn tới môi trường ĐBSCL

Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) 2020 với 16 chương, 141 điều khá toàn diện so với Luật Bảo vệ môi trường năm 2014. Luật sửa đổi lần này hướng đến mong muốn tạo nền tảng cần thiết cho môi trường toàn diện và thống nhất. Đó là việc chuyển khỏi giai đoạn khó khăn trong giải quyết các vấn đề ô nhiễm môi trường, tiến tới chủ động phòng ngừa và quản lý môi trường.

Song song với nhiệm vụ cải thiện và khắc phục ô nhiễm môi trường, chúng ta cần phòng ngừa, không để các dự án ô nhiễm làm trầm trọng thêm vấn đề môi trường.

Điều này đã đảo ngược xu thế môi trường hiện nay khi các yếu tố môi trường đang bị ô nhiễm trầm trọng như: Nước, không khí, chất thải rắn; tình trạng đa dạng sinh học bị phá vỡ, tài nguyên rừng bị xâm phạm, mất cân bằng hệ sinh thái.

Kèm theo đó là các hoạt động phát triển kinh tế của từng quốc gia và toàn cầu dẫn đến biến đổi khí hậu cực đoan, gây đe dọa đến sức khỏe, tính mạng và phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) 2020 tiếp cận cách thức quản lý khoa học về môi trường dựa trên kinh nghiệm thế giới ở các khâu: Xây dựng các chiến lược phát triển, quy hoạch phát triển, đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá sơ bộ, đánh giá tác động cấp giấy phép, quản lý quá trình hoạt động sản xuất sau này thông qua đánh giá môi trường chiến lược, cấp giấy phép môi trường…

Đồng thời, thông qua áp dụng các biện pháp kỹ thuật như quan trắc, xây dựng cơ sở dữ liệu, thiết kế trên nền kinh tế số có thể huy động tất cả mọi người dân tham gia, giám sát, cung cấp thông tin, tư vấn, phản biện.

Với luật này, người dân sẽ có trách nhiệm, quyền hạn và nghĩa vụ tham gia như một chủ thể trong quá trình triển khai luật bằng việc thể hiện rõ trách nhiệm của chủ thể là cộng đồng người dân.

Theo Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) 2020, dựa trên cơ sở khoa học, Luật cắt giảm rất nhiều thủ tục, tập trung quản lý ở những lĩnh vực có nguy cơ ô nhiễm môi trường cao; tạo điều kiện thông thoáng cho các lĩnh vực, ngành ứng dụng công nghệ hiện đại, thân thiện với môi trường và tiết kiệm nước, tiết kiệm năng lượng, tài nguyên...

Lần đầu tiên, Luật thể hiện rõ mô hình kinh tế tuần hoàn. Ví dụ trong thiết kế, quy hoạch các khu, cụm công nghiệp phải tính toán đến lĩnh vực đầu tư này có thải loại, phế liệu là nguyên liệu đầu vào của lĩnh vực khác, để cuối cùng hướng đến không có chất thải. Các loại nguyên vật liệu sẽ được tái sử dụng.

Cùng với đó, chúng ta tập trung xử lý vấn đề chất thải rắn, ô nhiễm nhựa đại dương, chất thải do nhựa. Bên cạnh đó, có biện pháp phòng ngừa đối với nhiều loại vật liệu, sản phẩm, bao bì khó thay thế.

Chúng ta gắn trách nhiệm của nhà sản xuất với trách nhiệm của người nhập khẩu để khi sản phẩm đó hết hạn sử dụng, những đơn vị này có trách nhiệm thu hồi lại, xử lý.

Một ưu điểm nữa, Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) 2020 đưa ra một hệ thống công cụ quản lý nhà nước. Bên cạnh hoạt động kiểm tra, thanh tra, quan trắc môi trường... theo quy định sẽ có thêm đơn vị kiểm toán môi trường do bản thân doanh nghiệp thực hiện.

Đồng thời, theo luật lần này, dựa trên những tiêu chí khoa học, chúng ta có thể phân định, xem xét, đánh giá, xác định được dự án ô nhiễm hay thân thiện với môi trường. Hiện trong luật, chúng ta không chỉ quan tâm đến chất thải, mà quan tâm đến cả các dự án sử dụng nhiều tài nguyên thiên nhiên, các dự án có vị trí tác động đến hệ sinh thái tự nhiên, các vùng đông dân cư có thiệt hại đến môi trường.

Điều này cho thấy chúng ta đã nhìn nhận vấn đề môi trường rộng hơn. Đó là vấn đề ô nhiễm do chất thải; những tác động do sử dụng quá lớn tài nguyên thiên nhiên, trong đó có tài nguyên rừng, các dự án tác động vào khu vực nhạy cảm, như những khu vực nước được quy hoạch sử dụng cho sản xuất, sinh hoạt, hoặc khu vực dân cư... Chúng ta xem xét toàn diện hơn vấn đề môi trường.

Người đứng đầu Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, "nếu thực hiện luật này tốt, các dự án kinh tế muốn thực hiện phải dựa trên sự cân bằng về môi trường và nó đảm bảo tính bền vững, đảm bảo việc sử dụng một cách tiết kiệm và hiệu quả tài nguyên, tái chế, tái sử dụng, theo nền kinh tế tuần hoàn".

Bộ trưởng Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhận định, việc triển khai Luật sẽ rất khó khăn bởi đây là một luật lớn, đồ sộ và phức tạp. Vì vậy, thời điểm áp dụng luật là ngày 1/1/2022 để các cơ quan thuộc Chính phủ, ủy ban nhân dân các tỉnh tiếp tục cụ thể hóa các quy định liên quan.

Do đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ lựa chọn quy định khoảng 4-5 văn bản mức nghị định, nhưng nội dung sẽ chi tiết, có những quy định mang tính nguyên tắc, chi tiết, để mỗi người dân và doanh nghiệp có thể hiểu, áp dụng dễ dàng.

Cùng với đó, bộ sẽ phối hợp với các tổ chức, đơn vị, chuyên gia để tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn đến doanh nghiệp và người dân. Trong những việc phân cấp nhiều hơn cho địa phương, phân cấp đến cấp xã, cấp phường, cần phải đánh giá tổ chức bộ máy và có những kiến nghị để tổ chức bộ máy, nhân sự đáp ứng được yêu cầu.

Cùng với đó là rất nhiều mục tiêu đã đặt ra như cần phải sớm khoanh lại tình hình ô nhiễm hiện nay và có kế hoạch cải thiện chất lượng môi trường, đặc biệt là về ô nhiễm nước, ô nhiễm không khí, rà soát lại đất rừng tự nhiên. Tất cả vấn đề đó cần được huy động các cơ quan có liên quan, đặc biệt là cơ quan nghiên cứu, tư vấn để xây dựng thành những dự án để thực hiện luật.

Anh Duy