Mỹ-Trung căng thẳng, châu Âu khó xử

Theo SCMP, EU, đối tác thương mại hàng đầu của cả Trung Quốc và Mỹ, đang lâm vào thế khó xử khi đầu tháng này Tổng thống Mỹ Donald Trump gia tăng các áp lực thương mại lên Bắc Kinh, trong đó có việc tăng thuế với 200 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc và ký sắc lệnh cấm Tập đoàn viễn thông Trung Quốc Huawei được tự do mua bán các linh kiện điện tử từ Mỹ.

“Châu Âu đang rơi vào tình thế cực kỳ bế tắc, trong đó các nước tìm cách tồn tại chung với cả Trung Quốc lẫn Mỹ cảm thấy buộc phải đưa ra sự lựa chọn bất khả thi và chứng tỏ rằng mình đứng về bên này hoặc ngả phía bên kia”, ông Gal Luft, đồng giám đốc Viện Phân tích An ninh Toàn cầu có trụ sở Washington nói.

Thương chiến Mỹ-Trung tác động lên kinh tế toàn cầu. Ảnh: insidesmallbusiness

Sau khi các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung sụp đổ hồi đầu tháng 5, các quan chức cấp cao của cả hai bên đã bắt đầu bước vào cuộc chạy đua ngoại giao nhằm tìm kiếm sự ủng hộ và củng cố các mối liên minh trên toàn châu Âu.

Phó Chủ tịch Trung Quốc Vương Kỳ Sơn, người trước đây từng dẫn đầu các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ, đang chuẩn bị có chuyến thăm Đức và Hà Lan trong tuần này. Ngoài ra, ông Lật Chiến Thư, Ủy viên Thường vụ Bộ chính trị Trung Quốc, người được coi như là một trợ lý thân cận của Chủ tịch Tập Cận Bình, vừa kết thúc chuyến thăm 3 nước Hungary, Áo và Na Uy.

Những chuyến thăm các nước châu Âu của ông Vương diễn ra khi Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đang lên kế hoạch đến thủ đô Berlin để hội đàm với Thủ tướng Đức Angela Merkel vào ngày 31/5. Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết, ông Pompeo cũng sẽ thăm Hà Lan, Thụy Sĩ và Anh. Chuyến thăm 4 nước châu Âu của ông Pompeo sẽ mở đường cho chuyến thăm của Tổng thống Donald Trump đến Anh và Pháp trong đầu tháng 6.

EU đang rất thận trọng và giữ cân bằng các lợi ích khi mối quan hệ Mỹ-Trung đang xấu đi đồng thời việc rạn nứt giữa EU-Mỹ về các vấn đề thương mại đang ngày càng lớn hơn. Ngoài ra, mối quan hệ EU-Trung Quốc cũng đã xuất hiện những dấu hiệu của việc đối đầu gia tăng.

Cụ thể, trong một thay đổi mang tính bước ngoặt về chính sách của EU với Trung Quốc, Ủy ban châu Âu (EC) hồi tháng 3 vừa qua đã ban hành một văn kiện chính sách, trong đó lần đầu tiên gọi Trung Quốc là “địch thủ cạnh tranh kinh tế” và “đối thủ hệ thống”.

EU-Trung Quốc vừa là đối tác, vừa là địch thủ. Ảnh: Europa.eu

Tờ SCMP dẫn lời các nhà quan sát nhận định, với sự căng thẳng chiến tranh thương mại đang gia tăng trở lại, châu Âu vốn đã mắc kẹt trong cuộc đối đầu Mỹ-Trung, sẽ trở thành một chiến trường quan trọng với tính toán địa chính trị chiến lược của hai siêu cường kinh tế.

“Châu Âu về cơ bản nhất trí với quan điểm chỉ trích của Mỹ nhằm vào Trung Quốc, nhưng không đồng tình với các phương pháp đối đầu của họ. EU cùng các nước thành viên quan tâm sâu sắc đến sự ổn định của nền kinh tế tự do toàn cầu và không mong muốn xảy ra sự gián đoạn trong quan hệ với bất kỳ bên nào”, ông Tamas Matura, chuyên gia về Trung Quốc kiêm phó giáo sư Đại học Corvinus Budapest ở Hungary cho biết.

Ông John Seaman, học giả tại Viện Quan hệ Quốc tế Pháp, nhận định các nước châu Âu chia sẻ với Mỹ hầu hết sự quan ngại về Trung Quốc. Những quan ngại này gồm yêu cầu mở cửa thị trường và đầu tư hai chiều, cạnh tranh công bằng cũng như sự can thiệp quá mức của Bắc Kinh vào nền kinh tế, các rủi ro an ninh đối với cơ sở hạ tầng quan trọng, ảnh hưởng chính trị ở nước ngoài và đặc biệt là sức mạnh công nghệ ngày càng gia tăng của Trung Quốc.

Theo ông, những động thái mới nhất Washington nhằm chống lại Huawei “là một bước ngoặt rõ ràng trong cách tiếp cận của Mỹ đối với Trung Quốc”. Cụ thể, trong nhiều tháng qua, phía Washington đã cố gắng củng cố một liên minh quốc tế chống lại Huawei, vốn đã trở thành trụ cột trong nỗ lực của Bắc Kinh nhằm mở rộng ảnh hưởng toàn cầu về mặt thương mại và công nghệ.

Australia và Nhật Bản cũng ra lệnh cấm sử dụng thiết bị của Huawei trong mạng 5G để thể hiện sự đoàn kết với Mỹ. Tuy nhiên, nhiều đồng minh của Mỹ ở châu Âu vẫn chưa đưa ra quyết định có nên áp dụng các lệnh cấm lớn hơn với Huawei hay không, dù họ cũng có những lo ngại an ninh tương tự như Mỹ.

Mỹ ra lệnh cấm Huawei vì những lo ngại về an ninh. Ảnh: thenewdaily

Trong chuyến thăm châu Âu sắp tới, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Ngoại trưởng Pompeo dự định sẽ tiếp tục gây sức ép với các đồng minh truyền thống của Mỹ để buộc họ ngả về phía Washington trong cuộc thương chiến với Trung Quốc và Huawei. Đặc biệt, Mỹ muốn các đồng minh cùng chia sẻ sự lo ngại rằng sản phẩm Huawei có thể hỗ trợ Bắc Kinh trong hoạt động gián điệp và làm rối loạn mạng lưới liên lạc của các nước đồng minh.

Tuy nhiên các lãnh đạo Pháp, Đức, Anh và Hà Lan đến nay vẫn tuyên bố tiếp tục kế hoạch triển khai mạng 5G của họ và không chung tay với Washington trong nỗ lực cấm thiết bị của Huawei.

“EU khó có thể theo đuổi lập trường hoàn toàn độc lập vì họ phụ thuộc vào cả Mỹ lẫn Trung Quốc về vấn đề an ninh và kinh tế. Trên thực tế trong những năm gần đây, những lời hô hào tiêu cực về Trung Quốc ở EU đã trở nên quyết liệt hơn dù không đồng nhất, tuy nhiễn vẫn có một số thành viên EU đang tìm kiếm mối quan hệ gần gũi hơn với Trung Quốc”, theo ông Duncan Freeman, học giả tại Trung tâm nghiên cứu EU-Trung Quốc thuộc Đại học châu Âu ở Brussels nói.

Theo nhận định của các chuyên gia được SCMP trích dẫn, kịch bản lạc quan nhất là trong trường hợp cuộc đối đầu giữa Mỹ-Trung kéo dài, châu Âu sẽ cố gắng tranh thủ thời gian để phát triển thực lực của riêng mình.

“Tuy nhiên, trên thực tế, tôi hy vọng EU sẽ đóng vai trò trung gian hòa giải giữa hai bên”, ông Matura nói.

Dù một số nước châu Âu, chẳng hạn như Italy, đã ngả về phía Trung Quốc, đây sẽ không phải là hiện tượng phổ biến bởi “ít nước châu Âu đủ can đảm dám đối đầu với ông Trump vì sợ Mỹ sẽ trút cơn thịnh nộ lên mình”, ông Gal Luft nhận định.

Ông Seaman lại đánh giá chính sách “nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Trump có thể đã khiến châu Âu kinh động, và thậm chí đã gây ra một số oán giận sâu sắc đối với Tổng thống Trump, nhưng điều này không khiến cho châu Âu ngả về phía Trung Quốc.

“Châu Âu đang tìm cách tự vệ tốt nhất có thể để tránh bị cuốn vào một cuộc đối đầu Mỹ-Trung, vì điều này sẽ khiến EU phải đưa ra những lựa chọn rất khắc nghiệt”, ông nói.

Tuấn Trần