"Không để tư nhân chi phối hoạt động báo chí"

- Thời gian qua, các chương trình liên kết sản xuất giữa nhà đài với bên thứ ba để phát sóng trên truyền hình nở rộ, với hàng loạt chương trình ăn khách, chiếm lĩnh khung giờ vàng như Ai là Triệu phú, Tìm kiếm Tài năng, Nhân tố bí ẩn....

Chương trình Tìm kiếm tài năng châu Á vẫn được phát sóng dù chưa được cấp phép

Tuy nhiên, bên cạnh những chương trình có nội dung hay, hấp dẫn, "sạch" thì bắt đầu xuất hiện nhiều hơn hiện tượng nhà đài vi phạm quy định của pháp luật để đáp ứng thời hạn phát sóng của đối tác liên kết theo hợp đồng đã ký. Một thực trạng ngày càng thấy rõ là các đối tác đang nắm quyền chi phối hoạt động liên kết truyền hình, và đôi khi sẵn sàng vì lợi ích cục bộ mà bỏ quan lợi ích chung của công chúng, khi nhiều chương trình bị dư luận nghi ngờ là "dàn xếp kết quả". Bên cạnh đó, có thể thấy các chương trình liên kết chỉ tập trung vào một số ít đối tác như BHD, Cát Tiên Sa... và phần lớn mua lại format của nước ngoài, trong khi việc Việt hóa lại rất hạn chế;  Quả thực, những chương trình được sản xuất theo kịch bản trong nước may ra chỉ đếm được trên đầu ngón tay mà thôi.

Việc các chương trình liên kết để xảy ra hàng loạt lỗi, sai phạm, từ nội dung cho đến vượt quá thời lượng quảng cáo trong thời gian qua đã gây bức xúc cho dư luận xã hội. Những vụ việc như thí sinh uống nhầm axit, ngụy tạo nhân thân để đi thi tài năng... trở thành những scandal ồn ào của làng văn hóa trong nước. Việc chấn chỉnh hoạt động liên kết truyền hình, do vậy, là hợp lý và tất yếu.

Có thể nói, Thông tư số 19/2009 của Bộ TT&TT là văn bản pháp lý đầu tiên điều chỉnh hoạt động liên kết trong sản xuất chương trình PT-TH. Trả lời báo chí tại Họp báo Chính phủ chiều  tối 1/4/2015, Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Bắc Son khẳng định, Thông tư 19 đã tạo điều kiện cho các đài liên kết, thu hút nguồn lực, tạo sân chơi cho nhiều doanh nghiệp tham gia liên kết không chỉ với VTV mà nhiều đài khác. Ngay VTV cũng khẳng định nguồn thu từ các chương trình giải trí trên VTV3, trong đó có nhiều chương trình liên kết bên ngoài chiếm tỉ trọng lớn

Những quy định trong thông tư này nhằm vừa đảm bảo giữ vững nguyên tắc không để tư nhân núp bóng chi phối hoạt động báo chí, vừa tạo hành lang pháp lý cần thiết trong việc thực hiện chủ trương xã hội hóa trong hoạt động văn hóa, thông tin. Các cơ quan sự nghiệp có thu trong đó có VTV, khi thực hiện các quyền tự chủ, liên doanh, liên kết đều phải theo quy định pháp luật, trong đó có Thông tư 19.

Từ năm 2009, khi thông tư có hiệu lực đến nay, nhiều Đài đã có hành lang pháp lý để hoạt động liên kết, riêng VTV được cấp 168 giấy chứng nhận liên kết, Bộ trưởng nhấn mạnh. Riêng VTV từ 2013 đến nay đã được cấp 118 giấy chứng nhận liên kết, ngay trong đầu năm 2015 được cấp 5 giấy.

"Có thể thấy Bộ đã tạo điều kiện thông thoáng trong hoạt động liên kết này. Nhưng vừa qua có một số sai phạm của VTV như chưa có giấy phép đã phát sóng, như vậy là vi phạm, phải chế tài và còn có một số nội dung chưa đúng theo quy định trong hoạt động liên kết", Bộ trưởng chỉ ra.

Liên quan đến đề xuất của VTV về việc bỏ quy định cấp phép chương trình liên kết sản xuất, Bộ TT&TT nhấn mạnh rằng, trong công tác quản lý nhà nước về báo chí, khi cấp Giấy phép hoạt động phát thanh, truyền hình cho các Đài phát thanh, truyền hình, cấu tạo nội dung chương trình cơ bản đã được quy định cụ thể trong Giấy phép. Chủ thể đứng tên và thực hiện các nội dung quy định trong Giấy phép hoạt động phát thanh, truyền hình chính là các Đài phát thanh, truyền hình. Vì vậy, khi các Đài phát thanh, truyền hình liên kết sản xuất chương trình và trao đổi chương trình với các đối tác liên kết thì thực ra, họ đã điều chỉnh nội dung giấy phép được cấp.

Theo quy định của pháp luật hiện hành, việc thay đổi, điều chỉnh nội dung Giấy phép hoạt động báo chí nói chung, và Giấy phép hoạt động PTTH nói riêng phải xin phép cơ quan QLNN về báo chí. Vì thế, việc đăng ký chương trình liên kết với cơ quan QLNN là đúng theo quy định, nhằm đảm bảo rằng nội dung của chương trình sẽ đi đúng tôn chỉ, mục đích của giấy phép, tránh tình trạng nội dung một số chương trình liên kết bị chi phối bởi nhà tài trợ, quảng cáo hoặc của đối tác liên kết, "đánh lừa" người xem.

Mặt khác, do tầm ảnh hưởng, tác động xã hội lớn của truyền hình, việc đăng ký chương trình liên kết sẽ là cơ sở để cơ quan QLNN kiểm soát việc thương mại hóa nội dung chương trình, không để tư nhân núp bóng, lợi ích nhóm chi phối. Hơn nữa, việc đăng ký chỉ áp dụng với những kênh chương trình và chương trình mang tính định kỳ mà thôi: Việc này vẫn phù hợp với các quy định của pháp luật về báo chí và đã bảo đảm yếu tố thông thoáng cần thiết cho nhà đài hoạt động.

Bộ TT&TT cũng khẳng định, đúng là các Đài phát thanh, truyền hình có quyền tự quyết định và chịu trách nhiệm về nội dung, chương trình và thời lượng phát sóng, tuy nhiên quyền tự quyết định này phải phù hợp với các quy định của pháp luật, đặc biệt là các quy định của pháp luật về báo chí. Luật Báo chí, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Báo chí và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật đã quy định cụ thể trách nhiệm của các Tổng Giám đốc, Giám đốc các Đài phát thanh, truyền hình đối với mọi hoạt động của cơ quan báo chí trong đó có cả việc trách nhiệm về nội dung chương trình. Nếu Tổng Giám đốc, Giám đốc các Đài phát thanh, truyền hình buông lỏng trách nhiệm này sẽ dễ dẫn đến tình trạng bị đối tác liên kết và lợi ích nhóm thao túng, kiểm soát và chi phối hoạt động liên kết.

Việc yêu cầu tạm dừng phát sóng các chương trình liên kết chưa được Bộ TT&TT cấp giấy chứng nhận đăng ký là cần thiết để Nhà đài có thể chấn chỉnh hoạt động của mình, cũng như của đối tác liên kết. Do đó, việc VTV vẫn cố tình phát sóng những chương trình này (như Tìm kiếm tài năng châu Á) đang khiến dư luận phải đặt dấu hỏi về việc nhà đài có thực sự muốn chấn chỉnh, lành mạnh hóa các nội dung phát sóng hay không.

Đại diện Bộ TT&TT khẳng định, Theo chương trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật năm 2015, Bộ  đang khẩn trương nghiên cứu, điều chỉnh, bổ sung những quy định liên quan đến hoạt động liên kết sản xuất chương trình bảo đảm phù hợp với thực tiễn, nhưng vẫn bảo đảm quản lý được hoạt động liên kết, để cho hoạt động này phát triển lành mạnh, đúng định hướng, phát huy các ưu điểm và ngăn chặn những hoạt động bán kênh, bán sóng, tư nhân núp bóng.

• Trọng Cầm

Tin liên quan: