Khai thác IUU: Không giải quyết dứt điểm tồn tại, nguy cơ bị ‘thẻ đỏ’ rất cao

Ngày 4/11, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Công điện về việc tập trung thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp cấp bách, trọng tâm chống khai IUU và gỡ cảnh báo “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu.

Vẫn còn tồn tại và hạn chế phải khắc phục

Công điện gửi tới 8 Bộ trưởng các bộ và Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương ven biển, nêu rõ, sau 6 năm triển khai, công tác chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (khai thác IUU), gỡ cảnh báo "thẻ vàng" của Ủy ban châu Âu (EC) đã đạt được một số kết quả và có nhiều chuyển biến tích cực. 

Tuy nhiên, đợt thanh tra lần thứ 4 của Đoàn Thanh tra EC vừa qua cho thấy vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế chậm khắc phục. Trong đó, tình trạng tàu cá vi phạm khai thác IUU ở vùng biển nước ngoài vẫn tiếp tục xảy ra; công tác thực thi pháp luật tại địa phương còn chưa đồng bộ, trách nhiệm thi hành công vụ của một số tổ chức, cá nhân còn rất hạn chế, chậm trễ trong điều tra, xác minh, xử lý các vụ việc vi phạm khai thác IUU.

Đặc biệt, vẫn còn tình trạng vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài, xử phạt hành vi vi phạm quy định về mất kết nối VMS, vượt ranh giới trên biển. Công tác quản lý đội tàu, theo dõi, kiểm soát hoạt động của tàu cá cũng chưa quyết liệt, chặt chẽ đảm bảo theo quy định; công tác truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác vẫn còn yếu và nhiều thiếu sót. 

“Nếu không sớm giải quyết dứt điểm các tồn tại, hạn chế nêu trên thì nguy cơ bị nâng cảnh báo lên "thẻ đỏ" là rất cao”, Công điện nhấn mạnh. 

Theo đó, trong Công điện chỉ rõ nguyên nhân vẫn còn tình trạng trên chủ yếu là do sự chủ quan của nhiều cơ quan quản lý liên quan. Đặc biệt, một số địa phương chưa thực hiện nghiêm túc, triệt để, toàn diện các nhiệm vụ, giải pháp được giao. 

Người đứng đầu chính quyền các cấp, các sở, ban ngành và lực lượng chức năng tại địa phương chưa nêu cao trách nhiệm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức triển khai thực hiện các chỉ đạo của Thường trực Ban Bí thư, của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

Thực hiện quyết tâm gỡ cảnh báo "thẻ vàng" không phải chỉ để đối phó với EC mà là vì lợi ích của quốc gia, của dân tộc, đảm bảo lợi ích của người dân; phát triển ngành thủy sản bền vững, có trách nhiệm và hội nhập quốc tế; thể hiện trách nhiệm quốc tế của Việt Nam trong thực hiện các cam kết, điều ước quốc tế trong bảo vệ môi trường biển, hệ sinh thái biển bền vững, phát triển bền vững kinh tế biển gắn với đảm bảo an ninh chủ quyền biển đảo của Tổ quốc, Công điện của Thủ tướng nêu rõ.

Tổng kiểm tra, rà soát toàn bộ tàu cá

Trước thực trạng trên, Thủ tướng yêu cầu Bộ trưởng các bộ có liên quan, Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương ven biển phải thống nhất nhận thức, quan điểm trên trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, lực lượng chức năng trực thuộc; nêu cao trách nhiệm người đứng đầu. 

Bên cạnh đó, tập trung chỉ đạo triển khai thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, cấp bách chống khai thác IUU, quyết tâm gỡ cảnh báo "thẻ vàng" của EC tại đợt thanh tra lần thứ 5 (dự kiến vào cuối quý II/2024). Đồng thời, thực hiện có hiệu quả ý kiến chỉ đạo của Thường trực Ban Bí thư, của Thủ tướng Chính phủ và của Trưởng Ban Chỉ đạo Quốc gia về IUU; phải gắn trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp và lực lượng chức năng với kết quả thực hiện chống khai thác IUU.

Ngoài ra, cần đảm bảo kinh phí, bố trí cán bộ đủ năng lực, chuyên môn nghiệp vụ, khẩn trương hoàn thành việc khắc phục các tồn tại, hạn chế trong công tác chống khai thác IUU; kiên quyết xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vì lợi ích riêng cố tình thực hiện hành vi trái phép ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia, hình ảnh của đất nước trên trường quốc tế.

Thủ tướng cũng yêu cầu tiếp tục triển khai thực hiện các hình thức, hoạt động thông tin truyền thông phù hợp cả trong nước và trên diễn đàn quốc tế về nỗ lực chống khai thác IUU của Việt Nam; tuyên truyền, tập huấn các quy định pháp luật chống khai thác IUU cho cộng đồng ngư dân và các tổ chức, cá nhân có liên quan.

Về khung pháp lý và chính sách, Thủ tướng yêu cầu rà soát, nghiên cứu sửa đổi và bổ sung các định pháp luật có liên quan đảm bảo thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật và điều kiện của nước ta dựa trên khuyến nghị của EC trong đợt thanh tra vừa qua. Đồng thời, ban hành cơ chế, chính sách chuyển đổi, hỗ trợ sinh kế cho ngư dân tự nguyện không tham gia hoạt động khai thác thủy sản hoặc tàu cá không còn đủ điều kiện theo quy định.

Thủ tướng yêu cầu tổng kiểm tra, rà soát toàn bộ các tàu cá trên địa bàn đảm bảo nắm chắc thực trạng (số lượng tàu, tàu cá đã hoặc chưa hoặc hết hạn đăng ký, đăng kiểm, cấp phép; tàu cá đã chuyển nhượng, mua bán, xóa đăng ký; tàu cá hoạt động trên địa bàn ngoài tỉnh, tàu cá chưa lắp thiết bị VMS…); xử lý nghiêm, triệt để theo quy định tàu cá "3 không", tàu cá không đủ điều kiện tham gia khai thác thủy sản.

Tổ chức làm việc, trực tiếp hướng dẫn từng chủ tàu thủ tục đăng ký, đăng kiểm, cấp giấy phép và cập nhật 100% dữ liệu tàu cá vào Cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase).

Theo dõi, giám sát 100% tàu cá hoạt động trên biển qua hệ thống giám sát tàu cá, nắm rõ và xử lý nghiêm từng trường hợp vi phạm quy định về mất kết nối VMS. Đảm bảo 100% tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên ra vào cảng, xuất nhập bến phải có đầy đủ giấy tờ, có lắp đặt thiết bị VMS (thiết bị VMS trên tàu phải hoạt động liên tục theo quy định)…

Cùng với đó, 100% tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên bốc dỡ sản phẩm thủy sản khai thác tại cảng cá phải được giám sát và truy xuất nguồn gốc. Thực hiện đúng quy định công tác xác nhận, chứng nhận sản phẩm thủy sản khai thác trong nước, nghiêm cấm và xử lý nghiêm các trường hợp hợp thức hóa hồ sơ.

Tổng rà soát các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU đảm bảo hồ sơ đầy đủ, hợp pháp, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Trong đó, đặc biệt tập trung vào các lô hàng cá ngừ vây vàng, mắt to, cá cờ kiếm.

Hoàn thiện, đưa vào sử dụng Hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử.

Định kỳ trước ngày 25 hàng tháng báo cáo kết quả thực hiện chống khai thác IUU về Bộ NN-PTNT để tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban chỉ đạo quốc gia về IUU, Công điện nêu rõ.