Vẫn bán nhiều nhưng tiền thu ít

Báo cáo mới nhất của Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN-PTNT) cho thấy, gạo Việt Nam xuất khẩu vẫn trong tình trạng bán nhiều nhưng tiền thu ít. Cụ thể, 9 tháng năm 2019, khối lượng xuất khẩu gạo ước đạt 5,2 triệu tấn, tăng 5,9%, song giá trị đạt 2,24 tỷ USD giảm tới gần 10% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong 8 tháng đầu năm, Philippines đứng vị trí thứ nhất về thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam với 36% thị phần, đạt 1,76 triệu tấn và 720,4 triệu USD, gấp 2,9 lần về khối lượng và gấp 2,6 lần về giá trị so với cùng kỳ năm 2018. Ngoài ra, các thị trường có giá trị xuất khẩu gạo tăng mạnh là: Úc (75,2%), Bờ Biển Ngà (57,1%), Irắc (34,8%), Hồng Kông (34,7%), Tanzania (34%) và Ả rập xê út (27%).

Dù xuất khẩu qua các thị trường đều tăng mạnh, song giá gạo xuất khẩu bình quân 8 tháng đầu năm 2019 đạt 435 USD/tấn, giảm 3,8% so với cùng kỳ năm 2018.

{keywords}
Giá gạo Việt xuất khẩu đang ở mức thấp nhất trong vòng 12 năm qua

Đáng chú ý, trong tháng 9/2019, trên thị trường thế giới, giá gạo xuất khẩu Ấn Độ tăng nhờ đồng Rupee hồi phục, đồng Baht tăng trở lại giúp giá gạo Thái Lan ổn định ở mức cao trong gần một năm qua và đắt hơn so với các đối thủ cạnh tranh khác ở châu Á. Trong khi nhu cầu tiêu thụ ảm đạm giữ giá gạo Việt Nam ở mức thấp gần 12 năm.

Cụ thể, gạo đồ 5% tấm Ấn Độ tăng từ 366-374 USD/tấn lên 373-379 USD/tấn. Gạo 5% tấm của Thái Lan tuy giảm từ 410-422 USD/tấn xuống 400-418 USD/tấn (FOB Bangkok) nhưng vẫn cao hơn giá gạo của Việt Nam. Hiện gạo 5% tấm của Việt Nam giảm từ 325-330 USD/tấn xuống còn 325 USD/tấn (FOB cảng Sài Gòn).

Theo Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản, nguồn cung gạo tăng lên khi mực nước lưu vực sông Mekong đang hỗ trợ tích cực cho tình hình sản xuất lúa gạo các nước khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, nhu cầu gạo vẫn hạn chế do thị trường toàn cầu đang bị ảnh hưởng bởi thương mại, suy thoái và đồng đô la Mỹ tăng giá làm hạn chế sức mua.

Thực tế hiện nay, tại ĐBSCL giá lúa gạo trong tháng 9 đang diễn biến theo xu hướng giảm đồng loạt với mức giảm 600-800 đồng/kg đối ởl úa thường IR50404 và 100-200 đồng/kg đối với lúa chất lượng cao.

Gạo Việt tìm đường sang châu Phi

Dự báo giá lúa, gạo trong nước có thể giảm nhẹ do thiếu vắng nhu cầu mới, thị trường xuất khẩu gạo bế tắc trong thời gian tới. Chưa kể, trong tháng 9/2019, chính phủ Phillippines cho biết sẽ cân nhắc sử dụng đa dạng các biện pháp phi thuế, như yêu cầu nghiêm ngặt về vệ sinh và kiểm dịch thực vật, để điều chỉnh hoạt động nhập khẩu gạo.

Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp Phillippines cũng đề xuất áp thuế tự vệ đối với nhập khẩu gạo, dự kiến sẽ không thấp hơn 30%, do quy định trong Đạo luật Cộng hòa số 8800 của nước này có đề cập việc áp thuế 30-80% đối với gạo nhập khẩu vượt quá 350 nghìn tấn. Như vậy, gạo nhập khẩu vào Philippines, ngoài việc phải chịu thuế quan 35%, mức thuế phải chịu thấp nhất sẽ là 65% nếu lượng nhập quá 350 nghìn tấn.

Điều này có thể là sẽ gây trở ngại cho hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam sang thị trường này trong thời gian tới, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản nhận định.

{keywords}
Gạo Việt Nam tính cách mở rộng sang các thị trường khác, đặc biệt là thị trường châu Phi

Tuy nhiên, ở một diễn biến khác có chiều hướng tích cực, đối thủ lớn của gạo Việt là Thái Lan đang gặp tình hình hạn hán nghiêm trọng ảnh hưởng đến sản lượng gạo của của nước này. Trong khi Singapore - quốc gia thường xuyên nhập khoảng 30-40% gạo từ Thái Lan - đang xem xét chiến lược đa dạng hóa nhập khẩu từ các nguồn khác. Do đó, thời gian tới, cơ hội tiếp cận thị trường gạo Singapore sẽ mở ra với các quốc gia trên, đặc biệt là Việt Nam và Campuchia vì có lợi thế giao thương cùng với Singapore.

Ngoài ra, Nhật Bản, quốc gia thường xuyên nhập khẩu 50% gạo từ Mỹ, cũng xem xét chuyển hướng sang nhập khẩu gạo từ các quốc gia ký kết Hiệp định CPTPP, trong đó có Việt Nam.

Trao đổi với báo chí về ngành lúa gạo Việt Nam, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Nguyễn Xuân Cường cho biết, năm nay thị trường có sự thay đổi đột biến. Trung Quốc vốn nhập khẩu tới 2 triệu tấn mỗi năm thì từ đầu năm 2019 đến nay mới mua chưa tới 400.000 tấn.

Hiện gạo Việt xuất khẩu sang Trung Quốc giảm mạnh. Thị trường 1,4 tỷ dân này chỉ chiếm khoảng hơn 8% tổng giá trị xuất gạo của Việt Nam.

Theo ông Cường, ngành lúa gạo đang gặp nhiều khó khăn, nhưng năm nay, các doanh nghiệp, người nông dân chuyển dịch thị trường rất tốt. Đặc biệt, xuất khẩu gạo đã mở rộng xuất khẩu sang thị trường châu Mỹ, Philippines...

“Thương mại toàn cầu hiện nay một năm chỉ khoảng 36-40 triệu tấn gạo. Không lý gì một năm Việt Nam bán 7 triệu tấn gạo nhưng tiền đem về lại được rất ít, luôn bị động”, Bộ trưởng NN-PTNT cho hay. Về lâu dài, tới đây Việt Nam cần giảm diện tích trồng lúa, thay bằng các đối tượng nuôi trồng, sản xuất khác đang rất hiệu quả.

"Chúng ta vẫn giữ vững an ninh lương thực và xuất khẩu một phần phù hợp. Ngoài ra, vấn đề cần quan tâm tiếp theo là tổ chức lại thị trường trong nước để đảm bảo gạo có chất lượng, bao bì, khả năng cung ứng tốt", Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nói.

Ngoài ra, cần thúc đẩy, mở rộng thị trường khu vực châu Phi, Trung Đông; những thị trường có khoảng cách địa lý gần như Indonesia, Philippines.

Tâm An