Trải qua năm 2023 đầy biến động, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam phải chống chọi với những thử thách tưởng chừng chưa từng xuất hiện. Không chỉ chịu ảnh hưởng từ hậu quả kéo dài của đại dịch COVID-19, mà cả những biến động kinh tế toàn cầu đã làm chao đảo thị trường trong nước. 

Sức ép khốc liệt từ thị trường

Theo số liệu do Tổng cục Thống kê công bố, năm 2023 chứng kiến sự chững lại và khó khăn của nhiều doanh nghiệp. Dù có 159,3 nghìn doanh nghiệp mới thành lập, tăng nhẹ 7,2% so với năm trước, song tổng vốn đăng ký chỉ đạt 1.521,3 nghìn tỷ đồng, giảm 4,4%. Tuy nhiên, đây không phải là tín hiệu tích cực khi vốn đăng ký bình quân mỗi doanh nghiệp tiếp tục giảm, cho thấy sự bất ổn trong thị trường.

Đáng lo ngại hơn, số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường năm 2023 lên tới 172,6 nghìn, tăng mạnh 20,5% so với năm 2022. Không chỉ những công ty nhỏ và vừa, mà cả các xí nghiệp quy mô lớn cũng lần lượt thất bại trước tình hình kinh doanh ảm đạm, doanh thu và lợi nhuận sụt giảm. Khó khăn liên tục bủa vây, buộc các doanh nghiệp phải tái cấu trúc, thu hẹp quy mô và tìm giải pháp tiết kiệm chi phí, trong khi vẫn duy trì năng lực sản xuất và giữ chân khách hàng.

ho tro doanh nghiep hoi phuc suc khoe.jpg
Tình hình đăng ký doanh nghiệp năm 2023. Nguồn: Tổng cục thống kê

Việt Nam, với đặc điểm là một nền kinh tế mở rộng, đã tham gia 19 Hiệp định Thương mại Tự do (FTA), trong đó 16 hiệp định đã có hiệu lực. Tuy nhiên, sự bấp bênh từ bối cảnh kinh tế toàn cầu khi các quốc gia lớn chịu áp lực của lạm phát, lãi suất cao và nhu cầu tiêu dùng giảm sút đã ảnh hưởng nặng nề đến các doanh nghiệp trong nước. Thương mại toàn cầu giảm 5% so với kỷ lục năm 2022 đã tạo ra áp lực lớn lên Việt Nam, tác động trực tiếp tới lợi nhuận và sự sống còn của các doanh nghiệp.

Trong nước, doanh nghiệp phải đối diện với chi phí vốn cao, dòng tiền khan hiếm, làm dấy lên lo lắng đặc biệt trong ngành bất động sản khi nhiều công ty mất khả năng tiếp cận nguồn vốn. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang đối mặt với sự mất lòng tin nghiêm trọng, cảnh báo một nguy cơ không thể trốn tránh.

Dù đưa ra nhiều chính sách hỗ trợ như giảm 2% thuế suất giá trị gia tăng, giảm thuế bảo vệ môi trường, và gia hạn thời hạn nộp thuế, nhưng các chuyên gia kinh tế cho rằng những biện pháp này chưa đủ mạnh mẽ để giúp doanh nghiệp vượt qua sóng gió hiện tại.

Năm 2024 đối mặt khó khăn tiếp diễn

Dự báo cho năm 2024 vẫn chưa mấy lạc quan khi kinh tế toàn cầu tiếp tục chậm lại, nhu cầu xuất khẩu từ các đối tác lớn sụt giảm. Ngoài ra, dư địa tài khóa trong nước ngày càng thu hẹp cùng với rủi ro tiềm ẩn trong thị trường tiền tệ và bất động sản vẫn hiện hữu.

Trong tháng 7/2024, cả nước có 14,7 nghìn doanh nghiệp thành lập mới với số vốn đăng ký là hơn 110 nghìn tỷ đồng và số lao động đăng ký hơn 88,4 nghìn lao động, giảm 6,3% về số doanh nghiệp, giảm 22,8% về vốn đăng ký và tăng 3,3% về số lao động so với tháng 6/2024. 

So với cùng kỳ năm trước, tăng 7,3% về số doanh nghiệp, giảm 13% về số vốn đăng ký và tăng 11,9% về số lao động. Vốn đăng ký bình quân một doanh nghiệp thành lập mới trong tháng đạt 7,5 tỷ đồng, giảm 17,6% so với tháng trước và giảm 18,9% so với cùng kỳ năm trước. Bên cạnh đó, cả nước còn có hơn 6,8 nghìn doanh nghiệp quay trở lại hoạt động, tăng 26,2% so với tháng trước và giảm 0,7% so với cùng kỳ năm 2023.

Tính chung 7 tháng năm 2024, cả nước có hơn 95,2 nghìn doanh nghiệp đăng ký thành lập mới với tổng số vốn đăng ký là 854,6 nghìn tỷ đồng và tổng số lao động đăng ký gần 600,4 nghìn lao động, tăng 6,3% về số doanh nghiệp, tăng 2,4% về vốn đăng ký và tăng 2,0% về số lao động so với cùng kỳ năm trước.

Vốn đăng ký bình quân một doanh nghiệp thành lập mới trong bảy tháng năm 2024 đạt 9,0 tỷ đồng, giảm 3,6% so với cùng kỳ năm 2023. Nếu tính cả 919,2 nghìn tỷ đồng vốn đăng ký tăng thêm của hơn 27,1 nghìn doanh nghiệp tăng vốn, tổng số vốn đăng ký bổ sung vào nền kinh tế trong bảy tháng năm 2024 là 1.773,8 nghìn tỷ đồng, giảm 9,1% so với cùng kỳ năm 2023.

Bên cạnh đó, cả nước có gần 44,3 nghìn doanh nghiệp quay trở lại hoạt động (tăng 4,7% so với cùng kỳ năm 2023), nâng tổng số doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động trong 7 tháng năm 2024 lên gần 139,5 nghìn doanh nghiệp, tăng 5,8% so với cùng kỳ năm 2023. Bình quân một tháng có hơn 19,9 nghìn doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động.

Theo khu vực kinh tế, bảy tháng năm 2024 có 919 doanh nghiệp thành lập mới thuộc khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản, giảm 2,8% so với cùng kỳ năm trước; 22,4 nghìn doanh nghiệp thuộc khu vực công nghiệp và xây dựng, tăng 4,8%; 71,9 nghìn doanh nghiệp thuộc khu vực dịch vụ, tăng 6,8%.

Cũng trong tháng 7/2024, có 6.837 doanh nghiệp đăng ký tạm ngừng kinh doanh có thời hạn, tăng 26,2% so với tháng trước và giảm 0,7% so với cùng kỳ năm 2023; 7.035 doanh nghiệp ngừng hoạt động chờ làm thủ tục giải thể, tăng 30,2% và tăng 33,8%; có 1.730 doanh nghiệp hoàn tất thủ tục giải thể, giảm 22,4% và tăng 9,4%.

Tính chung 7 tháng năm 2024, số doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh có thời hạn là hơn 78 nghìn doanh nghiệp, tăng 16,7% so với cùng kỳ năm trước; hơn 35,5 nghìn doanh nghiệp ngừng hoạt động chờ làm thủ tục giải thể, giảm 1,5%; 11,9 nghìn doanh nghiệp hoàn tất thủ tục giải thể, tăng 14,5%. Bình quân một tháng có hơn 17,9 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường

Trước đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cuối năm 2023 đã quyết định giảm 50% mức thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu áp dụng đến hết năm 2024. Đồng thời, Bộ Tài chính cũng chuẩn bị các chính sách giảm bớt một số lệ phí nhằm khuyến khích sự phục hồi của doanh nghiệp, với dự kiến giảm khoảng 100 tỷ đồng/năm.

Ngoài ra, Chính phủ tiếp tục chính sách giảm thuế giá trị gia tăng (2%) đến giữa năm 2024, dự kiến giảm thu ngân sách nhà nước khoảng 25 nghìn tỷ đồng. Thông tư 13/2023/TT-BKHĐT do Bộ Kế hoạch và Đầu tư ban hành đã đưa ra cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân kinh doanh bền vững, giúp các doanh nghiệp tiếp cận chính sách hỗ trợ hiệu quả hơn.

Các ngân hàng thương mại đã điều chỉnh giảm lãi suất, giúp doanh nghiệp dễ thở hơn trong việc vay vốn, trong khi Bộ Tài chính đang xem xét điều chỉnh thuế suất xuất nhập khẩu đối với nguyên liệu đầu vào, góp phần giảm chi phí sản xuất kinh doanh.

Với sự đồng hành không ngừng nghỉ của Chính phủ và các Bộ, ngành, hy vọng rằng doanh nghiệp Việt Nam sẽ nhanh chóng phục hồi và thích ứng tốt hơn với thách thức tiếp theo trong năm 2024. Sự hỗ trợ kịp thời sẽ là chìa khóa để giúp doanh nghiệp không chỉ tồn tại mà còn vươn mình mạnh mẽ hơn, khẳng định vị thế trong bối cảnh kinh tế ngày càng cạnh tranh.