Hà Giang nổi tiếng với các làng nghề truyền thống của 22 dân tộc nơi đây. Trong đó, nhiều nghề truyền thống được phục hồi, phát triển thịnh vượng không chỉ giải quyết việc làm cho người lao động mà còn hội tụ giá trị văn hóa đa dạng, độc đáo của 19 dân tộc trên dải đất biên cương cực Bắc Tổ quốc.
Tiêu biểu như nghề dệt lanh truyền thống của dân tộc H'Mông, làng nghề thổ cẩm của dân tộc Lô Lô, dân tộc Pà Thẻn, làng nghề chạm bạc, nghề làm giấy bản của dân tộc Dao, nghề làm khèn H'Mông, nghề rèn dao, nghề rèn lưỡi cày...
Cao nguyên đá Đồng Văn nơi có tới trên 90% đồng bào dân tộc H'Mông sinh sống. Đến nay, bà con vẫn từ sản xuất nhiều đồ dùng để phục vụ đời sống sinh hoạt. Đặc biệt, du khách còn có cơ hội tìm hiểu nghề làm khèn H'Mông. Cuộc sống hôm nay không ít giá trị truyền thống bị mai một, nhưng đồng bào H'Mông vẫn giữ gìn được cây khèn với kỹ năng chế tạo công phu, chuẩn xác.
Lên Cổng trời Quản Bạ, du khách sẽ được tận mắt chứng kiến nghề dệt lanh, nhuộm chàm của đồng bào dân tộc H'Mông ở xã Lùng Tám. Loại vải này có đặc tính là ấm về mùa Đông, mát về mùa Hè và bền đẹp. Bởi thế người H'Mông rất ưa chuộng những sản phẩm được làm từ cây lanh. Đồng bào H'Mông quan niệm chỉ có mặc vải lanh mới không bị lạc tổ tiên.
Nếu ghé qua huyện Hoàng Su Phì, Xín Mần, du khách sẽ được tận mắt xem người Dao chạm bạc. Nghề này được đồng bào Dao sống tại các xã vùng sâu, vùng xa lưu truyền các thủ pháp kỹ thuật và nghệ thuật tinh xảo hàng trăm năm nay. Sản phẩm của họ gồm các loại vòng bạc, hoa trang trí, xà tích, lắc, xuyến, hoa tai, nhẫn, chuông...
Ngày 25/11/2010 đánh dấu sự ra đời của 4 làng nghề, làng nghề truyền thống đầu tiên trên địa bàn tỉnh (theo Quyết định 3766 của UBND tỉnh) gồm: làng nghề truyền thống nấu rượu thóc Nàng Đôn, xã Nàng Đôn (Hoàng Su Phì); dệt thổ cẩm dân tộc Tày, xã Xuân Giang (Quang Bình); dệt thổ cẩm dân tộc Pà Thẻn, xã Tân Bắc (Quang Bình); Làng nghề Dệt thổ cẩm thôn Lùng Tao, xã Cao Bồ (Vị Xuyên).
Hiện, tại 10/11 huyện, thành phố (trừ huyện Yên Minh) có tổng số 37 làng nghề và 4 làng nghề truyền thống được công nhận với 5 nhóm ngành: Chế biến lương thực, thực phẩm (chiếm 46,34%); dệt, nhuộm may mặc (chiếm 29,27%); thủ công mỹ nghệ (17,07%), nghề cơ kim khí (4,88%), sản xuất giấy Bản (2,44%).
Các làng nghề tập trung nhiều nhất ở 3 huyện: Đồng Văn (8 làng nghề), Quang Bình (6 làng nghề), Bắc Quang (7 làng nghề). Các nghề thủ công khá phong phú ở nhiều lĩnh vực như: Mây tre đan, chế biến chè, nấu rượu, làm bánh chưng, dệt thổ cẩm, chổi chít, đan lát, chế tác khèn Mông, rèn đúc nông cụ, sản xuất giấy Bản...
Theo số liệu thống kê của tỉnh, Hà Giang hiện có 41 làng nghề và làng nghề truyền thống. Xác định đây là tiềm năng để tỉnh đẩy mạnh phát triển du lịch, ngoài việc khôi phục, bảo tồn, gìn giữ và phát huy tinh hoa văn hóa dân tộc, Hà Giang đặc biệt quan tâm vấn đề bảo vệ môi trường tại các làng nghề và coi đây là hoạt động có ý nghĩa “sống còn” trong tiến trình phát triển bền vững.
Tổng nguồn nhân lực sẵn có trong các làng nghề lên đến hơn 4.300 người. Nhiều làng nghề phát triển hưng thịnh đã tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương. Trung bình, mỗi hộ sản xuất có từ 2 – 3 lao động là người trong gia đình và thuê thêm hàng chục lao động vào thời gian cao điểm sản xuất, kinh doanh, nâng tổng số lao động thuê thêm trong các làng nghề lên hơn 700 người.
Theo đánh giá của các ngành chức năng, mặc dù các làng nghề tại Hà Giang không ngừng được khôi phục, tạo đà phát triển. Để đáp ứng mục tiêu phát triển bền vững, phát triển xanh, thời gian qua, UBND tỉnh đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật, các chương trình, kế hoạch để triển khai thực hiện chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước về quản lý, bảo vệ môi trường tại các làng nghề; tuy nhiên, thực tiễn vẫn còn không ít hạn chế.
Theo kết quả mới đây của Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) trong thực hiện nhiệm vụ điều tra, phân loại làng nghề theo mức độ ô nhiễm môi trường cho thấy: Chỉ có 12/41 làng nghề xây dựng phương án bảo vệ môi trường làng nghề (theo Khoản 1, Điều 56, Luật bảo vệ môi trường ). Số làng nghề chưa có phương án bảo vệ môi trường còn rất lớn, chiếm đến 70,74% tổng số làng nghề.
Bởi vậy, để duy trì và phát triển làng nghề, các ngành chức năng tỉnh Hà Giang đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp như: Tăng cường quản lý làng nghề; thực hiện lồng ghép các nguồn kinh phí hỗ trợ và đầu tư cho phát triển làng nghề; hỗ trợ mở rộng quy mô và đa dạng mẫu mã gắn với quảng bá, tiêu thụ sản phẩm; chú trọng đào tạo nghề cho lao động vùng nông thôn nhằm giúp người dân nâng cao trình độ tay nghề, tạo ra nhiều sản phẩm có chất lượng và mang tính độc đáo riêng có của mỗi làng nghề.
Đặc biệt, căn cứ kết quả thực hiện nhiệm vụ, quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường , Sở TN&MT đã đề xuất UBND tỉnh xem xét chỉ đạo Sở Nông nghiệp và PTNT: Từ năm 2023, không trình UBND tỉnh quyết định công nhận làng nghề khi các làng nghề không đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường . Đồng thời, thu hồi bằng công nhận đối với làng nghề không bảo đảm các yêu cầu về bảo vệ môi trường theo quy định.
Những động thái này là minh chứng sống động cho thấy quyết tâm của Hà Giang nhằm đạt được mục tiêu phát triển xanh, phát triển bền vững, hiện đại hóa và đổi mới diện mạo nông thôn.
Yên Minh
.svg){kind=icon}
