Lập tiếp kỷ lục về số người chết não hiến tạng

Tính riêng 2 tháng đầu năm 2025, cả nước có 16 ca chết não hiến tạng, thông tin được đưa ra tại hội thảo về truyền thông vận động hiến ghép tạng ngày 5/3.

Cả năm 2022, 2023, mỗi năm cả nước chỉ có 14 ca chết não hiến tạng. Năm 2024, kỷ lục Việt Nam có 41 ca chết não hiến tạng (18 ca ở Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức; 5 ca ở Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ; 5 bệnh viện gồm Trung ương Quân đội 108, Chợ Rẫy, Thanh Nhàn, Bình Dương, Quân y 103 mỗi nơi có 2 ca, 8 bệnh viện khác mỗi nơi 1 ca). 

Từ nguồn hiến của 41 trường hợp này, 157 người được cứu sống trong tổng số 1.214 ca ghép tạng thực hiện trong năm 2024 trên cả nước. Tỷ lệ ca ghép tạng từ người cho chết não tăng lên gần 13%, gấp 3 so với trước đây nhưng vẫn quá ít ỏi so với thế giới (90% ca ghép tạng từ nguồn cho chết não, số còn lại từ người cho sống).

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến, Chủ tịch Hội Vận động hiến mô tạng quốc gia, từ ca ghép tạng đầu tiên tại Việt Nam (là trường hợp ghép thận) tháng 6/1992, đến nay, Việt Nam đã ghép được hơn 9.500 trường hợp. Tổng số người đăng ký hiến tạng trong cả nước tính đến nay là khoảng 103.000 người (10% dân số). 

Tiến sĩ Dương Đức Hùng, Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cho biết, trong 2 tháng đầu năm, bệnh viện vận động được 13 ca chết não hiến tạng. Ngoài ra, viện cũng vận động được 5 trường hợp đồng ý hiến tạng nhưng không thể lấy được tạng trong đó có nguyên nhân tạng không đủ điều kiện để ghép cho người khác.

"Năm 2025, số trường hợp được vận động hiến tạng thành công ở bệnh viện kỳ vọng sẽ 'bùng nổ'. Chúng tôi đặt mục tiêu đạt 100 ca, chắc chắn sẽ sớm qua mốc 50 ca", ông Hùng nói.

Đãi ngộ cho người vận động hiến tạng chưa phù hợp

Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức mới đây tổng kết, năm 2024, trong 741 bệnh nhân có tiềm năng chết não, nhóm nhân viên vận động hiến tạng của bệnh viện tiếp cận, mỗi trường hợp được vận động từ 8 - 10 lần. Kết quả có 36 ca đồng ý hiến tạng.

Tuy nhiên, vì nhiều lý do (trong đó có nguyên nhân tạng người chết não không sử dụng được hoặc phút cuối chuẩn bị lấy tạng xuất hiện tình huống một người nhà không đồng ý), cuối cùng, số ca chết não hiến tạng tại bệnh viện này năm qua rút xuống còn 18 ca.

Dù dành rất nhiều công sức, tâm huyết và kiên nhẫn để vận động gia đình người chết não đồng ý hiến tạng người thân, nhưng thực tế, chế độ đãi ngộ cho các "vận động viên" đặc biệt tại các bệnh viện chưa xứng đáng.

ghep tang.jpg
Các bác sĩ Bệnh viện Việt Đức trong ca ghép tim - gan đồng thời, tháng 10/2024. Ảnh: BVCC

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn đánh giá, đây là "khoảng trống cần được lấp đầy". Theo GS. Trần Văn Thuấn, hiện chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng cho hoạt động tư vấn hiến tặng mô, tạng từ người chết não, chết tim. Chỉ một số bệnh viện thành lập được tổ tư vấn, vận động hiến tạng do chưa có chế độ đãi ngộ phù hợp. 

"Ở nhiều nước phát triển, tư vấn hiến tặng mô, tạng tại bệnh viện là một phần quan trọng trong hệ thống y tế. Đội ngũ tư vấn được đào tạo bài bản, hưởng chế độ đãi ngộ hợp lý, giúp gia đình người bệnh hiểu rõ ý nghĩa nhân văn của hiến tạng và đưa ra quyết định đúng đắn. Đây là mô hình Việt Nam cần nghiên cứu, áp dụng phù hợp", Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nói.

Ông Thuấn cho biết, Bộ Y tế sẽ nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách cụ thể để hỗ trợ, tạo điều kiện cho các tổ chức, bệnh viện thành lập đội ngũ tư vấn hiến tặng mô, tạng, đảm bảo có chế độ đãi ngộ phù hợp, giúp họ yên tâm công tác.

'Không thể để vì hoàn cảnh mà bệnh nhân nghèo phải chết'

PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến khi chia sẻ về các khó khăn, hạn chế của việc hiến - ghép tạng ở Việt Nam đã nêu một thực tế, nước ta chưa có đầy đủ quy trình kỹ thuật của tất cả các tạng, để xây dựng định mức kỹ thuật, xây dựng giá cho các quy trình, bao gồm cả hiến và ghép tạng. Cùng với đó, thanh toán từ BHYT cho hiến và ghép tạng còn hạn chế.

Chi phí để ghép tạng là vấn đề lớn với người dân, đặc biệt là với người nghèo. Trao đổi với PV VietNamNet, Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức Dương Đức Hùng cho biết, thực tế có bệnh nhân Việt Nam sống ở Mỹ có chỉ định ghép gan được báo giá khoảng 1,2 triệu USD (tương đương khoảng 30 tỷ đồng) nhưng chưa chắc đã được ghép. Tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, dù chưa có con số cụ thể chi phí trung bình một ca ghép tim, gan là bao nhiêu, nhưng chắc chắn ít hơn rất nhiều so với các nước.

IMG_2082.JPG
Tiến sĩ Dương Đức Hùng, Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức. Ảnh: BTC

Phân tích nguyên nhân chưa thể đưa ra con số cụ thể, Tiến sĩ Dương Đức Hùng cho biết, chi phí một ca ghép tạng phụ thuộc vào tình trạng của bệnh nhân trước ghép. Ví dụ, bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối, phải dùng máy móc hỗ trợ, chi phí sẽ khác với những bệnh nhân được ghép ở giai đoạn bệnh sớm hơn. Theo ông Hùng, cần có thống kê với số lượng lớn mới đưa ra được con số tương đối.

Liên quan đến vấn đề chi trả, Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cũng cho biết, cơ quan BHXH đã làm việc với các bệnh viện và Bộ Y tế, chủ trương chi trả và đang xây dựng những mô hình chi trả tối đa cho người được ghép tạng. Điều này sẽ thúc đẩy số người được ghép tạng tăng lên.

Cùng với đó, để người bệnh nghèo có cơ hội sống, các thầy thuốc tại nhiều bệnh viện cũng tìm mọi cách để huy động nguồn lực hỗ trợ, "không thể để chỉ người có điều kiện mới được ghép tạng". Tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, tiến sĩ Hùng cho biết, có những ca được miễn giảm tới 600-700 triệu đồng.

Đơn cử, tháng 10/2024, lần đầu tiên Việt Nam thực hiện thành công ca ghép gan - tim đồng thời cho bệnh nhân nam 41 tuổi. Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức miễn giảm 412 triệu đồng cho bệnh nhân này.

"Y tế không phải là nghề kinh doanh, không phải đặt vấn đề tiền bạc mà là đảm bảo tính an sinh xã hội, người nghèo thì càng đáng thương. Khi anh em báo cáo các ca bệnh cụ thể, ví dụ có bệnh nhân suy tim, phải ghép nhưng nhà nghèo, tôi trả lời luôn là 'vẫn ghép, thiếu đâu thì bệnh viện lo'. Không thể để vì hoàn cảnh mà bệnh nhân phải chết, vì đằng sau bệnh nhân còn vợ con gia đình, còn nhiều thứ", Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức Dương Đức Hùng khẳng định.