Theo thông tin từ Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương, năm 2018, cả nước có 4.813 trường bệnh nhân nhiễm ký sinh trùng sốt rét, giảm 70.16% so với năm 2009, trong đó có 12 trường hợp bệnh nhân sốt rét ác tính và 1 trường hợp tử vong do sốt rét. Bên cạnh đó, không có dịch sốt rét xảy ra, nhiều tỉnh, thành phố không phát hiện có bệnh nhân sốt rét trong những năm gần đây.

Dù vậy, công tác phòng chống sốt rét hiện nay vẫn đang gặp một số khó khăn, ảnh hưởng đến việc thực hiện mục tiêu loại trừ sốt rét Plasmodium falciparum vào năm 2025 và loại trừ hoàn toàn sốt rét ở Việt Nam năm 2030 - đó là ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc điều trị.

{keywords}
Muỗi Anopheles - tác nhân trung gian lan truyền ký sinh trùng Plasmodium sang người 

Tại một số tỉnh, ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum đã kháng thuốc artemisin. Các kết quả nghiên cứu và giám sát hiệu lực điều trị cho thấy thuốc Dihydroartemisinin - piperaquin ưu tiên sử dụng để điều trị sốt rét Plasmodium falciparum tại Việt Nam hiện nay đã bị giảm hiệu lực điều trị tại một số tỉnh như Gia Lai, Đăk Nông, Khánh Hòa, Bình Phước và Quảng Nam.

Trước tình hình đó, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương đã tiến hành nghiên cứu đánh giá hiệu lực điều trị của thuốc phối hợp Artesunat - pyronaridin (biệt dược Pyramax) trên bệnh nhân nhiễm Plasmodium falciparum chưa biến chứng tại 5 tỉnh: Đăk Nông, Bình Phước, Quảng Trị, Khánh Hòa, Ninh Thuận. Kết quả nghiên cứu cho thấy thuốc Pyramax có hiệu lực điều trị cao, an toàn và có thể lựa chọn để điều trị ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc ở Việt Nam.

Ban Điều hành Dự án phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét hiện đã quyết định sử dụng thuốc Pyramax để điều trị bệnh nhân mắc sốt rét do Plasmodium falciparum chưa biến chứng tại 2 tỉnh Đắk Nông và Bình Phước trong năm 2019.

Để công tác điều trị ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum kháng thuốc bằng Pyramax đạt được hiệu quả cao, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương  khuyến cáo: cần thực hiện đồng bộ các biện pháp sau đây:

Đối với Ban Điều hành Dự án phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét, cần đảm bảo nguồn cung cấp thuốc cấp cho các tỉnh có ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc Dihydroartemisinin - piperaquin.

Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng và Trung tâm Kiểm soát bệnh tật/Trung tâm Y tế Dự phòng/Phòng chống sốt rét các tỉnh cần tiếp tục giám sát hiệu lực điều trị tại các tỉnh để có thể kịp thời sử dụng thuốc Pyramax điều trị thay thế khi có đầy đủ bằng chứng khoa học về ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc Dihydroartemisinin - piperaquin.

Bên cạnh đó, cần tổ chức tập huấn cho cán bộ y tế tham gia điều trị bệnh sốt rét ở các tuyến sử dụng thuốc Pyramax; đảm bảo thực hiện thường xuyên công tác giám sát, phát hiện, chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời, quản lý ca bệnh, quản lý đối tượng dân di biến động đặc biệt đối với người dân đi rừng, ngủ rẫy hoặc những người trở về từ các nước có sốt rét lưu hành. Điều trị bệnh nhân sốt rét đúng thuốc, đủ liều theo quy định của Bộ Y tế.

Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương cũng khuyến cáo các cấp Chính quyền, đoàn thể địa phương và toàn thể cộng đồng cần chủ động, tích cực tham gia vào các hoạt động phòng chống và loại trừ sốt rét tại địa phương với sự hỗ trợ của các cơ quan chuyên môn.

Tác nhân trung gian lan truyền ký sinh trùng Plasmodium sang người là muỗi cái Anopheles. Muỗi nhiễm ký sinh trùng khi đốt người khác sẽ làm lây lan mầm bệnh. Muỗi cái Anopheles không nhiễm bệnh nhưng đã đốt người mang mầm bệnh sẽ lây bệnh sang người tiếp theo khi đốt họ. Do đó, nếu không cẩn thận, bệnh có thể lây lan thành dịch nhanh chóng.

Có bốn loại ký sinh trùng sốt rét Plasmodium có thể lây bệnh sốt rét sang người, bao gồm: Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax, Plasmodium ovale và Plasmodium malariae.

Trong đó, mắc sốt rét do ký sinh trùng Plasmodium falciparum gây ra dạng sốt rét ác tính là nghiêm trọng nhất, nguy cơ tử vong cao. Các ký sinh trùng Plasmodium ẩn náu trong máu hoặc gan người bệnh sẽ dần dần phá vỡ các hồng cầu, khiến cơ thể người bệnh sốt rét suy nhược, thiếu máu trầm trọng, từ đó dẫn đến tử vong.

Nguyễn Liên

Việt Nam tiếp tục cuộc chiến chống căn bệnh sốt rét

Việt Nam tiếp tục cuộc chiến chống căn bệnh sốt rét

 - Ngày 25 tháng 4 hàng năm đã được Tổ chức Y tế thế giới lấy làm ngày “Thế giới phòng chống sốt rét”. Chủ đề tuyên truyền của ngày Thế giới phòng chống sốt rét năm 2019 là: “Hãy cùng nhau loại trừ bệnh sốt rét”.