Từ năm 2020, Việt Nam, cũng như các quốc gia khác, phải đối mặt với các thách thức lớn từ đại dịch COVID-19. Trong bối cảnh này, việc điều chỉnh và thực hiện chính sách tài chính đã đóng vai trò then chốt để đảm bảo tăng trưởng kinh tế và duy trì sự ổn định kinh tế vĩ mô. Phân tích dưới đây sẽ làm rõ cách mà các chính sách tài khóa và tiền tệ đã được triển khai và kết quả đạt được trong thời gian qua.
Để ứng phó với những tác động tiêu cực từ đại dịch, chính sách tài khóa của Việt Nam giai đoạn này đã tập trung vào việc điều chỉnh thu ngân sách nhà nước nhằm phục hồi kinh tế bằng một loạt các biện pháp cụ thể.
1. Chính sách thu ngân sách
Một trong những biện pháp quan trọng nhất là giảm thuế để hỗ trợ các doanh nghiệp và hộ gia đình. Quốc hội đã thông qua hàng loạt nghị quyết nhằm giảm thuế, bao gồm Nghị quyết số 116/2020/QH14 và các nghị quyết kế tiếp, đưa ra các biện pháp giảm thuế thu nhập doanh nghiệp và giảm thuế giá trị gia tăng cho các nhóm hàng hóa và dịch vụ chịu ảnh hưởng nặng nề từ dịch bệnh. Đặc biệt, năm 2022 và 2023, các biện pháp miễn, giảm, và gia hạn thuế tiếp tục được thực hiện để ứng phó với những khó khăn kéo dài.
Cụ thể, Nghị quyết số 43/2022/QH15 đã giảm thuế giá trị gia tăng 2% cho một số nhóm hàng hóa và dịch vụ. Đến năm 2023, khi tình hình vẫn chưa có nhiều cải thiện, chính phủ đã thông qua Nghị quyết số 101/2023/QH15, tiếp tục miễn giảm thuế và phí nhằm giảm gánh nặng tài chính cho các doanh nghiệp.
Các biện pháp này không chỉ giúp các doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn, mà còn góp phần vào sự ổn định kinh tế vĩ mô, tạo đà cho sự phát triển bền vững.
2. Chính sách chi ngân sách
Trong bối cảnh kinh tế suy giảm, cơ cấu chi tiêu ngân sách cũng được điều chỉnh mạnh mẽ. Việc tăng cường chi đầu tư phát triển, đồng thời giảm tỷ trọng chi thường xuyên, đã được thực hiện đồng bộ. Các chính sách này được thể hiện qua Nghị quyết số 29/2021/QH15 về Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 và nhiều văn bản dưới luật khác.
Ngoài ra, chính phủ đã thực hiện phân cấp quyền quản lý ngân sách cho các địa phương, tạo điều kiện cho các kế hoạch chi tiêu sát với nhu cầu thực tế và tăng cường hiệu quả, minh bạch trong quản lý tài chính công.
3. Chính Sách Tiền Tệ
Ở mặt trận tiền tệ, chính sách cũng được điều chỉnh linh hoạt nhằm ứng phó với những biến động kinh tế quốc tế và nội địa, đặc biệt là kiểm soát lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng.
Trước tình hình biến động của thị trường kinh tế toàn cầu, lãi suất đã trở thành công cụ quan trọng. Năm 2022, Ngân hàng Nhà nước đã tăng lãi suất tái cấp vốn và tái chiết khấu để kiềm chế lạm phát, theo xu hướng của nhiều ngân hàng trung ương thế giới khác. Tuy nhiên, sang năm 2023, trong bối cảnh nền kinh tế tiếp tục đối mặt với khó khăn, lãi suất đã được giảm trở lại nhằm thúc đẩy tăng trưởng.
Chính sách tỷ giá cũng được điều chỉnh nhằm đảm bảo cạnh tranh xuất khẩu và ổn định thị trường tài chính. Năm 2022, biên độ tỷ giá đã được mở rộng để ứng phó với các biến động quốc tế. Đến năm 2023, tỷ giá trong nước có phần hạ nhiệt nhờ áp lực lạm phát thấp và nguồn cung ngoại tệ dồi dào hơn.
4. Chính sách tín dụng
Chính sách tín dụng đã hỗ trợ thúc đẩy các lĩnh vực kinh tế ưu tiên như nông nghiệp và doanh nghiệp nhỏ và vừa. Dù vậy, năm 2023 đã chứng kiến hiện tượng thừa tiền trong hệ thống ngân hàng thương mại, khi tăng trưởng tín dụng không được như kỳ vọng. Đây là dấu hiệu cho thấy cần có những chính sách tín dụng linh hoạt hơn để đảm bảo hiệu quả.
Dù đạt được nhiều kết quả, việc điều chỉnh chính sách tài chính vẫn gặp một số khó khăn. Chất lượng và cơ cấu thu ngân sách còn chưa bền vững, phụ thuộc nhiều vào các nguồn thu không ổn định như dầu thô và chuyển nhượng đất đai. Giải ngân vốn đầu tư công dù cải thiện nhưng chưa đạt kỳ vọng, chưa thể hiện vai trò nòng cốt trong thúc đẩy tăng trưởng.
Để tiếp tục cải thiện và phát triển, chính sách tài khóa cần được hoàn thiện hơn, đặc biệt là về thủ tục hành chính nhằm thu hút đầu tư và thúc đẩy sản xuất kinh doanh. Chi tiêu ngân sách cần được kiểm soát chặt chẽ hơn với sự ưu tiên cho chi đầu tư phát triển.
Đối với chính sách tiền tệ, cần duy trì linh hoạt và phù hợp với điều kiện thực tế của nền kinh tế, đồng thời tiếp tục điều hành tỷ giá và lãi suất theo hướng có lợi cho tăng trưởng bền vững. Chính sách tín dụng cần mở đường cho vốn lưu thông hiệu quả trong nền kinh tế, đặc biệt là hỗ trợ mạnh mẽ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Nhìn lại, chính sách tài chính từ 2020 đến nay đã góp phần quan trọng vào việc ổn định kinh tế và tạo đà cho sự phục hồi sau đại dịch. Tuy nhiên, cần tiếp tục điều chỉnh và cải tiến để đáp ứng những thách thức trong bối cảnh kinh tế toàn cầu có nhiều biến động.
.svg){kind=icon}
