'ĐH Việt đang dạy nhiều kiến thức cách đây 60 năm'

- Giải thưởng “Vì sự nghiệp Văn hoá và Giáo dục” năm 2016 của Quỹ Văn hóa Phan Châu Trinh đã được trao cho Giáo sư Pierre Darriulat và Giáo sư Trịnh Xuân Thuận.

Trong diễn từ nhận giải, GS. Pierre Darriulat dành một phần lớn để nói về những vấn đề của giáo dục ĐH Việt Nam hiện nay.

Giáo sư Pierre Darriulat tại lễ trao giải (Ảnh: Trâm Anh)

Lãng phí 4, 5 năm cho những bài giảng cách xa hàng dặm

GS. Pierre Darriulat nhận xét: “ĐH của chúng ta được mô hình hoá như những ĐH ở các nước phát triển cách đây 50 năm. Tuy nhiên, 50 năm đã qua và chúng ta là một đất nước vẫn đang đấu tranh để phát triển sau nhiều thập kỷ chiến tranh và đói kém với những vết thương vẫn chưa lành”.

Theo ông, “chúng ta phải xem xét lại cần loại ĐH nào để phục vụ tốt nhất cho lợi ích dân tộc. Chúng ta phải chú trọng hơn nữa đến hướng nghiệp. Chúng ta cần phải làm rõ, để phát triển phải cần bao nhiêu công nhân, kỹ thuật viên và kỹ sư; cũng như vậy, phải xác định sự cân bằng tỉ lệ giữa các ngành nghề như thế nào: cần bao nhiêu bác sĩ, bao nhiêu y tá, bao nhiêu kiến trúc sư, bao nhiêu giáo viên và bao nhiêu nông dân”.

Ông nhìn nhận rằng ngày nay, rất nhiều sinh viên ĐH phải lãng phí 4 - 5 năm quý giá nhất cuộc đời mình để nghe những bài giảng mà chất lượng của nó cách xa hàng dặm so với những gì mà họ đáng được học.

“Trong nhiều lớp vật lý hạt nhân, nhiều kiến thức lạc hậu mà tôi đã học cách đây 60 năm khi còn là sinh viên vẫn đang được giảng dạy. Trong hơn hai mươi năm qua, chúng ta vẫn chưa thể để đào tạo ra được một nhóm các kỹ sư, nhà khoa học những người có thể làm chủ được việc xây dựng, vận hành, khai thác và bảo dưỡng nhà máy điện hạt nhân mà chúng ta sẽ xây dựng trong tương lai”.

Chưa xác định kỹ năng cần cho đất nước

Điều khiến ông rất trăn trở là “Ngày nay, chúng ta đang đào tạo quá nhiều sinh viên cho khu vực thứ ba như tiếp thị, ngân hàng, quản lý - những cái tên mỹ miều thường giấu đi sự thật là nguồn cung cấp lao động giá rẻ từ những nước đang phát triển cho toàn cầu hóa dưới hình thức kinh tế thị trường”.

GS. Pierre Darriulat cho rằng “Trước khi dạy tiếp thị, chúng ta nên dạy cách tạo ra những sản phẩm có thể cần tiếp thị; trước khi dạy quản lý, chúng ta nên dạy những kỹ năng, mà tương lai sẽ cần phải quản lý. Nếu không chúng ta sẽ chỉ tạo ra các nhà quản lý, những người sẽ không có ai để quản lý ngoài bản thân họ”.

Bên cạnh đó, “Chúng ta đang tiêu tốn nhiều tiền của gửi con em mình đi học ở nước ngoài để kiếm những tấm bằng thạc sĩ hoặc tiến sĩ. Nhưng chúng ta chưa xác định rõ những kỹ năng nào cần phải học hỏi cho đất nước” - GS. Pierre Darriulat bình luận.

Cũng theo ông, “Chúng ta chưa nỗ lực đủ mạnh trong việc tận dụng những kiến thức những du học sinh thu nhận được khi trở về nước. Vì vậy, nhiều đầu tư của nhà nước cho công tác đào tạo ngoài nước chỉ đơn giản là bị lãng phí. Tệ hơn nữa, nó tạo điều kiện thuận lợi cho nạn chảy máu chất xám tai hại cho đất nước”.

Ông nhấn mạnh “Không có lý do gì để ta tiếp tục lãng phí nhiều tiền của như vậy vào việc gửi người ra nước ngoài và duy trì mức chảy máu chất xám quá cao. Dành số tiền này để hỗ trợ cho những người trong nước với quyết tâm thay đổi sẽ tốt hơn nhiều”.

Cần chọn người trên cơ sở duy nhất là tài năng

Thay đổi cung cách làm việc là điều mà GS. Pierre Darriulat đề nghị. “Chúng ta nên chọn nhân sự một cách nghiêm túc hơn dựa trên cơ sở duy nhất là tài năng để có thể chọn ra được những người có năng lực; chúng ta nên tạo điều kiện, cả về tiền lương và môi trường làm việc, để thu hút họ.

Chúng ta phải có một chính sách phát triển dài hạn, được quảng bá rõ ràng, để cho họ cảm thấy những hành động của mình nằm trong đó, tạo cho họ niềm tin vào sự hỗ trợ dài hạn, cho họ cơ sở để tự hào về những thành tựu đạt được, đem lại cho họ cảm giác được phục vụ một đất nước mà đóng góp của họ được ghi nhận”.

Giáo sư Pierre Darriulat cùng các thành viên trong nhóm đang làm việc (Ảnh: TL)

Với một thế giới quanh ta đang liên tục thay đổi với tốc độ thay đổi nhanh hơn nhiều so với trước đây, theo vị GS này, “Chúng ta cần phải đào tạo nên những công dân trẻ có trách nhiệm, những người nhìn ra thế giới với con mắt mở rộng, những người có chính kiến, có thể thích ứng nhanh với môi trường mới.

Chúng ta cần phải đào tạo nên những công dân trẻ có trách nhiệm, những người có thể bác bỏ những học thuyết và giáo điều, những người có khả năng chiến đấu chống lại sự trì trệ, quan liêu và bảo thủ, những người biết nổi giận khi chứng kiến những điều chướng tai gai mắt đi ngược với đạo đức xã hội.

Chúng ta cần phải đào tạo nên những công dân trẻ có trách nhiệm, những người có thể thay đổi những luật lệ điều hành xã hội khi thế giới quanh ta đòi hỏi, họ phải là những người không chỉ đơn giản áp dụng một cách mù quáng những quy tắc lỗi thời là nguyên nhân của sự xơ cứng và tê liệt của xã hội”.

Những đòi hỏi để thay đổi cung cách để tiến bộ, theo ông, đó là “Gây dựng lại sự nghiêm ngặt đạo đức, tri thức và sự chuyên nghiệp trong thói quen và công việc”.

Đó còn là “Khôi phục lại sự tôn trọng tri thức, liêm chính và vì lợi ích tập thể hơn lợi ích cá nhân”.

Ông nhận định :Thất bại trong việc khôi phục những giá trị này đồng nghĩa với việc không thể mở cửa đất nước để phát triển”.

Văn hóa không có nghĩa là bảo thủ, cũng không có nghĩa là loại trừ, mà theo ông nó có nghĩa là tiến bộ và khoan dung.

“Chúng ta phải cảm thấy rằng đấu tranh cho sự phục hồi những giá trị tri thức và đạo đức là góp phần đề cao phẩm giá con người. Chúng ta phải cảm thấy có trách nhiệm trong việc thúc đẩy tạo nên một nền khoa học không biên giới”.

Giới trẻ phải chiến thắng trong hòa bình

“Để thành công, chúng ta cần phải tin tưởng vào thế hệ trẻ nhiều hơn nhiều so hiện nay” – GS. Pierre Darriulat khẳng định.

Ông phân tích “Chúng ta cần phải dựa vào sự nhiệt tình, năng lượng, tài năng, sự hào phóng, niềm tin của họ vào tương lai mà ở đó họ là những nhân vật chính. Chúng ta cần phải trao cho họ cơ hội để mang lại cho đất nước nguồn không khí trong lành mà chúng ta rất cần để thở sâu hơn.

Chúng ta cần phải trao cho họ cơ hội để thay đổi mọi thứ trở nên thứ tốt đẹp hơn, động viên họ chủ động đóng góp công sức của mình cho sự tiến bộ và phát triển của dân tộc. Tương lai của đất nước nằm trong tay họ, những bàn tay của thế hệ Đổi Mới”.

Giới trẻ, theo ông, đã không phải chịu đựng những cuộc chiến tranh, đói khổ, những nỗi đau, nỗi buồn, sự áp bức mà cha mẹ và ông bà họ đã phải chịu đựng. Họ được thừa hưởng từ ông bà cha mẹ độc lập và tự do.

“Mục tiêu của họ không còn là chiến thắng trong những cuộc chiến tranh mà là chiến thắng trong hòa bình. Sự nghiệp đó cũng cao quý như sự nghiệp mà các bậc cha mẹ và ông bà của họ đã từng chiến đấu. Điều đó vừa cao quý nhưng cũng đồng thời là thử thách.

Chúng ta phải làm hết sức mình để ủng hộ và động viên họ thực hiện nhiệm vụ; trang bị cho họ những công cụ giúp họ vượt qua những khó khăn trở ngại trong tương lai”.

Người chuyển dịch bài Diễn từ của GS Pierre Darriulat là ông Phạm Ngọc Diệp.

Ngân Anh lược thuật