Đại biểu Quốc hội đề nghị học tập kinh nghiệm các nước xử hành vi trốn chậm, nợ đọng BHXH bắt buộc được xử lý hình sự theo pháp luật quản lý thuế.
Ngày 23/11, thảo luận ở hội trường về dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi, câu chuyện nợ đóng BHXH được nhiều đại biểu quan tâm góp ý.
Đại biểu Ma Thị Thúy (đoàn Tuyên Quang) đặt vấn đề, tại sao không coi các khoản đóng BHXH bắt buộc như khoản thu thuế và quy định chế độ quản lý thu BHXH bắt buộc như quản lý thu thuế?
Bà nêu kinh nghiệm nhiều nước trên thế giới quy định cơ quan thuế thực hiện luôn nhiệm vụ thu BHXH bắt buộc, sau đó chuyển cho cơ quan BHXH. Hành vi trốn chậm, nợ đọng BHXH bắt buộc được xử lý hình sự theo pháp luật quản lý thuế, cho nên không có tình trạng chây ì, trốn, chậm đóng, nợ đọng kéo dài.
Từ đó, đại biểu tỉnh Tuyên Quang cho rằng, nếu áp dụng kinh nghiệm của các nước, hiệu quả quản lý thu BHXH sẽ được cải thiện, bớt đi việc bàn thảo, sửa đổi luật không cần thiết; giảm nhẹ gánh nặng về thanh tra, kiểm tra, tố tụng khiếu kiện, giải quyết vi phạm.
Doanh nghiệp có thể lợi dụng làm ăn khó khăn để trốn đóng BHXH
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Thị Thủy dẫn số liệu thống kê số tiền các doanh nghiệp, đơn vị trốn đóng, chậm đóng BHXH giai đoạn 2016-2022 khoảng gần 10.000 tỷ đồng mỗi năm. Cả nước có tới 198.000 doanh nghiệp, đơn vị chậm đóng BHXH trong năm 2022.
Ngoài ra, trong năm 2022, người lao động bị chậm đóng BHXH lên đến 2,6 triệu, trong đó 2.500 tỷ đồng khó có khả năng thu hồi do doanh nghiệp giải thể, phá sản hoặc chủ doanh nghiệp trốn ra nước ngoài.
Bà Thủy đề nghị cân nhắc quy định “trốn đóng BHXH là trường hợp người sử dụng lao động không đóng BHXH mặc dù có khả năng đóng” để tránh xung đột với các quy định khác trong hệ thống pháp luật. Cụ thể, Điều 216 Bộ luật Hình sự về tội trốn đóng BHXH quy định “người nào có nghĩa vụ đóng BHXH mà không đóng thì thuộc trường hợp trốn đóng BHXH”.
Theo đại biểu, quy định như dự thảo sẽ rất khó xác định khi nào gọi là “không có khả năng đóng BHXH”, trong khi hàng tháng người sử dụng lao động vẫn trích trừ tiền lương của người lao động để đóng bảo hiểm.
“Chúng tôi rất lo rằng, doanh nghiệp có thể lợi dụng và đưa ra lý do là làm ăn kinh doanh gặp khó khăn, do đó không có khả năng đóng thì sẽ không thể xử lý được về hành vi trốn đóng BHXH”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp băn khoăn.
Bà Thủy cũng đề nghị quy định việc hoãn xuất cảnh với người có hành vi trốn đóng BHXH từ 12 tháng trở lên để không mâu thuẫn Bộ luật Hình sự, Bộ Luật Tố tụng hình sự. Bởi Điều 216 của Bộ luật Hình sự và Điều 124 của Bộ luật Tố tụng Hình sự quy định, người nào có hành vi trốn đóng từ 6 tháng trở lên, kèm theo một số dấu hiệu khác là cấu thành tội trốn đóng BHXH.
Liên quan đến quyền khởi kiện của công đoàn với doanh nghiệp trốn đóng BHXH, bà Thủy đề nghị sửa luật theo hướng giao công đoàn các cấp có quyền đứng ra khởi kiện, chứ không chỉ công đoàn cấp cơ sở như hiện nay.
Bởi nếu công đoàn đứng ra khởi kiện thì không cần phải có ủy quyền của người lao động, vì theo quy định của Điều 10 Hiến pháp, công đoàn là đại diện đương nhiên của người lao động.
Ngừng hoạt động với DN chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm sẽ ảnh hưởng đến người lao động
Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Thừa Thiên Huế) đề nghị cân nhắc với quy định cơ quan BHXH có quyền khởi kiện người sử dụng lao động. Bởi vì khởi kiện dân sự hoàn toàn độc lập với xử lý hành chính, xử lý hình sự.
Trong khi đó, dự thảo luật này đang quy định theo hướng khởi kiện vụ án dân sự sau khi cơ quan có thẩm quyền đã áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm hành chính là không phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của cơ quan BHXH...
Vì vậy, đại biểu đề nghị chỉnh sửa theo hướng: Người sử dụng lao động có dấu hiệu vi phạm trốn đóng BHXH theo quy định của Bộ luật Hình sự thì cơ quan có thẩm quyền phát hiện dấu hiệu phạm tội trốn đóng bảo hiểm có trách nhiệm lập hồ sơ, kiến nghị, khởi tố theo quy định của pháp luật.
Tranh luận lại, đại biểu Nguyễn Công Long (Đồng Nai) ủng hộ phương án của Chính phủ trình. Đó là chỉ nên coi trốn đóng BHXH khi nào họ có điều kiện mà không đóng.
Vì thực tiễn, chúng ta thấy thực trạng khó khăn như thế nào của doanh nghiệp. Rất nhiều lý do họ không thể thực hiện được đóng hoặc chậm hoặc chưa thực hiện được nghĩa vụ của mình.
Đại biểu tỉnh Đồng Nai cho rằng, không phải Bộ Luật Hình sự quy định như vậy thì tất cả các quy định của luật chuyên ngành phải theo. Ngược lại, theo ông, có những hành vi vi phạm phải xác định ở luật chuyên ngành như Luật BHXH xác định thế nào là trốn đóng bảo hiểm. Trên cơ sở đó, Bộ luật Hình sự mới quy định tội đó.
Ông dẫn chứng tội cho vay lãi nặng, trước đây xác định theo lãi suất cơ bản của ngân hàng, bây giờ ngân hàng bỏ quy định về lãi suất thì phải sửa Bộ Luật Hình sự.
Đại biểu Trần Khánh Thu (Thái Bình) bày tỏ băn khoăn với quy định về việc cơ quan có thẩm quyền quyết định ngừng sử dụng hóa đơn đối với người sử dụng lao động chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm.
"Với quy định này thì doanh nghiệp có thể phải ngừng hoạt động nếu ngừng sử dụng hóa đơn và điều này không chỉ ảnh hưởng đến người sử dụng lao động mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới người lao động đang hoạt động tại các cơ quan này", đại biểu cảnh báo trong khi vấn đề này Điều 125 Luật Quản lý thuế đã có quy định.
Do vậy đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần đánh giá tác động kỹ lưỡng và cân nhắc về quy định này.
Đề xuất tính lãi số tiền rút bảo hiểm xã hội một lần
Đại biểu Phạm Văn Thịnh (Bắc Giang) nêu quan điểm nhà nước chỉ nên giữ chân người lao động bằng các lợi ích, không nên đặt ra bằng các hạn chế.
Vì vậy đề xuất vẫn cho người lao động được rút bảo hiểm một lần nhưng có một phương án trung gian ở giữa. Đó là khi người lao động có nhu cầu rút bảo hiểm một lần thì trước mắt là sẽ xác định số tiền được rút một lần, cơ quan bảo hiểm chuyển sang ngân hàng chính sách sẽ được rút ra số tiền đó từ ngân hàng.
Người lao động sẽ chịu một mức lãi suất chính sách, tức là khoảng dưới 5%/1 năm, khi nào người lao động quay trở lại sẽ phải đóng bổ sung với số lãi đó và tiếp tục được tham gia BHXH.
“Tôi cho rằng nên có một giải pháp trung gian như thế cùng với các chính sách khác thì tôi tin chắc rằng chúng ta sẽ hấp dẫn được người lao động bằng các lợi ích. Chúng ta không nên giữ chân người lao động tham gia hệ thống BHXH bằng các hạn chế”, đại biểu nhấn mạnh.