"Chuyện tình" Hy Lạp-Euro sứt mẻ vì đâu?

"Chuyện tình" của Hy Lạp với đồng Euro bắt đầu bằng những niềm hy vọng tràn trề. Đất nước này chấp nhận Euro từ năm 2001, là một trong số những quốc gia đầu tiên sử dụng đồng tiền mới.

TIN BÀI KHÁC:

Theo hãng tin CNN, lúc đầu, nỗ lực tham vọng lớn nhất nhằm tạo ra một đồng tiền quốc tế mới dường như diễn ra rất suôn sẻ. Các vấn đề dự đoán với các ngân hàng và tổ chức thương nghiệp đã không xảy ra. Đồng Euro vượt trội USD về giá trị. Việc đưa vào sử dụng đồng Euro được ca ngợi là một thành công.

Tuy nhiên, với Hy Lạp, mọi thứ dường như đã vỡ tan. Làm sao nước này lại đến nông nỗi đó?

Năm 2001, Hy Lạp trở thành nước thứ 12 tham gia Khu vực các quốc gia sử dụng đồng tiền chung châu Âu (Eurozone), trước khi đồng tiền này bắt đầu lưu hành đầu năm 2002.

Để được tham gia, một nước phải chứng tỏ họ đạt được "sự hội nhập kinh tế" với các thành viên Eurozone khác - một yêu cầu nhằm đảm bảo các quốc gia khác nhau sẽ không gây nguy hiểm cho đồng tiền chung.

Khi Hy Lạp được chấp nhận, Bộ trưởng Tài chính Yannos Papantoniou ca ngợi đó là ngày đặt Hy Lạp nằm chắc trong trái tim châu Âu.

Ngay cả khi đó vẫn xuất hiện những lời cảnh báo. Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Wim Duisenberg nói rằng, Hy Lạp còn rất nhiều việc phải làm về khía cạnh cải thiện kinh tế và kiểm soát lạm phát.

Nhưng các số liệu ảo đã giấu nhẹm mức độ thâm hụt ngân sách thực sự của Hy Lạp. Năm 2002, tất cả mọi người giờ đây đều nhất trí rằng Hy Lạp đã gian lận sổ sách.

Một trong những yêu cầu hội nhập kinh tế là một nước không có thâm hụt ngân sách quá 3% GDP (Tổng sản phẩm quốc nội). Yêu cầu này áp với tất cả các quốc gia, nhưng lại không được tất cả thành viên Eurozone tuân thủ trong nhiều năm.

Tuy nhiên, mức độ mà Hy Lạp giấu giếm các vấn đề kinh tế là rất nghiêm trọng.

Tháng 3/2004, chính phủ trung hữu của Thủ tướng  Konstantinos Karamanlis lên nắm quyền, và bắt đầu xem xét lại sổ sách. Những gì được phát hiện thực sự gây sốc. Thâm hụt ngân sách không phải là 1,5% như báo cáo, mà là 8,3%.

Chính phủ Karamanlis đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan: Họ phải làm gì với thông tin gây sốc này?  Tuy nhiên, vì kỳ Olympics đã đến, họ đành che giấu các số liệu.

Tháng 8/2004, Thế vận hội Olympic trở về với "chiếc nôi" của mình. Đây là dịp để Hy Lạp tỏa sáng trên trường quốc tế. Chính phủ khi đó nghĩ rằng không cần thiết phải khiến mọi người, cả ở trong và ngoài Hy Lạp, phải thất vọng. Thay vì công bố sự thực về thâm hụt ngân sách và giải quyết vấn đề thì họ tiếp tục che giấu.

Năm 2007, khủng hoảng tài chính có gốc rễ không phải ở Hy Lạp mà là ở Mỹ. Từ đó, nó lan ra khắp thế giới, tác động đến các nước ở các mức độ khác nhau.

Các quốc gia Liên minh châu Âu (EU) bị ảnh hưởng nặng nề -  nhất là Tây Ban Nha và Ai Len. Và Hy Lạp bị tác động mạnh hơn nhiều nước khác.

Năm 2008, không có mấy quốc gia chuẩn bị đối phó suy thoái kinh tế yếu kém như Hy Lạp. Với một khoảng chênh lệch lớn giữa thu nhập và chi tiêu, nước này rơi vào tình trạng hết sức mong manh.

Năm 2008, việc thu thuế đổ vỡ. Khoảng trống trong ngân sách phình to đến mức không giấu được nữa. Hy Lạp cần sự giúp đỡ.

Các nước Eurozone khác - lo sợ bị ảnh hưởng nếu Hy Lạp vỡ nợ thì chi phí vay mượn của các nước khác trong Eurozone sẽ lên tới mức không trụ được - cảm thấy họ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc ra tay cứu giúp.

Trong năm 2009, các nhà đầu tư quốc tế khi biết được số nợ và thâm hụt ngân sách như báo cáo trước kia của Hy Lạp là không chính xác, đã bắt đầu lo lắng về khả năng thanh toán nợ của Athens. Chỉ số tín nhiệm của nước này giảm mạnh.

Khi lòng tin của các nhà đầu tư "bốc hơi", chi phí vay mượn của Hy Lạp tăng vọt và tình hình vượt khỏi tầm kiểm soát. Vì vậy, bộ ba, gồm Ủy ban châu Âu, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), đã đứng ra làm chỗ dựa.

Tháng 5/2010, các lãnh đạo khối Eurozone và Chính phủ Hy Lạp nhất trí về các điều kiện vay cứu trợ 110 tỷ Euro. Tuy nhiên, gói cứu trợ này gắn với nhiều điều kiện khắt khe, gồm việc chính phủ phải cải thiện hệ thống thu thuế và tiết kiệm để cân bằng ngân sách.

Tuy nhiên, tiết kiệm chi tiêu công đồng nghĩa với việc phải sa thải các nhân viên chính phủ. Cũng có nghĩa là các nhân viên đó có ít tiền hơn để chi tiêu, vì vậy các doanh nghiệp cũng phải hứng chịu và sa thải lao động.

Thất nghiệp tăng, gây tổn hại cho doanh thu từ thuế của chính phủ.

Năm 2010-2012, biểu tình lan rộng. Hy Lạp từ  bỏ chính phủ của Thủ tướng George Papandreou và trải qua hai đời Thủ tướng tạm quyền chỉ trong năm 2011 trước khi hưởng ứng đảng bảo thủ của Antonis Samaras.

Tuy vậy, liều thuốc cứu trợ vẫn không có tác dụng. Vào tháng 2/2012, chính phủ chấp nhận một khoản vay khác. Tất nhiên, một kế hoạch thắt lưng buộc bụng mới được nhất trí.

Tổng số tiền Hy Lạp vay của các chủ nợ quốc tế đã lên tới 135% GDP của đất nước. Và mọi thứ bắt đầu tồi tệ hơn.  Thất nghiệp tăng gần 30%, đặc biệt cao ở giới trẻ (50%).

Hy Lạp lại tiếp tục "cháy túi".

Năm 2015, ngân sách vẫn không thể về trạng thái cân bằng. Hy Lạp cần thêm nhiều tiền hơn – và cần cả được xóa nợ - thì nước này mới có thể tự đứng trên đôi chân của mình.

Hy Lạp vận hành dưới sự chỉ đạo của chính phủ cánh tả Alexis Tsipras. Quan hệ giữa các đại diện của chủ nợ quốc tế với Thủ tướng Tsipras và Bộ trưởng Tài chính Yanis Varoufakis rất tồi tệ và đàm phán giữa họ không đi đến đâu.

Tháng 6 vừa qua, đàm phán đổ vỡ, với mỗi bên dường như thách thức nhau là căn nguyên khiến Hy Lạp có nguy cơ rời khỏi Eurozone (Grexit). Và thực tế này dẫn đến cuộc khủng hoảng hiện tại.

Vào cuối tháng 6, Hy Lạp không thanh toán nổi nợ cho IMF. Các ngân hàng hết tiền. Một số biện pháp kiểm soát vốn được thực thi, hạn chế mức tiền mà mỗi người dân có thể rút mỗi ngày.

Giờ đây, sau nhiều tuần bên "miệng hố chiến tranh", trong đó có việc từ chối thương lượng và tổ chức trưng cầu dân ý (với kết quả Hy Lạp nói Không với các biện pháp khắc khổ mà chủ nợ gắn với cứu trợ), một thỏa thuận cho nước này vay thêm tiền và xóa một phần nợ trước kia đang gấp rút được cần đến, để tránh cho Athens rời khỏi Eurozone.

Nó sẽ để lại những hậu quả chưa biết trước – cho Hy Lạp, Eurozone và kinh tế toàn cầu.

Bộ trưởng Tài chính Varoufakis đã từ chức, viện dẫn ông là một trở ngại cho đàm phán.

Cả Hy Lạp và các chủ nợ đều cam kết sẽ nối lại thương lượng, như họ đã từng làm nhiều lần trước đó.

Thanh Hảo