Khi còn là Phó Chủ tịch tại Facebook, Regina Dugan thường bắt đầu tuần mới bằng cuộc họp với cả nhóm. Ngày 17/10/2017, một năm rưỡi sau khi điều hành bộ phận Building 8 chuyên về các dự án mới, cô gọi mọi người đến như thường lệ.

Tuy nhiên, lần này, cô thông báo trong nước mắt trước hàng chục người về việc rời công ty để theo đuổi các ý tưởng riêng. Đây quả thực là tin sốc, không chỉ vì Dugan mới tham gia 18 tháng trước mà bởi Building 8 đang dẫn đầu các nỗ lực phần cứng của Facebook. Khi CEO Mark Zuckerberg tuyên bố tuyển dụng Dugan tháng 4/2016, anh nói công ty sẽ “đầu tư hàng trăm người và hàng trăm triệu USD cho nỗ lực này trong vài năm tới”.

Dugan nghỉ việc đánh dấu bước lùi đáng kể đối với Facebook, vốn luôn thất bại trong lĩnh vực phần cứng trong khi những đối thủ như Apple, Amazon, Microsoft, Google đều thành công. iPhone, Xbox, trợ lý ảo Amazon/Google đều phổ biến.

Tháng 12/2018, chỉ hai năm rưỡi sau khi hình thành, Building 8 bị chia tách với nhóm nòng cốt trở thành Portal. Portal là thiết bị duy nhất được công bố của Building 8 nhưng không thể bật lên trên thị trường thiết bị gọi video cạnh tranh.

Nó cho thấy tình cảnh khó khăn của Facebook trong khi tìm cách đa dạng hóa nguồn thu ngoài quảng cáo di động, vốn đang chiếm 93% doanh thu. Lập trình chính là DNA Facebook nhưng văn hóa hacker của họ lại xung đột với thực tế phát triển phần cứng, đòi hỏi quan hệ lâu dài với hàng loạt nhà sản xuất và nhà bán lẻ. Tất cả đều nằm ngoài sức mạnh cốt lõi của Facebook.

Hơn nữa, khi đang phát triển Portal, Facebook lại bị xói mòn lòng tin nghiêm trọng sau hàng loạt bê bối bảo mật, khiến người dùng dè dặt khi mua camera của hãng để đặt trong phòng khách.

Thị trường nhà thông minh, bao gồm loa và các sản phẩm giải trí, được dự đoán đạt giá trị 151,4 tỷ USD năm 2024, theo báo cáo của Research and Markets. Nhưng Facebook không có tên trong danh sách hơn 30 công ty tiềm năng của thị trường.

Vì sao Facebook, công ty mạng xã hội thành công nhất hiện nay, lại thất bại trên thị trường phần cứng?

Một lãnh đạo có tầm nhìn

Regina Dugan

Dugan có bằng tiến sỹ kỹ sư cơ khí từ Caltech, là nhân vật có tiếng tăm trong ngành công nghệ nhờ công trình tại Cơ quan các dự án phòng thủ tiên tiến của Bộ Quốc phòng Mỹ (DARPA), nơi cô làm giám đốc từ năm 2009 đến 2012. Google tuyển dụng cô năm 2012 để mở bộ phận Dự án và công nghệ hiện đại (ATAP) bên trong Motorola Mobility.

Cô báo cáo trực tiếp công việc cho Sundar Pichai. Thời điểm đó, Pichai là Giám đốc sản phẩm nhưng điều hành công việc hàng ngày và sau này được bổ nhiệm làm CEO Google tháng 8/2015. Dugan không còn liên hệ trực tiếp với Pichai do Chủ tịch Motorola Rick Osterloh quay lại làm Phó Chủ tịch phần cứng tháng 4/2016.

Đây chính là lúc Zuckerberg muốn mở rộng nỗ lực phần cứng của Facebook, trước đó giới hạn trong nhà sản xuất thiết bị đeo thực tế ảo Oculus. Sau thành công của Amazon với loa Echo, Zuckerberg muốn có thiết bị nhà thông minh riêng.

Một trong những điều đầu tiên Dugan làm khi tới Facebook là tìm kiếm dự án đang ở giai đoạn đầu, có tiềm năng nở rộ. Cô tìm ra một nguyên mẫu tên mã Little Foot, có thể xác định ai ở trong phòng và xoay về hướng đó.

Khi Zuckerberg bắt đầu ưu tiên video, Building 8 quyết định dùng Little Foot làm nền tảng cho thiết bị gọi video. Nhóm hợp tác với nhiếp ảnh gia kiêm nhà làm phim tài liệu Lucian Perkins để phát triển tính năng, cho phép camera hướng vào người đang nói trong khung hình.

Ý tưởng của thiết bị là tạo ra cầu nối, xóa nhòa khoảng cách điện tử giữa những người thân yêu. Cuối năm 2016, Building 8 trình ý tưởng cho Giám đốc công nghệ Mike Schroepfer và được bật đèn xanh.

Căng thẳng nội bộ

Số 8 trong Building 8 đại diện cho 8 ký tự trong Facebook. Bộ phận nằm ở tòa nhà 59, thuộc trụ sở chính tại Menlo Park, California. Đó là nơi mà vào tháng 6/2017, vài nhân viên được lựa chọn đến sự kiện b*8 Underground để xem công trình của Building 8.

Thư mời được thiết kế dưới dạng tấm thẻ bằng thép không gỉ. Để vào được sự kiện, họ phải đưa thư mời cho nhân viên, người ta đặt thẻ vào máy được lập trình để cắt tấm kim loại đó thành một cái mở chai. Bên trong, nhân viên Facebook được xem phiên bản Portal đầu tiên cũng như các thí nghiệm khác như giao diện máy tính cho phép con người điều khiển thiết bị bằng trí não.

Tuy nhiên, căng thẳng nội bộ cũng bắt đầu nổi lên. Một số người bực bội với sự bí mật của Building 8: họ được một người hộ tống khi muốn vào bộ phận này. Building 8 cũng chi tiền khá bạo tay, “đốt” hơn 100 triệu USD/năm cho các nhà sản xuất, cố vấn, sự kiện trình diễn.

Bên cạnh đó, những người đến từ ngành công nghiệp phần cứng bị sốc vì khung thời gian không tưởng của Facebook. Facebook hi vọng Buidling 8 sản xuất trong 1 năm, quá ít ỏi so với thời gian cần thiết để phát triển phần cứng.

Tiếp đó, Facebook rơi vào vòng xoáy bê bối sau vai trò của mình trong phát tán thông tin sai sự thật trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ 2016. Building 8 biết rằng họ phải đối mặt với làn sóng phản đối lớn từ công chúng.

Phần cứng không dễ chơi

Portal đánh dấu sản phẩm đầu tiên của Facebook trong lĩnh vực nhà thông minh

Tốc độ chính là nguồn cơn va chạm giữa Building 8 và Facebook. Dugan đưa ra khung thời gian 2 năm nhưng tháng 8/2017, Facebook ra quyết định tăng tốc dự án. Schroepfer thông báo Andrew “Boz” Bosworth, Phó Chủ tịch lâu năm phụ trách bộ phận kinh doanh và quảng cáo, sẽ tiếp quản bộ phận phần cứng tiêu dùng, bao gồm Oculus và Building 8. Bosworth là người thân tín với Zuckerberg, ông gia nhập công ty năm 2006 nhưng không có kinh nghiệm về phần cứng.

Quyết định đó chính là mở đầu cho dấu chấm hết của Dugan. Chưa đầy 2 tháng sau, cô đột ngột thông báo nghỉ việc. Đồng nghiệp cũ của cô nói không rõ cô bị đuổi hay tự nghỉ nhưng vài tuần sau, nhiều người làm cùng cô cũng theo chân cô nghỉ việc.

Bosworth đưa Rafa Camargo, người đã theo Dugan từ ATAP, lên phụ trách tạm thời. Nói về các quyết định kỹ thuật, Bosworth không đưa ra phương hướng cụ thể. Trong cuộc phỏng vấn với CNBC, Camargo lại nói rằng những cống hiến của Bosworth vô cùng quan trọng. Ông phụ trách phần cứng, phần mềm, tiếp thị, sản xuất, bán ra thị trường của tất cả thiết bị Facebook ra mắt từ tháng 5/2018.

Giữa những rối ren của Building 8, đầu năm 2018, Facebook vấp phải sự cố lớn bậc nhất, cướp đi mọi cơ hội Portal có thể ra mắt thị trường đúng hẹn.

Tháng 3/2018, nhiều tờ báo đưa tin Cambridge Analytica, một công ty tư vấn chính trị tại Anh, đã truy cập trái phép dữ liệu của tối đa 87 triệu người dùng Facebook. Bê bối khiến giá cổ phiếu công ty lao dốc, khiến Zuckerberg phải chuyển sự quan tâm vào việc tạo ra “nền tảng mạng xã hội tập trung vào bảo mật”.

Trong vòng vài ngày, Bosworth thông báo cho nhóm rằng Facebook đã xuống đáy về lòng tin người dùng và đó không phải thời điểm phù hợp cho Portal. Ông không đưa ra thời gian phát hành cụ thể và nói nhóm nên suy nghĩ lại về thiết kế.

Người phát ngôn Facebook cho biết Portal đã ra mắt đúng theo kế hoạch là mùa thu năm 2018. Tuy nhiên, nhiều cựu nhân viên Building 8 lại kể việc này bị hoãn vô số lần.

Cuối cùng, Facebook giới thiệu hai thiết bị chat video Portal vào tháng 11/2018 cùng với màn che camera để người dùng có thể che ống kính. Ngay lập tức, Portal trở thành mục tiêu bị soi xét kỹ lưỡng.

Facebook nói trên Recode rằng không dữ liệu nào thu thập bởi Portal được dùng cho quảng cáo mục tiêu đến người dùng. Một tuần sau đó, công ty lại nói khác: vì phần mềm Portal được phát triển dựa trên cơ sở hạ tầng Messenger, nó thu thập cùng loại dữ liệu và có thể được dùng để phục vụ quảng cáo.

Một tháng sau ngày ra mắt, Camargo thông báo Buidling 8 không còn nữa, nhóm đổi tên thành Portal. Từ đầu 2018, các dự án còn lại được chuyển sang Oculus Research, sau này đổi thành Facebook Reality Labs.

Doanh số Portal thất vọng tới nỗi Facebook phải hạ giá không ít lần. Theo IDC, công ty chỉ bán được hơn 54.000 Portal. Thị phần và độ nhận biết công chúng của Portal gần như vô hình.

Facebook nói số liệu của IDC không chính xác nhưng không công bố con số chính thức. Theo Camargo, Portal vượt kỳ vọng của Facebook cả về doanh số lẫn tương tác người dùng.

Hiện tại, Facebook đang phát triển trợ lý giọng nói trí tuệ nhân tạo để dùng cho Portal và Oculus trong tương lai, cũng như các sản phẩm thực tế tăng cường mới. Một trong số đó là dự án tên mã Ripley, thiết bị nhỏ tích hợp camera gắn trên tivi để biến tivi thành màn hình Portal.