Ủy ban Tư pháp vừa có báo cáo gửi các đại biểu Quốc hội về kết quả giám sát việc chấp hành pháp luật về tố tụng hành chính trong giải quyết các vụ án hành chính, thi hành các bản án, quyết định hành chính (QĐHC) đối với QĐHC, hành vi hành chính (HVHC) của chủ tịch UBND, UBND.

Theo đó, trong những năm qua, các cấp chính quyền địa phương đã chú trọng nâng cao chất lượng ban hành QĐHC, HVHC, cơ bản bảo đảm đúng quy định pháp luật về căn cứ, thủ tục, thẩm quyền và đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước trên các lĩnh vực.

Số lượng các QĐHC, HVHC bị khiếu kiện trên tổng số là không nhiều. Theo báo cáo của Chính phủ, trong 3 năm (2019 - 2021), cả nước có 21.038 QĐHC, HVHC của Chủ tịch UBND, UBND bị khởi kiện; chiếm 9% trên tổng số khiếu nại hành chính.

Chủ tịch Hà Nội, người được ủy quyền vắng mặt 100% các phiên tòa hành chính. Ảnh: Hoàng Hà

Khiếu kiện hành chính vẫn tập trung chủ yếu ở các tỉnh, thành lớn, có tốc độ phát triển KTXH nhanh so với cả nước. Đây là những địa phương đã và đang có nhiều dự án triển khai phải thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư như: Hà Nội, TP.HCM, Bà Rịa-Vũng Tàu, Bắc Giang, Kiên Giang, Long An, Quảng Nam, Quảng Ninh, Thanh Hóa. Trong đó, Hà Nội có gần 5.000 QĐHC, HVHC bị khiếu kiện, con số này ở TP.HCM là hơn 1.800.

Ủy ban Tư pháp đánh giá về cơ bản, Chủ tịch UBND, UBND các địa phương đã quan tâm hơn đến công tác giải quyết vụ án hành chính. Ở một số địa phương, UBND hoặc người đại diện đã tham gia 100% cả phiên đối thoại và phiên tòa như: Bắc Kạn, Hà Tĩnh, Kon Tum, Ninh Thuận, Sơn La, Vĩnh Long.

Tại nhiều địa phương, tỷ lệ hòa giải thành công trên tổng số vụ án đã tổ chức đối thoại là rất cao. Điều này cho thấy nếu UBND, Chủ tịch UBND bố trí tham gia đầy đủ các phiên đối thoại, việc giải quyết các vụ án hành chính sẽ đạt nhiều kết quả tích cực, nhiều vụ án sẽ được hòa giải thành, không phải mở phiên tòa xét xử.

Ủy ban Tư pháp dẫn chứng tại TP.HCM, trong 194 vụ án tổ chức đối thoại thì đối thoại thành tới 143 vụ, chiếm tỷ lệ 73,7%.

Tuy nhiên, tại nhiều địa phương, Chủ tịch UBND, UBND chưa chấp hành nghiêm túc các quy định trong việc giải quyết các vụ án hành chính. Ủy ban Tư pháp nhấn mạnh, hạn chế lớn nhất và kéo dài trong nhiều năm là tình trạng Chủ tịch UBND, hoặc người đại diện của UBND không tham gia đối thoại, cũng không tham gia phiên tòa.

Trong 3 năm (2019 - 2021), có tới 32,6% số phiên đối thoại và 27,8% số phiên tòa không có sự tham gia của UBND hoặc người đại diện.

Báo cáo cho hay, tại Hà Nội, số trường hợp chủ tịch UBND các cấp hoặc người đại diện của UBND không tham gia phiên tòa là 782/1.784 vụ, chiếm tới 43,8%.

Số liệu tương ứng tại TP.HCM là 963/1.572 vụ, chiếm tới 61,3%; tại Đà Nẵng là 97/598 vụ, chiếm 16,2%.

Theo Ủy ban Tư pháp, tại nhiều địa phương, mặc dù số lượng án không nhiều, nhưng Chủ tịch UBND hoặc người đại diện vẫn thường xuyên vắng mặt, như: Sóc Trăng vắng 78/88 phiên đối thoại; Lạng Sơn vắng 46/65 phiên tòa; Yên Bái vắng 47/59 phiên tòa; Đà Nẵng vắng 67/88 phiên tòa...

Cá biệt, có địa phương, UBND hoặc người đại diện vắng mặt 100% các phiên đối thoại hoặc phiên tòa. Báo cáo dẫn chứng Chủ tịch UBND hoặc người đại diện của UBND các cấp tại tỉnh Khánh Hòa vắng mặt 100% các phiên đối thoại. Chủ tịch UBND TP Hà Nội (hoặc người được ủy quyền tham gia tố tụng) cũng vắng mặt 100% tại các phiên đối thoại và phiên tòa.

Ủy ban Tư pháp đánh giá việc chủ tịch UBND, UBND các cấp vắng mặt là đồng thời đã bỏ lỡ cơ hội tiếp xúc, lắng nghe ý kiến và đối thoại với người khởi kiện làm kéo dài quá trình tố tụng, gây bức xúc cho người dân.

Bên cạnh đó, Ủy ban Tư pháp cho biết, còn khá phổ biến việc UBND, chủ tịch UBND không cung cấp đầy đủ tài liệu, chứng cứ hoặc cung cấp không đúng thời hạn yêu cầu của TAND, làm kéo dài thời gian giải quyết vụ án, gây bức xúc cho người dân khởi kiện.

Theo Ủy ban Tư pháp, đây là nguyên nhân chính dẫn tới kéo dài thời gian giải quyết vụ án.

Về việc chấp hành pháp luật của Chủ tịch UBND, UBND trong quá trình thi hành các bản án, quyết định hành chính của Tòa án, theo Ủy ban Tư pháp ở một số địa phương thời gian qua vẫn chưa được thực hiện nghiêm túc.

Số lượng bản án hành chính mà chủ tịch UBND, UBND có trách nhiệm thi hành nhưng chưa thi hành xong còn lớn, tới 489 bản án.

Trong đó có tới 208 bản án đã có quyết định của tòa án buộc thi hành án nhưng chưa thi hành. Có 2 bản án hành chính được kiến nghị tại Báo cáo kết quả giám sát của Ủy ban Tư pháp từ năm 2018 kéo dài cho đến nay vẫn chưa được thi hành dứt điểm.

Bên cạnh đó, nhiều địa phương số lượng án chưa được thi hành, còn tồn đọng rất lớn như Hà Nội, Đắk Lắk, Kiên Giang. Ủy ban Tư pháp dẫn chứng, Hà Nội tồn đọng 35/42 bản án, chiếm 83,3%; Kiên Giang 33/44 bản án, chiếm 75%; Đắk Lắk 35/62 bản án, chiếm 56,5%.