Trong thời đại được đánh dấu bằng những tiến bộ công nghệ nhanh chóng, thị trường việc làm biến đổi và thay đổi nhận thức về thành công đã khiến sự hoài nghi xung quanh giá trị của giáo dục đại học truyền thống bắt đầu trỗi dậy.

Cùng với đó, việc học phí và các khoản đầu tư giáo dục liên tục tăng, nhiều người đang đặt câu hỏi liệu mô hình giáo dục đại học truyền thống có còn là con đường tốt nhất để thành công?

Một trong những động lực quan trọng nhất của chủ nghĩa này là chi phí giáo dục đại học tăng vọt.

Trên thực tế, kể từ khi đại dịch bắt đầu cách đây 3 năm, số lượng tuyển sinh đại học Mỹ đã giảm hơn 1 triệu sinh viên. Ngày càng ít học sinh tốt nghiệp trung học vào thẳng đại học và ngày càng có nhiều hoài nghi trên về giá trị lâu dài của giáo dục đại học, theo nhận định của tổ chức truyền thông phi lợi nhuận NPR.

Sự hoài nghi về tính hiệu quả giáo dục đại học

"Chủ nghĩa hoài nghi giáo dục đại học" không phải là một hệ tư tưởng theo nghĩa truyền thống mà là một quan điểm đặt câu hỏi về tính hiệu quả, sự phù hợp và giá trị của các hệ thống giáo dục đại học truyền thống đem lại. 

Chủ nghĩa hoài nghi giáo dục đại học là một diễn ngôn rút ra từ nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm kinh tế học, xã hội học, giáo dục và triết học, để xem xét một cách nghiêm túc những điểm mạnh và điểm yếu của hệ thống giáo dục đại học và khám phá các giải pháp thay thế tiềm năng.

Về bản chất, đó là một lăng kính giúp mọi người đánh giá ưu, nhược điểm của các hệ thống giáo dục truyền thống và tìm cách giải quyết các nhu cầu và thách thức đang thay đổi của xã hội hiện đại.

Trên thực tế, chủ nghĩa này không chỉ giới hạn ở các quốc gia cụ thể mà là một hiện tượng toàn cầu có thể được quan sát thấy ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt ở các quốc gia như Mỹ, Anh hay Canada.

Chi phí gia tăng và gánh nặng nợ nần của sinh viên

Một trong những yếu tố quan trọng nhất góp phần tạo nên sự hoài nghi về giáo dục đại học là học phí tăng mạnh. Khi việc theo đuổi giáo dục đại học ngày càng trở nên đắt đỏ, sinh viên và gia đình các em phải vật lộn với câu hỏi: Liệu khoản đầu tư đó có thực sự xứng đáng?

Một nghiên cứu năm 2022 từ Public Agenda, một tổ chức nghiên cứu phi đảng phái của Mỹ, cho thấy thái độ ngày càng bi quan của người dân nước này về giá trị của giáo dục đại học.

Nghiên cứu cho thấy hầu hết người Mỹ lo lắng đến khả năng chi trả, khả năng tiếp cận và kết quả tổng thể của một tấm bằng đại học. Trong số những người hoài nghi nhất là những người trẻ tuổi chưa có bằng đại học.

Các nhà phê bình cho rằng lợi tức đầu tư (ROI) tiềm năng cho một tấm bằng trong nhiều trường hợp không biện minh được cho gánh nặng tài chính, đặc biệt là khi cộng thêm gánh nặng nợ vay sinh viên có thể đeo bám sinh viên tốt nghiệp trong nhiều năm.

Sự gia tăng của các doanh nhân, nghệ sĩ nổi tiếng, những người đã đạt được thành công mà không cần bằng cấp đã làm dấy lên sự đánh giá lại về sự cần thiết của giáo dục đại học truyền thống.

Khi học phí và nợ sinh viên tăng lên trên khắp đất nước, nhiều người Mỹ tin rằng các trường đại học không giải quyết được nhu cầu tài chính cho sinh viên hậu tốt nghiệp. 

67% người Mỹ được hỏi giữ quan điểm rằng mặc dù có nhiều cá nhân có trình độ nhưng khả năng tiếp cận giáo dục đại học vẫn bị hạn chế. Xu hướng bi quan tăng cao về vấn đề này đã gia tăng kể từ năm 1993.

Xu thế thị trường việc làm thay đổi không ngừng

Những người theo chủ thuyết hoài nghi cũng nghi ngờ liệu bằng đại học có thể là tấm vé thông hành đảm bảo cho một công việc ổn định và được trả lương cao. Thị trường việc làm ngày nay đang phải cạnh tranh khốc liệt không những giữa người với người và sắp tới là người với AI.

Kết quả là, một số lượng không nhỏ sinh viên tốt nghiệp phải đối mặt với tình trạng thiếu việc làm, làm những công việc không yêu cầu bằng cấp hoặc gặp khó khăn khi tìm việc làm trong lĩnh vực họ đã chọn.

Tính phù hợp của chương trình giảng dạy truyền thống

Tốc độ thay đổi công nghệ nhanh chóng đặt ra một thách thức đối với các cơ sở giáo dục đại học truyền thống. Các nhà quan sát cho rằng nhiều chương trình giảng dạy của các trường đại học phải vật lộn để theo kịp các xu hướng công nghiệp và tiến bộ công nghệ mới nhất.

Một số chương trình cấp bằng có thể cung cấp cho sinh viên nhiều kiến thức lý thuyết nhưng không trang bị cho họ những kỹ năng thực tế và chuyên môn cập nhật theo yêu cầu của thị trường việc làm ngày nay.

Sự xuất hiện của các con đường thay thế

Các khóa học trực tuyến, chương trình dạy nghề và nền tảng học tập tự định hướng đã nổi lên như những lựa chọn thay thế khả thi cho giáo dục đại học truyền thống. Các tùy chọn này mang lại sự linh hoạt, thường chỉ bằng một phần chi phí so với bằng cấp truyền thống và cho phép các cá nhân học các kỹ năng liên quan trực tiếp đến con đường sự nghiệp đã chọn.

Những câu chuyện "bỏ học vẫn thành công"

Xã hội thường đặt trọng tâm vào việc theo đuổi giáo dục đại học như là con đường chính dẫn đến thành công. Tuy nhiên, những người hoài nghi nhấn mạnh rằng vẫn tồn tại những con đường thay thế để thành công.

Trong khi con đường của Bill Gates dẫn ông đến với thế giới công nghệ, những người bỏ học đại học khác đã mạo hiểm vào những con đường kinh doanh khác nhau và thành công vang dội. Mark Zuckerberg rời giảng đường ĐH Harvard để đồng sáng lập Facebook, một nền tảng cách mạng hóa tương tác xã hội của loài người. 

Một số người khác tìm thấy "tiếng gọi" trong các lĩnh vực sáng tạo. Steve Jobs, một sinh viên bỏ học tại ĐH Reed, đồng sáng lập Apple và thay đổi cục diện của máy tính cá nhân và điện tử tiêu dùng. 

Có thể thấy, chủ nghĩa hoài nghi giáo dục đại học phản ánh một cuộc thảo luận rộng hơn về vai trò của giáo dục trong một thế giới đang phát triển. Mặc dù những người hoài nghi đưa ra những lo ngại hợp lý nhưng vẫn phải thừa nhận những lợi ích mà giáo dục truyền thống mang lại, chẳng hạn như trải nghiệm học đường, cơ hội kết nối và phát triển cá nhân toàn diện.

Con đường phía trước nằm ở việc cần đạt được sự cân bằng giữa lợi thế của giáo dục đại học truyền thống và sự theo kịp với nhu cầu của thế giới hiện đại. Các tổ chức giáo dục đại học cần chú ý thích ứng với sự thay đổi thực tế để tùy chỉnh chương trình giảng dạy phù hợp và cập nhật, phát triển kỹ năng và nhấn mạnh hơn vào việc chuẩn bị hành trang cho sinh viên bước vào thị trường việc làm.

Với mỗi người trẻ, khi cân nhắc các lựa chọn của mình, họ nên xem xét các mục tiêu, nguyện vọng cá nhân và động lực phát triển của môi trường xung quanh để đưa ra quyết định sáng suốt về hành trình giáo dục của bản thân.

Tử Huy