- Mâm ngũ quả được mỗi gia đình bày trên ban thờ vào dịp Tết không chỉ thể hiện sự tưởng nhớ đến tổ tiên và thần linh mà còn là sự gửi gắm ước nguyện một năm mới đủ đầy, hạnh phúc.
Ý nghĩa việc bày mâm ngũ quả ngày Tết
Theo PGS -TS Trịnh Sinh, mâm ngũ quả trên ban thờ ngày Tết là một nét văn hóa độc đáo của người Việt Nam.
Nước ta có nền nông nghiệp lúa nước và trồng trọt, vì vậy mỗi dịp Tết đến, người dân thường thành kính dâng lên ban thờ tổ tiên và các vị thần những sản vật tươi ngon nhất để cầu xin một năm mưa thuận gió hòa, vạn vật sinh sôi nảy nở, vụ mùa bội thu.
 |
| PGS - TS Trịnh Sinh (Ảnh: Nhân vật cung cấp). |
Mâm ngũ quả bao gồm 5 loại quả có màu sắc khác nhau. Sở dĩ chọn số 5 là vì từ xưa ông cha ta đã quan niệm Phú - Quý - Thọ - Khang - Ninh là những điều quý giá và luôn mong mỏi đạt được điều này trong năm mới.
"Tùy theo từng vùng miền với đặc trưng về khí hậu, sản vật và quan niệm riêng mà người ta chọn các loại quả khác nhau để bày mâm ngũ quả.
Việc bày mâm ngũ quả cũng như làm mâm cỗ, không cần phải mua loại quả quá đắt tiền. Thông thường, ta nên mua theo điều kiện, hoàn cảnh của gia đình mình", PGS - TS Trịnh Sinh chia sẻ.
 |
Ông cho biết thêm, lý do nên chọn 5 loại quả có màu sắc khác nhau bởi lẽ nó thể hiện ý nghĩa nguồn của cải năm phương mang về kính lên tổ tiên.
Nải chuối có màu xanh tượng trưng Đông phương, quả bưởi có màu vàng tượng trưng Trung phương, quả hồng có màu đỏ tượng trưng Nam phương, quả lê có màu trắng tượng trưng Tây phương và một loại quả có màu sẫm khác tượng trưng Bắc phương.
Ở miền Bắc, mâm ngũ quả đặt trên bàn thờ tổ tiên dịp Tết theo 5 sắc màu tượng trưng cho mong ước được ngũ phúc: giàu có, sang trọng, sống lâu, khỏe mạnh, bình yên.
Theo thuyết ngũ hành: Kim màu trắng, Mộc màu xanh, Thủy màu đen, Hỏa màu đỏ, Thổ màu vàng. Mâm ngũ quả thường theo 5 sắc màu đó để phối trí.
Các loại quả thường được chọn dùng như: chuối xanh, bưởi, cam, quýt, hồng, ớt, roi... Đều là những thứ quả đặc trưng với khí hậu của miền Bắc.
Quả phật thủ - bàn tay Phật nhằm bảo vệ gia đình, hoặc bưởi: mong muốn an khang thịnh vượng.
Quả chuối: tượng trưng con cháu sum vầy, quây quần đầm ấm.
Quả sung hoặc quả mây: tượng trưng cho sự sung túc, no ấm.
Quả quất, quả hồng: biểu trưng cho sự may mắn.
Quả lê hoặc dưa lê: tượng trưng cho sự thành đạt, thăng tiến.
Ngoài ra, có thể chưng thêm các loại quả khác như ớt, hồng xiêm, đu đủ… để mâm ngũ quả thêm sinh động và đẹp mắt.
Miền Trung ít hoa trái, lại thêm thời gian Tết thường rơi vào mùa đông khắc nghiệt nên cây trái đặc sản địa phương khan hiếm. Người dân quê không quá câu nệ hình thức ý nghĩa của mâm ngũ quả, mà chủ yếu có gì cúng nấy, thành tâm dâng kính tổ tiên.
Mặt khác, người miền Trung do chịu sự giao thoa văn hóa 2 miền Bắc - Nam nên mâm ngũ quả vẫn bày biện đủ: Chuối, mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài…
Mâm ngũ quả của người dân miền Nam tuy không được bày, bố trí theo quan niệm ngũ hành nhưng cũng có những kiêng kị nhất định. Miền Nam không chọn chuối để bày vì nó phát âm khá giống từ “chúi” thể hiện sự nguy khó và không may mắn.
Quýt cũng là loại quả cấm kị vì có câu “quýt làm cam chịu” hay lê, táo được coi là “lê lết, đổ bể, làm ăn thất bại”.
Ở miền Nam, bạn sẽ thường thấy các loại trái cây như: mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung, dừa, thơm… đọc lai lái giống như “Cầu - Sung - Vừa - Đủ - Xài”.
Ngoài những mâm ngũ quả được bày biện theo truyền thống thì hiện nay nhiều mâm ngũ quả được trang trí cách điệu, theo phong thủy với những họa tiết, bài trí sống động và không kém phần độc đáo.
Bảo quản và lựa chọn quả
Chị Thu Hà, chủ của hàng hoa quả sạch ở đường Trung Kính, Trung Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội chia sẻ: "Nhiều gia đình mua quả về, thường rửa cẩn thận cho quả bóng, đẹp. Song việc rửa quả sẽ làm quả sớm bị héo hoặc thối nếu có chỗ đọng nước. Chính vì thế, chỉ cần dùng khăn ẩm lau sạch quả là được".
Chị cho biết, với những quả bưởi mà vỏ bị ố vàng hay mốc xanh, có thể hòa chút nước vôi sạch, thấm vào khăn lau đều sẽ cho vỏ bưởi vàng mà không lo đọng nước, héo bưởi.
Thông thường, mâm ngũ quả cần có trước đêm 30 Tết, thường được các gia đình bày biện vào sáng hoặc chiều 30 Tết. Nhưng việc mua quả được tiến hành sớm hơn nhiều. Do công việc, nhiều gia đình có thể mua quả từ ngày 27 - 28 Tết, thậm chí sớm hơn.
Khách hàng nên tính đến việc mâm quả sẽ còn để từ 30 Tết đến vài ngày sau (thường là khi gia đình hóa vàng), khi mua không nên chọn những quả đã chín đẹp, vừa mắt vì khi bày quả đã có thể bị chín quá, lá héo.
"Tôi thường khuyên họ lấy những quả còn xanh hoặc chuẩn bị chín, như vậy khi bày bàn thờ, họ sẽ để được lâu, không lo hỏng, héo khi chưa hết Tết", chị Hà nói.
Khốn khổ vì sau Tết osin kêu chồng ốm, con đau
Nhiều giúp việc tìm đủ lý do, từ việc nhà có giỗ, chồng ốm, con đau… cho tới bản thân bị tai nạn chỉ để “làm giá” hoặc tìm chủ khác có mức lương cao hơn.
Tết tiết kiệm là người dân nên chia sẻ khó khăn với đất nước
Nhà sử học Dương Trung Quốc chia sẻ với Góc nhìn thẳng về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong dịp Tết. Theo ông, Tết tiết kiệm là người dân nên chia sẻ khó khăn với đất nước.
Ngày mồng một Tết của những người 'quên' giao thừa
Anh đi sâu vào con hẻm. Sáng sớm mồng một tết chưa nhà nào mở cửa. Dừng lại trước một căn nhà anh mạnh tay mở cửa bước vào.
Những điều không nên làm trong ngày mùng 1 Tết
Chúng ta nên tránh làm điều này vào ngày mùng 1 Tết để có được một năm mới thuận buồm xuôi gió và nhiều tài lộc.
Nhật Linh
.svg){kind=icon}
