Ai được tôn là thủy tổ họ Nguyễn?

Theo sách Khâm định Việt sử Thông giám cương mục, Nguyễn Bặc (924-979) là người động Hoa Lư, châu Đại Hoàng, Đại Cồ Việt (nay là xã Gia Hưng, Gia Viễn, Ninh Bình).

Tương truyền, Nguyễn Bặc là người giỏi võ nghệ, có sức khỏe phi thường. Ông từng dùng tay không bắt sống cọp đem bán cho các hào phú. Tính tình ông thẳng thắn, bộc trực nhưng rất thương dân.

Theo các gia phả họ Nguyễn và tài liệu Lược sử họ Nguyễn tại Việt Nam, Nguyễn Bặc được tôn là bậc tiền thủy tổ họ Nguyễn chính thống ở Việt Nam. Theo sách Nguyễn Phúc tộc thế phả, ông được xem là thủy tổ của dòng họ Nguyễn Phúc, sau này lập ra dòng họ của nhà Nguyễn.

Nguyễn Bặc và vua Đinh Tiên Hoàng là bạn với nhau từ thuở bé, sinh và mất cùng năm. Ông là khai quốc công thần nhà Đinh, có công giúp Đinh Tiên Hoàng đánh dẹp, chấm dứt loạn 12 sứ quân.

Ông được Việt sử tân biên liệt vào danh sách “Giao Châu thất hùng”, tức 7 anh hùng người Giao Châu gồm: Đinh Bộ Lĩnh, Đinh Liễn, Lê Hoàn, Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Phạm Hạp và Phạm Cự Lạng.

Sau khi Đinh Bộ Lĩnh thống nhất được 12 sứ quân, lên ngôi vua đã phong cho Nguyễn Bặc làm Định Quốc Công nhờ tài văn võ song toàn. Ông đứng đầu các công thần, quản lý việc nội chính, vị trí như chức Tể tướng của các triều đại sau này.

Sau khi vua Đinh Tiên Hoàng qua đời, Đinh Toàn – người con trai thứ hai – lên ngôi khi mới 6 tuổi. Nguyễn Bặc và Đinh Điền được triều đình giao làm phụ chính.

Đinh Điền và Nguyễn Bặc thấy quyền lực tập trung vào Lê Hoàn, nghi rằng Lê Hoàn tư thông với Thái hậu Dương Vân Nga, nên cử binh đến đánh nhưng bị Lê Hoàn dẹp tan.

Sau khi Nguyễn Bặc, Đinh Điền mất, Thái hậu Dương Vân Nga cùng triều đình tôn Lê Hoàn lên làm vua (tức vua Lê Đại Hành), lập nên nhà Tiền Lê.

Tên tuổi của Nguyễn Bặc hiện nay được đặt cho các đường phố ở nhiều đô thị như: thành phố Kon Tum, Tam Điệp, TP.HCM, Nha Trang, Ninh Bình, Hải Phòng...