PGS.TS.BS. Tạ Thị Tuyết Mai - Trưởng khoa Dinh dưỡng Bệnh viện Nhân dân Gia Định (TP.HCM) chia sẻ một số nguyên tắc dinh dưỡng để phòng ngừa bệnh tăng huyết áp.

Có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh tăng huyết áp như: tuổi cao, hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia, khẩu phần ăn không hợp lý (ăn mặn, ăn nhiều chất béo), ít hoạt động thể lực, béo phì, căng thẳng trong cuộc sống… Phần lớn những yếu tố nguy cơ này có thể kiểm soát được nếu có hiểu biết đúng và biết cách phòng tránh.

Giảm cân (với người thừa cân, béo phì)

Tăng cân trong thời gian dài là yếu tố nguy cơ  tăng huyết áp. Nguy cơ này tăng dần ở phụ nữ cao tuổi, sau mãn kinh. Những người béo phì, bụng to cũng có nhiều khả năng bị tăng huyết áp. Vì vậy, cần duy trì cân nặng, vòng eo ở mức hợp lý. Cụ thể người nam cần giữ vòng eo <90cm và người phụ nữ cần giữ vòng eo <80cm. Cân nặng, cần duy trì chỉ số khối cơ thể hay BMI ở mức 22. Ví dụ người cao 1,6m, để giữ BMI là 22, cân nặng sẽ là 1,6´1.6´22 = 56,3kg.

Giảm muối

Người dân Việt Nam đang có thói quen ăn mặn. Do đó, việc giảm lượng muối ăn hàng ngày là một trong những chiến lược quan trọng của “Chiến lược quốc gia phòng chống các bệnh không lây nhiễm giai đoạn 2015 - 2025” của Bộ Y tế. Để ngừa và điều trị các bệnh không lây nhiễm do ăn thừa muối, WHO (Tổ chức Y tế thế giới) đã khuyến nghị người dân chỉ nên tiêu thụ tối đa 2g natri tương đương 5g muối/ngày. Có nhiều biện pháp có thể tham khảo để giảm lượng muối ăn hàng ngày tại gia đình một cách hiệu quả và thiết thực, bao gồm: không để nhiều loại nước chấm có muối trên bàn ăn, chủ động giảm muối trong nêm nếm, ưu tiên lựa chọn các sản phẩm có hàm lượng natri thấp….

Tuy nhiên, việc giảm muối ăn sẽ ảnh hưởng đến vị ngon của món ăn, ảnh hưởng đến lượng thức ăn tiêu thụ, từ đó ảnh hưởng đến tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe. Do đó, một chế độ ăn giảm muối nhưng không ảnh hưởng đáng kể tới vị ngon là “chìa khóa” quyết định sự thành công của chiến lược.

Hiện nay, các nhà khoa học đã nghiên cứu và cho thấy có thể thay thế một phần muối natri trong thực phẩm bằng một số thành phần khác như muối kali, canxi, magie, các gia vị umami như gia vị lên men, bột ngọt. Trong đó, bột ngọt - gia vị umami phổ biến, giúp mang lại vị ngon và giúp cân bằng vị tổng thể của món ăn - là một thành phần hiệu quả để duy trì vị ngon của các món ăn giảm muối. Mặc dù có chứa natri nhưng lượng natri trong bột ngọt chỉ bằng khoảng 1/3 lượng natri trong muối ăn và bột ngọt thường được sử dụng một lượng nhỏ so với muối ăn.

Nghiên cứu khoa học của Yamaguchi và cộng sự năm 1984 cho thấy khi thay thế một phần muối ăn bằng bột ngọt, có thể giảm tới 50% muối ăn và khoảng 30% lượng natri ăn vào, trong khi đó vẫn duy trì vị ngon tổng thể của thực phẩm. Đây là một hiệu ứng tốt đối với những người cần duy trì chế độ ăn giảm muối. Từ kết quả đó, “Chiến lược giảm muối tiêu thụ tại Mỹ” của Viện Y khoa Hoa Kỳ và khuyến nghị của Bộ Y tế Việt Nam trong tài liệu “Hướng dẫn điều trị dinh dưỡng lâm sàng” năm 2015 đề xuất rằng, có thể duy trì vị ngon của thực phẩm với một hàm lượng natri thấp hơn, khi thay thế một phần muối bằng bột ngọt.

{keywords}
 

Hạn chế chất béo bão hòa, chất béo Trans

Cần hạn chế dùng các loại bánh ngọt, bánh nướng và các sản phẩm đóng hộp chứa nhiều chất béo trans cũng như các chất béo bão hòa có nhiều trong thịt động vật, sữa và các sản phẩm từ sữa. Nên ăn các chất béo chưa bão hòa có nhiều trong cá biển, các loại hạt, dầu oliu, dầu hạt cải và quả bơ.

Ngoài ba nguyên tắc cơ bản trên, để ngừa bệnh tăng huyết áp, cần tăng cường các hoạt động thể lực, cần hạn chế các thức uống có cồn, không hút thuốc lá, giảm tối đa stress, ngủ đủ giấc, tự tạo cho bản thân một cuộc sống bình an, vui vẻ.

 (PGS.TS.BS. Tạ Thị Tuyết Mai - Trưởng khoa Dinh dưỡng Bệnh viện Nhân dân Gia Định TP.HCM)